Restauratie Amstel Hotel

Tekst: ing. Frank de Groot
Beeld: Frank de Groot
Bron: Dakenraad, editie 143

Restauratie van de buitenzijde van het Amstel Hotel. Let op de werkketen die vanwege ruimtegebrek op een ponton in de Amstel zijn geplaatst.

Het dak van het Amstel Hotel is een staalkaart van zinken daken.

De zon schijnt volop en het uitzicht over Amsterdam is prachtig, met in de nabijheid de daken van onder meer Carré en de Stopera. Uw hoofdredacteur is weer bevoorrecht door op het dak van het meest prestigieuze hotel in Nederland te mogen staan: het InterContinental Amstel Amsterdam. Maar in de volksmond: het Amstel Hotel. De focus ligt natuurlijk niet op het uitzicht, maar op de prachtige staalkaart aan zinken daken die we hier aantreffen. Alle gangbare typen zinken dakbekledingssystemen zijn hier te vinden. En ze worden allemaal vervangen. Niet omdat de zinken bekleding de tand des tijds niet heeft doorstaan, maar omdat de dakconstructie aanpassing behoeft. Denk alleen al aan het aanbrengen van isolatie, wat behoorlijke gevolgen heeft voor de dakdetailleringen.
Dertig jaar was er niets gedaan aan de buitenzijde van het gebouw. Restauratie was dus hoognodig. De werkzaamheden zijn 28 februari 2018, exact een jaar na de start, afgerond. Hierbij is de buitenkant door BURGY Bouwbedrijf in oude staat hersteld. De restauratie is begeleid door Van Hoogevest Architecten. De gevel en het dak met alle ornamenten zijn volledig gerestaureerd, waarbij is teruggegrepen naar het historische kleurenpallet. Ornamenten en balustrades, die in de loop der jaren zijn beschadigd of verdwenen zijn teruggebracht. Zo zijn acht leeuwen, die ooit de hoeken van het gebouw bewaakten, teruggezet op hun oorspronkelijke plek en is de verlichting aan de buitenzijde van het gebouw vernieuwd.

Ben Marinissen, uitvoerder bij Jobse BV: “Je treft hier alle denkbare vormen van zinken bekledingen aan. En dat is wel erg bijzonder.”

Cradle to cradle

Het zinken dak is volledig gerestaureerd door Jobse BV, loodgieters, leidekkers en koperslagers, uit Middelburg. Dit bedrijf had een jaar lang gemiddeld acht tot tien mensen aan het werk op dit project. Rheinzink heeft het oude zink van het dak ingenomen en nieuw zink geleverd. Het oude zink wordt volledig gerecycled. Rheinzink, dat Cradle to Cradle Bronze is gecertificeerd, geeft aan dat door de hoge restwaarde van zink momenteel al circa 96% van het oude zink wordt gerecycled. Het oude zink wordt daarbij omgesmolten tot nieuw zink. Dat nieuwe zink heeft een zeer lange levensduur van meer dan 75 jaar. Het geleverde zink is ongepatineerd, in de kleur graphite-grey (leigrijs).

Na-isolatie

Gebruik van structuurmat VAPOZINC onder de zinken bekleding, waardoor vocht wordt afgevoerd.

Het oude dakbeschot is tijdens de restauratie geïsoleerd. “Dat was een lastige opgave, want je kunt niet zomaar een dik isolatiepakket aanbrengen. Dan kom je op veel plaatsen niet meer uit met de aansluitingen op dakgoten, dakkapellen, opstanden en ornamenten” , zegt Richard Koopman, sr. werkvoorbereider van BURGY Bouwbedrijf bv.
Uiteindelijk is gekozen voor 20 mm Kooltherm resol isolatieplaten van Kingspan. Met een lambdawaarde van 0,020 W/mK, levert dat een Rd-waarde op van 1,0 m2K/W. “Het is niet veel, maar beter iets dan niets, is de redenatie” , aldus Koopman. Onder de isolatie is een ‘slimme’ dampremmende laag aangebracht: Tyvek® AirGuard® Smart van DuPont. “Deze dampremmende folie kan zich aanpassen aan wisselende luchtvochtigheden en vochtigheden in de bouwconstructie, waardoor er telkens sprake is van een optimale dampremming. Ze noemen het ook wel een zelfdenkende folie”, grinnikt de werkvoorbereider.

