Circulair project kinder- en jeugdkliniek in Kloetinge

Artikel delen

In het Zeelandse Kloetinge moest een deel van de kinder- en jeugdkliniek Emergis nieuw gebouwd worden. “Toen de opdrachtgever zei ‘zullen we een circulair gebouw maken’, was ik meteen enthousiast”, zegt Taco Tuinhof, architect en eigenaar van Rothuizen Architecten. “Als je bezit hebt, dan ben je daar verantwoordelijk voor.” Misschien is dat wel het beste uitgangspunt om te komen tot een circulair gebouwde omgeving.

Tekst: Katja van Roosmalen

Architect Taco Tuinhof: “Ik vergelijk circulair ontwerpen wel eens met een kok die kookt met de restjes. Er is meer creativiteit nodig. Daarnaast moet je veel meer organiseren en mensen samenbrengen.”

Tuinhof wilde het gebouw zo flexibel en adaptief mogelijk maken, zodat het later een andere invulling kan krijgen. “Daarnaast zetten we in op demontage door het casco te scheiden van de inbouw; bijvoorbeeld door installaties niet volledig te integreren, maar toe te voegen. Dat past in de circulariteitsgedachte. Daarnaast wilde ik nog iets doen met het hergebruik van materialen.” Het toeval wilde dat Tuinhof in die tijd een studievriend trof, Pierre Bleuzé van bureau opMAAT. “Hij had het districtskantoor van Rijkswaterstaat (RWS) rond 2000 ontworpen, heel duurzaam, maar het moest plaatsmaken voor de vergroting van de sluizen. Ik dacht: dat gebouw gaan we adopteren en demonteren.”
Projectbureau Nieuwe Sluis Terneuzen van RWS was echter niet direct overstag, omdat zij opzag tegen het extra werk. Dus wendde de opdrachtgever zich tot Gedeputeerde Staten van Zeeland en RWS in Den Haag. Zij zagen wel de (PR)waarde van zijn idee en stelden subsidie beschikbaar voor de demontage.

Demontage

Met New Horizon werd het kantoor gedemonteerd. “Samen ‘vochten’ we om de materialen. Maar het toeval wil dat we beiden onze ogen op andere elementen hadden laten vallen. Wij waren vooral geïnteresseerd in de kleinere elementen en het hout, New Horizon had belangstelling voor het staal. Zo zijn de frames van de PV-panelen naar een renovatie kantoorpand in Den Haag gegaan, de stalen windverbanden werden gebruikt bij het Peoples Paviljoen tijdens de Dutch Design Week en de fietsenstalling is voor 60% weer opgebouwd in Arnhem.”
Tuinhof was zeer gecharmeerd van de buitengevel: “De bekleding (shingles) was vervaardigd van oude meerpalen uit de haven van Breskens. Deze hebben we weer losgeschoefd. Daardoor was het gevelontwerp voor de kinderkliniek in één keer klaar. De gevel stond namelijk onder een helling, evenals de ramen. Wilde ik de gevel hergebruiken dan moest ik dezelfde hoek hanteren.” Maar hoe ga je om met de gevels en ramen die inmiddels twintig jaar oud zijn en de energieneutrale gedachte van vandaag? “We wilden de ramen hergebruiken, al zijn ze minder goed geïsoleerd. We hebben ter compensatie van het energieverlies zonnepanelen op het dak gelegd. Daarnaast is aan de binnenzijde van de gevel nieuw isolatiemateriaal gekomen, biobased op basis van cellulose.”

Samenwerken

Ook de houten balken en kolommen werden verzameld. Tuinhof: “Alleen had ik me nogal vergist in de logistiek. Alles moest gesorteerd, gemerkt en verzaagd worden. Maar gelukkig konden we ze naar het werkleerbedrijf in Middelburg brengen. Daar zijn een jaar lang de spijkers eruit getrokken en zijn de balken verzaagd en genummerd, terwijl wij het plan verder uitwerkten.”
Ook de gemeente toonde zich bereidwillig om mee te denken. “De deuren in het RWS-kantoor waren 2,10 meter hoog: te laag voor de huidige prestatie-eis van 2,30 meter in het Bouwbesluit. Maar de gemeente was bereid om de nieuwbouw te beschouwen als een renovatieproject. Mede daardoor konden we een circulariteitsscore halen van 53% (Building Circularity Index (BCI)-methodeberekening van Alba Concepts) en gebruikmaken van bestaande materialen. Alleen op de installaties gingen we bijna nat. We hadden verwacht de helft van de installaties uit de bestaande kliniek te kunnen hergebruiken. Door eisen die bijvoorbeeld gesteld worden aan de waterveiligheid werd dat uiteindelijk slechts 10 procent; de radiatoren en wat leidingen. Maar dat was ook de enige tegenvaller.”

Hergebruikte materialen

Shingles
Geoogst uit RWS kantoor: ± 450 m2.
Aantal hergebruikt: ± 450 m2.
Hergebruikt als: Gevelbekleding nieuwbouw en reststukken verwerkt in een Zeeuws kunstwerk.
Bevestiging: Vanuit circulair oogpunt geschroefd, om hergebruik in de toekomst mogelijk te maken.

Houten liggers
Geoogst uit RWS kantoor: 963 stuks.
Geoogst uit bestaande bouw Ithaka: 135 stuks.
Aantal hergebruikt: 713 stuks.
Hergebruikt als: Constructie van de straat.

Houten kolommen
Geoogst uit RWS kantoor: 72 stuks.
Aantal hergebruikt: 72 stuks.
Hergebruikt als: Constructie van de straat.

Antisone beplating
Geoogst uit RWS kantoor: 82 stuks.
Aantal hergebruikt: 75 stuks.
Hergebruikt als: Akoestische panelen in de PMT-zaal.

Kozijnen en kaders
Geoogst uit RWS kantoor: ± 60 stuks.
Aantal hergebruikt: 31 stuks.
Hergebruikt: In de buitengevel van de nieuwbouw.

Zonwering
Geoogst uit RWS kantoor: 42 stuks
Aantal hergebruikt: 17 stuks
Hergebruikt als: Zonwering nieuwbouw. Door een tekort aan één brede zonwering, zijn twee kleinere zonweringen samengevoegd tot één.