Project in beeld
Nieuwe woningen achter bestaande gevels
De gevels van de 154 sociale huurwoningen in het Haarlemse project Hof van Egmond hadden een belangrijke monumentale waarde. Voor een renovatie moesten deze daarom zoveel mogelijk in de oorspronkelijke architectuur worden teruggebracht. Daarachter is alles nieuw, groter, energiezuiniger en brandveiliger. Met forse energiebesparende maatregelen zijn nul-op-de-meterwoningen gerealiseerd en bewoners kunnen zelfs – met een extra investering – kiezen voor energieneutraal.
Tekst en foto’s: Carla Debets Bouwtekst
De voorgevels in het project Hof van Egmond in Haarlem zijn zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat hersteld; daarachter is alles nieuw.
De Haarlemse wijk Hof van Egmond met 154 woningen is gebouwd in 1924 – 1926. Kenmerkend voor de sobere Amsterdamse Schoolarchitectuur zijn de verschillende kleuren metselwerk en de bijzondere metselwerkdetails. In 2009 is de wijk op de gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.Sinds 1991 vertoonden de woningen – ondanks eerdere renovaties – steeds meer gebreken. Belangrijkste probleem waren de verzakkingen die ontstonden doordat de woningen destijds zonder palen op een (inklinkende) veenlaag waren gebouwd. Bovendien voldeden de woningen ook al lang niet meer aan de huidige energie-eisen, ruimtewensen en ventilatie-eisen, en waren ze niet brandveilig.
Oude voorgevels met ‘sporen’ van eerdere renovaties. En achter die gevels kleine gedateerde woninkjes.
Woningcorporatie Pré Wonen besloot de woningen te renoveren en schreef een Design-and-Build opdracht uit, op enkele A-viertjes. De twee belangrijkste voorwaarden: het straatbeeld moet gehandhaafd blijven én de energieprestatie van de woningen moet omhoog. Daarnaast moest de exploitatieduur van de woningen met 50 jaar worden verlengd (nieuwbouwkwaliteit). Uiteindelijk leidde dit tot de keuze voor Van Lith Bouwbedrijf uit Beverwijk en AG Architecten uit Haarlem. Zij kozen ervoor om de oude gevels te behouden en daarachter compleet nieuwe woningen op te bouwen.
Straatbeeld behouden
Alleen de monumentale gevels (1924 – 1928) zijn blijven staan.
Door niet te kiezen voor sloop-nieuwbouw, maar voor een maatwerkoplossing, kan ook de bestaande infrastructuur (wegen, kabels en leidingen, openbare verlichting, parkeren) gebruikt worden. Om het straatbeeld zoveel mogelijk in de oorspronkelijke architectuur terug te brengen, zijn de voor- en achtergevels van de woningen blijven staan en is alles achter die gevels gesloopt. Dit betekende wel dat er speciale steunconstructies voor de gevels moesten komen. Aanvankelijk waren deze stutconstructies bedacht met staal en containers, maar om de overlast op straat zoveel mogelijk te beperken, zijn zware betonblokken toegepast.
De gehandhaafd gevels zijn aan de binnenzijde geïsoleerd. In deze gevels zijn storende renovatie-ingrepen uit het verleden (zoals ramen met metalen roedes alleen aan de binnenzijde van het glas) ongedaan gemaakt en zijn weer de oorspronkelijke houten ramen met roedeverdelingen teruggeplaatst, mét HR++ beglazing. Om te voorkomen dat de oude gevels nog verder zouden wegzakken, zijn deze verbonden met de nieuwe casco’s. Oorspronkelijke metselwerkdetails zijn zoveel mogelijk in ere hersteld.
Nieuwbouw achter de gevels
De compleet nieuwe casco’s zijn opgebouwd met het Vernieuwbouwconcept van Xella. Daarbij zijn relatief grote en lichtgewicht cellenbeton panelen gebruikt, zowel voor de wanden als voor de vloeren. In combinatie met de geprefabriceerde funderingsbalken, geïsoleerde vloeren én prefab binnenspouw gevelelementen, kon de nieuwbouw achter de bestaande gevels snel worden opgebouwd.