Onderconstructie

Een zinken dak moet aan de onderzijde geventileerd worden, omdat een permanente vochtbelasting aan de onderzijde tot corrosie kan leiden. Denk aan warme lucht uit een gebouw die tijdens nachtelijke uitstraling condenseert tegen de onderzijde van het zink. Maar ook lekkage door onzorgvuldige zinkverwerking, stuifsneeuw of smeltwater, kan tot problemen leiden.
Om een geventileerde onderconstructie te creëren wordt veelal gewerkt met ruwhouten vuren delen die op circa 5 mm van elkaar op de isolatielaag worden aangebracht. Bij restauratiewerk zien we vaak dat bij monumenten het houten dakbeschot al dermate kierend is, dat deze uit zichzelf al voldoende isoleert. Mits er natuurlijk geen isolatielaag op wordt aangebracht. Bij het Amstelhotel is er wel geïsoleerd, dus daar zijn extra houten delen aangebracht.
Een alternatief is het gebruik van een structuurmat onder de zinken bekleding, waardoor vocht wordt afgevoerd. Deze oplossing is vooral geschikt voor sterk hellende dakvlakken. Eventueel kan deze structuurmat ook worden gecombineerd met een geventileerde dakconstructie. “We hebben de zijwangen van de dakkapellen voorzien van VAPOZINC. Dat is een structuurmat gecombineerd met een waterdragende, dampopen folie van Rheinzink. Hier was er te weinig ruimte voor isolatie en houten delen. Dan biedt de structuurmat een prima alternatief”, aldus Ben Marinissen, uitvoerder bij Jobse BV. “Maar op de meeste plaatsen hebben we houten delen aangebracht.”

Losagnes

Vakwerk: het bestaat nog.

Op het dak van het Amstel Hotel zijn 12.700 zinken losagnes aangebracht. Het betreft ruitvormige losanges met een dikte van 1,00 mm. Deze bezitten, in tegenstelling tot leien en shingles, aan de bovenzijde twee omkantingen naar voren en aan de onderzijde twee omkantingen naar achteren. Hierdoor grijpen de losagnes in elkaar en ontstaat een stabiel dakvlak. “Alleen bij de dakbeëindigingen en aansluitingen worden de losagnes met klangen vastgespijkerd aan de ondergrond” , legt Marinissen uit.

Roeven en felsdaken

De licht hellende dakdelen zijn uitgevoerd als traditionele roevendaken met houten roeflatten. In totaal gaat het om 615 m2 roevendak. Circa 180 m2 felsdaken vinden we vooral bij de zijwangen van de dakkapellen. “Bij de zijwangen kun je geen roeven kwijt, omdat de bekleding bovenin wegloopt achter de dakrandafwerking. Een fels kun je dan platleggen, maar een roeflat natuurlijk niet.”
Bij de felsdaken worden in de felsnaad klangen toegepast om het zink te bevestigen op de onderconstructie. De klangen zijn onzichtbaar na montage. Bij een dakhelling onder de 25° wordt de fels dubbel gesloten, zodat het dak ook hier regendicht is. Maar die techniek was hier niet nodig. De materiaaldikte is bij de roeven en felsdaken 1,0 mm.
Bijzonder is verder dat alle roeven- en felsbanen door de uitvoerder van Jobse zelf zijn ingemeten: “Rheinzink heeft de rollen aangeleverd in Middelbrug. Daar zijn alle banen op maat gemaakt en vervolgens hierheen gebracht.”

Mooie combinatie van zinken goot, losagens en felswerk.

Bijzondere constructies

Het kostte vier tot vijf dagen per leeuwenkop: ze zijn volledig in het lood geklopt en geschilderd.

