Energietransitie en hellende daken
Zonnepanelen en zonnecollectoren rukken op in het dakenlandschap. Daarnaast worden gevels en daken steeds meer geprefabriceerd. Welke gevolgen heeft dit voor hellende daken? Moet de pannendekker vrezen voor zijn baan? “Dakpannen zullen altijd wel blijven, net zoals gemetselde gevels. Maar dakdekkers moeten wel dakaannemers worden, zodat ze de regie over het dak behouden”, zegt Piet Jacobs, voorzitter van de vereniging Het Hellende Dak.
Tekst: ing. Frank de Groot
Gevelelementen komen in toenemende mate kant- en klaar aan op de bouwplaats, inclusief kozijnen, deuren, beglazing en steenstrips. Hetzelfde geldt voor de dakelementen, die inclusief panlatten, tengels, dakramen en zelfs geïntegreerde zonnepanelen en zonnecollectoren op de bouwplaats arriveren. Feitelijk is de enige ambachtelijke handeling nog het leggen van de dakpannen. Het lijkt een kwestie van tijd voordat de oude vertrouwde onverwoestbare dakpan straks ook nog vervangen wordt door een prefab oplossing.
“Ik denk dat de dakpan voorlopig nog wel het dakenlandschap zal blijven beheersen”, zegt Piet Jacobs. “Een alternatief is er niet. Bakstenen kun je vervangen door steenstrips, maar pannen? En ze zijn een toonbeeld van circulair bouwen. De bestaande voorraad moet energiezuiniger worden gemaakt. Dat zal vooral moeten worden bereikt door beter isoleren, zoals ook het Regeerakkoord aangeeft. Dan is het toch ideaal dat je nieuwe dakelementen plaatst en de oude pannen kunt terugplaatsen? Zelfs na sloop zijn pannen herbruikbaar of recyclebaar.”
Gebouwschilspecialist
“Dakdekkers worden dakaannemers”, aldus bestuurslid Geert Segers. “De belangrijkste functie van een dak is waterkering. Dakdekkers hebben kennis van het waterdicht maken van daken, andere disciplines hebben die kennis veel minder. Een leverancier van zonnepanelen is geïnteresseerd in rendement en niet in waterdichtheid.” Dat blijkt volgens Piet Jacobs ook wel uit het ISSO Handboek Zonne-energie, die is beoordeeld door Holland Solar, Uneto-VNI, TVVL, Vereniging Het Hellend Dak en andere brancheorganisaties: “Er staat veel in over de aansluiting, beveiliging en opbrengstberekeningen, maar ik lees bar weinig over de waterdichte aansluiting op het dak. Dus moeten de dakdekkers de regie houden. Logisch ook, want als een opdrachtgever een nieuw dak wil, belt hij de dakdekker en niet de aannemer of de leverancier van zonnepanelen. Dakdekkers kunnen zelfs de onderliggende dakelementen voor hun rekening nemen. Dakdekkers worden gebouwschilspecialisten.”
Segers ziet ook het belang van samenwerking tussen gevelbedrijven, installateurs en dakaannemers: “We moeten 7,5 miljoen woningen nul-op-de-meter maken. Die uitdaging moet je samen met de andere marktpartijen oppakken, door vroegtijdig samen te werken. Je hebt niets aan een goed geïsoleerde gevel of dak, als de aansluiting tussen beide gebouwdelen niet luchtdicht is. En hoe ga je om met het luchtdicht maken van doorvoeren? De Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen komt er een keer aan. Dan kom je niet meer weg met bouwfouten.”
Volgens Jacobs kunnen aannemers ook steeds moeilijker aan vakmensen komen, waardoor een gat ontstaat dat dakaannemers deels kunnen vullen: “Een goede timmerman is bijna niet meer te krijgen. Er ligt dus ruimte voor dakaannemers om het complete dak uit te voeren. Daarnaast ligt er een marketingkans die we moeten grijpen.” Segers vult aan: “Als je een nieuwe woning laat bouwen, mag je twee keer tijdens de bouw komen kijken. Dat is niet meer van deze tijd. Wij moeten kwaliteit bieden.”
Een goed dak is een combinatie van: Kennis, Kunde, Materiaal, Materieel, Product en Geld
Toekomst dakpan
Is er wel toekomst voor de oude vertrouwde dakpan? Ligt het dak straks niet vol met gladde zonnepanelen? Of komen er prefab schaaldelen met het uiterlijk van pannen? Segers en Jacobs denken van niet: “Het is nog steeds zo dat de meeste mensen dakpannen het mooiste vinden. Daarom plakken we ook overal steenstrips op prefab gevelelementen, omdat we een gemetselde gevel willen zien.” Beide heren wijzen ook op de circulariteit van dakpannen: “Bij een renovatie haal je ze eraf en na het aanbrengen van de nieuwe, super geïsoleerde dakelementen, leg je ze er weer op. Eenvoudig, goedkoop en duurzaam!”
En blijven we wel zonnepanelen op particuliere woningen leggen? Segers: “We zien een trend van woning- naar wijkgerichte oplossingen voor energie-opwekking en smart grids. Denk aan zonnepanelen op appartementengebouwen, sporthallen, winkels, industrie en weilanden. Dat is aantrekkelijk voor onder meer het woningbezit van woningcorporaties en woongebouwen. Maar voor particuliere woningbezitters is het ook een goedkopere oplossing om hierin te participeren. Dus wellicht leggen we straks geen grote hoeveelheden zonnepanelen meer op hellende daken. Ik weet nog dat in mijn jeugd alle daken vol antennes stonden. Die zijn nu volledig verdwenen. Wellicht gaat het ook zo met zonnepanelen.”
Industrieel vervaardigd
Jacobs vertelt dat de dakpan weliswaar nog handmatig wordt verwerkt, maar dat ook dit product wel degelijk een enorme vernieuwing heeft doorgemaakt: “Vroeger kwamen er dertig handen aan te pas om een dakpan uiteindelijk op het dak te krijgen. Hoe? Nou, dat begon al met het uitgraven van de klei, transport, productieproces, weer transport en uiteindelijk het leggen. Nu is alles geautomatiseerd en zijn er alleen nog handen nodig om de dakpan op het dak te leggen!”
Segers besluit: “Ik wil wel duidelijk stellen dat wij niet een aantal verstokte heren zijn die de dakpan van de ondergang willen redden. Onze doel is het maken van een goede gebouwschil. Daarbij moeten we gebouwdeelgericht denken en niet productgericht. We ademen met de markt mee.”