Op het trottoir houden speciale steunconstructies de oude gevels overeind
Omdat de woningen in de oude situatie relatief klein waren, zijn ze bovendien aan de achterzijde verder uitgebouwd. Afhankelijk van de plaats van de woning, zijn de woningen 1,6, 2,6 of 3,4 meter dieper gemaakt, over twee bouwlagen. Sommige woningen – vooral op de hoeken – kregen een uitbouw van een halve woningbreedte (woningscheidende wanden h.o.h. 5,0 meter). Omdat de casco’s compleet opnieuw werden opgebouwd, konden de woningen tevens efficiënter worden ingedeeld.
De nieuwbouw is uitgevoerd met goed geïsoleerde gevels en daken, en mét de geïsoleerde bestaande gevels werd uiteindelijk een EPC van 0,4 gerealiseerd. Uiteraard is daarbij ook veel aandacht besteed aan het voorkomen van koudebruggen en aan luchtdicht bouwen (QV 10). Om de variatie in de wijk nog verder te vergroten, zijn de vier hoekbebouwingen – voormalige woonwinkelpanden – opgetopt en zijn er appartementen ingebouwd. De (metselwerk)detaillering van de nieuwe lagen sluit aan op de bestaande baksteenarchitectuur. Uiteindelijk zijn er – als het complete project is opgeleverd, midden 2018 – 162 woningen.
[BOX]
Projectgegevens
Opdrachtgever: woningcorporatie Pré Wonen, Velserbroek
Aannemer: Bouwbedrijf Van Lith, Beverwijk
Ontwerp: AG Architecten, Haarlem
Installaties: Aqua Tech Duurzaam Installatie Advies, Egmond aan den Hoef, en Schouten Techniek, Zwaag
Start renovatie: 2014 (6 proefwoningen)
Oplevering: medio 2018
[/BOX]
Nul-op-de-meter of energieneutraal
In eerste instantie is gekozen voor nul-op-de-meter-woningen. Hiervoor zijn de woningen, behalve goed geïsoleerd, uitgerust met een individuele elektrische warmtepomp die is aangesloten op een bodemwisselaar, 120 meter diep in de grond. Alle ruimtes zijn voorzien van lagetemperatuur vloerverwarming. Alle woningen zijn – op de platte daken – voorzien van twaalf zonnepanelen. Daarmee hebben alle bewoners warm tapwater, verwarming en ventilatie.
Ook de zijgevels kregen steun. Achter de gevels worden de nieuwe woningen opgebouwd, met veel prefab voor een snelle opbouw en om de overlast te beperken.
Behalve dat de bewoners inspraak hebben gehad bij hun woningkeuze (terugkeren of een andere woning) en woningindeling, konden ze ook nog kiezen om hun woning nóg energiezuiniger te maken, namelijk energieneutraal. Dat betekende wel dat ze er één of twee sets van zes zonnepanelen bij moesten huren.
De renovatie kostte circa 85.000 euro gemiddeld per woning, exclusief BTW, voor de nul-op-de-meter-woningen; voor de energieneutrale optie komt daar nog circa 19.000 euro bij. Alle woningen gingen, wat energielabel betreft, van label F naar minimaal A.
In de voorgevels kwamen de ramen met de originele roedeverdeling weer terug.
Proefwoningen
In 2014 werden eerst zes proefwoningen gerealiseerd. Niet alleen voor de aannemer om te kijken welke problemen hij tegen zou komen en hoe deze op te lossen, maar ook voor de bewoners om te laten zien wat het resultaat van de renovatie zou zijn.
Aannemer Van Lith Bouwbedrijf deelde het uiteindelijke project op in 11 fasen, in grootte variërend van 6 tot 11 woningen. Hierdoor blijft de overlast voor de bewoners zo beperkt mogelijk.