De goten zijn eveneens bekleed met zink (dikte 1,0 mm). Het gaat in totaal om 700 meter gootwerk. Dat betreft niet alleen de goten rondom het dak. Het Amstel Hotel is ooit voorzien van een extra verdieping, waarbij het dak is ‘opgetild’. Deze extra derde verdieping ligt iets terug, waardoor er zich tussen de tweede- en derde verdieping ook een goot rondom het gebouw bevindt. En dan zijn er nog op veel plaatsen zinken kralen (deklijsten) toegepast, zoals bij de dakrandafwerking en hoekkepers. Verder zijn de koepels op de vier hoektorentjes bij de middenbeuk met zink bekleed. Boven de losagnes zaten daarnaast houten sierlijsten, maar die bleken in slechte staat. Die zijn nu vervangen door zinken sierlijsten. “Eigenlijk tref je hier dus alle denkbare vormen van zinken bekledingen aan. En dat is wel erg bijzonder” , aldus

De losagnes worden langs de randen van de dakvlakken met klangen vastgezet. Aan de achterzijde het ventilerende beschot van vuren delen.

Marinissen.

Heel bijzonder is de toepassing van lood op veel plaatsen. Zo zijn de vier houten leeuwenkoppen op de hoeken van het dak van de middenbeuk, volledig in het lood geklopt. “Die zijn door ons met 25 ponds lood bekleed. Dan staat er dus iemand van ons vier tot vijf dagen lood te kloppen voor één leeuwenkop. Jammer dat je niet meer ziet dat het lood is. De leeuwenkoppen zijn groen geschilderd” , aldus Marinissen. Ook de talrijke halve maanvormige ornamenten met bloemmotief op de zijbeuken zijn bekleed met lood. Hier is het lood alleen op de gladde rugzijde van de ornamenten geklopt. Tot slot zijn veel raamdorpels van nieuw lood voorzien.
De acht leeuwen die ooit op het Amstel Hotel prijkten, zijn op 25 januari teruggeplaatst. terug. Althans, replica’s daarvan. Op mysterieuze wijze zijn de stenen beelden in de Tweede Wereldoorlog verdwenen. De acht leeuwen staan op voetstukken die ook met zink zijn bekleed. Het zink is nu niet meer te zien omdat leeuwen en voetstukken in één kleur zijn geschilderd. En we verklappen ook: de nieuwe leeuwen zijn niet van natuursteen, maar gewoon van kunststof. Maar ja, niemand die dat ziet vanaf de begane grond.

Op het roevendak wordt een valbeveiliging van Patina aangebracht.

Logistiek

Projecten in de binnenstad van Amsterdam kampen meestal met weinig ruimte. Dat gold ook voor de restauratie van het Amstel Hotel. De keten van aannemers en onderaannemers zijn op een groot ponton geplaats, dat voor het Amstel Hotel in de Amstel lag. Via een stalen loopbrug konden de keten worden bereikt. Opslag voor bouwmaterialen was er ook nauwelijks. Daarom bracht Jobse BV dagelijks alleen de dagproductie aan zink mee naar het project. En parkeerplek is er ook nauwelijks. Alles moet dus just-in-time worden aangeleverd. Op het dak waren overdekte werkplekken gecreëerd om de materialen voor het dak eventueel te bewerken.
En dan zitten er natuurlijk gasten in het hotel, die veel geld betalen voor een kamer. Die gasten willen niet ’s ochtends al om 7:00 uur worden gewekt door indringende geluiden vanaf het dak of de steiger. Dus mochten de aannemers pas vanaf 9:00 uur lawaai maken. “Er was ook een strenge controle op de brandveiligheid” , zegt Ben Marinissen, uitvoerder bij Jobse BV. Het solderen van zink moest dagelijks uiterlijk 14:00 uur worden gestopt. Dan kwam er iemand van de beveiliging twee uur later controleren of er door de hitte geen risico bestond op nasmeulen van de onderconstructie.”

Historie Amstel Hotel

150 Jaar geleden werd het Amstel Hotel binnen precies één jaar en één dag gebouwd. De oprichter van het hotel (dr. Sarphati) wilde een icoon realiseren aan de Amstel, dat moest zorgen voor meer welvaart in Amsterdam. Het werd het eerste Grand Hotel van de stad. Het elegante gebouw met een monumentale trap, hoge plafonds en schitterende ornamenten werd ontworpen door architect Cornelis Outshoorn. Om ervoor te zorgen dat de ornamenten ook voor komende generaties bewaard blijven, is een grondige restauratie uitgevoerd die eveneens één jaar en één dag in beslag nam.