Thermografie op grote schaal

Door: Jan Bol, Bolster b2b communicatie

De beweringen zijn dat zo”n 30 procent van het energieverlies van gebouwen via het dak verloopt. Opnamen met de infraroodcamera moeten eigenaren van gebouwen en woningen inzicht geven en overtuigen van de noodzaak tot daden. Daar hoort wel een juiste interpretatie van de infraroodfoto”s bij.

Infraroodfotografie laat in gradaties zien of lichamen of voorwerpen warmte uitstralen. Het is inmiddels een beproefde techniek voor het opsporen van warmtelekken in de gebouwschil, gevel en dak met name. Warmtelekken zijn energielekken. Het opsporen van (oneveneredig) grote energielekken en het opheffen ervan past in het beleid van de overheid voor energiezuinigheid en voor reductie van de CO2-uitstoot door de gebouwde omgeving. Aannames zeggen dat ongeveer 30 procent van het warmteverlies in een gebouw via het dak gaat. Uitgangspunt in de strijd tegen energielekken via het dak is dat de warmte-isolerende waarden van daken relatief eenvoudig te verbeteren zijn, door na-isolatie, door groendaken of door het vernieuwen van daken, indien nodig.

Bestaande bebouwing

In nieuwbouw gelden de actuele eisen op het moment van de bouwvergunning. De actuele eisen zijn redelijk state of the art als het gaat om energiezuinigheid en de bijbehorende beperking van de CO2-uitstoot door warmte of koeling.

Het grootste energielek zit in de bestaande bebouwing, in de voorraad van zo”n zes miljoen woningen, huur en koop, en van de massa oudere bedrijfsgebouwen, kantoren en bedrijfshallen. Deze technische gedateerde gebouwen zijn op zijn best een keer nageïsoleerd in de jaren “70 van vorige eeuw en kregen misschien nieuwe kozijnen en ramen. In deze gebouwenvoorraad valt dus nog een wereld te winnen. Te beginnen met de daken.

Een probleem van organisatorisch ” logistieke aard dat zich daarbij voordoet, is de versnippering van het eigendom, particulier woningbezit en bedrijfspanden. Vandaar dat diverse gemeenten die inmiddels al vanuit een vliegtuig daken thermografisch in beeld brachten, dat deden in samenwerking met woningcorporaties. Daarnaast was er ook gerichte voorlichting aan particuliere eigenaren, onder andere met het argument dat bij de verkoop van een woning of een pand een energielabel overlegd moet worden. Hoe beter het energielabel, des te beter de onderhandelingen over de verkoopprijs, zo is de gedachte. Bovendien lokken overheden gebouweigenaren met subsidies in het kader van energiegebruik remmende maatregelen. Dat doet bijvoorbeeld de gemeente Nijmegen, de eerste overheid die voor een deel van de gebouwde omgeving van de stad dakscans liet maken.

Een mooi voorbeeld van warmtelekken bij de woningscheidende wanden is in de winter te zien na sneeuwval op hellende daken.
Foto: Ed de Rechteren van Hemert.

Dakscans

Het meest actueel wat betreft dakscans: Amsterdam heeft in maart van dit jaar als derde gemeente in Nederland, na Nijmegen en Venray, door middel van thermografie het energieverlies via daken in kaart gebracht. De resultaten zijn te zien in de dakscan van Amsterdam. In België en Frankrijk is deze manier monitoring van het energiegebruik door de gebouwde omgeving al heel gebruikelijk.

De dakscan werd uitgevoerd door Dakwacht. In de wintermaanden, in het stookseizoen, zijn bij helder weer zes nachtvluchten gemaakt boven Amsterdam om de themografische foto”s te maken. Het is een gemeenschappelijk project van de gemeente Amsterdam en de woningcorporaties.

Om de gegevens over warmteverlies door daken juist te interpreteren is vaak aanvullend onderzoek nodig over de werkelijke oorzaak. Een dakscan geeft slechts een algemeen inzicht in het warmteverlies.

Interpretatie van de opnamen

Voor een juist begrip is het goed om te weten welke betekenis de kleuren in de thermografische opnamen hebben. Het komt neer op een vertaling van beelden uit infraroodfotografie.

Het kleurenpalet in de thermografische beelden loopt van rood naar blauw. Rood kan betekenen dat:

• veel warmteverlies optreedt;
• een dak slecht geïsoleerd is;
• zich hier een warmtebron bevindt.

Verder verloopt de kleurschakering van oranje, geel en groen naar blauw. Blauw kan betekenen dat:

• weinig warmteverlies optreedt;
• het dak goed geïsoleerd is;
• het een onverwarmde ruimte betreft;
• maar ook dat het bijvoorbeeld een metalen dak betreft (of ander materiaal met een hoge emissiefactor).

Lichtblauw betekent een hogere temperatuur ten opzichte van donkerblauw, dus bijvoorbeeld ook meer warmteverlies.

In de eerste plaats geven de thermografische beelden (slechts) een indicatie van de mate waarin er warmteverlies plaatsvindt via het dak. Bovendien is bij geïsoleerde daken in principe zichtbaar of de isolatie goed functioneert en of er zwakke plekken in de isolatie aanwezig zijn. Bij eventuele renovatie is het dan niet nodig om de isolatie van het hele dak te vervangen, maar alleen die van de zwakke plekken. Ook zogenaamde koudebruggen zijn over het algemeen goed zichtbaar. Ook hier gaat veel warmte verloren.

Bovendien is het voor de juiste interpretatie van de beelden erg belangrijk ook informatie te hebben van het gebouw en het gebruik. De thermografische dakscan is een momentopname. De situatie op het tijdstip dat de beelden zijn gemaakt geeft aan of de ruimte op dat moment in gebruik was en al dan niet verwarmd. Ook zaken als de opbouw van de dakbedekkingsconstructie, de gevels en verschillende detailleringen geven veel aanvullende informatie. Ook deze informatie dient te worden meegenomen bij de interpretatie.

Bijzondere zaken of bijzondere omstandigheden spelen een rol in het thermografische beeld. Zo zal een rookgasafvoer op een dak zichtbaar kunnen zijn als een rood of oranje puntje. Een tegelpad bijvoorbeeld neemt overdag warmte op. Ook dat zal op een thermografische opname dus zichtbaar kunnen zijn als een rode, oranje of gele ‘lijn’ op het dak. Maar ook bijvoorbeeld platte daken, voorzien van grind, kunnen meer warmte opnemen dan een ‘zwart’ dak. Ook goed geïsoleerde grinddaken kunnen daardoor een fractie warmer tonen op de thermografische beelden.

De thermografische opnamen van de dakscan van Amsterdam zijn het beste te zien via de volgende weblinks: http://www.dakscan.nl/main.php?cid=66 en http://www.nieuwamsterdamsklimaat.nl

Foto BT ” dakscan ” archief gemeente Nijmegen.

De dakscan van de omgeving van het stadhuis van Nijmegen laat de thermografische beelden van de dakscan als een soort overlay over een normale luchtfoto zien. Dat geeft houvast bij de oriëntatie op de situatie. Het geeft ook meteen inzicht in het infraroodeffect van allerlei steenachtige massa”s in de binnenstad en het complexe in het interpreteren van thermografische opnamen.