‘Maak einde aan drama van goede bedoelingen’

‘Veel goedbedoeld overheidsbeleid wordt opgezet vanuit één bepaalde invalshoek, zoals beeldkwaliteit, parkeerbeleid, brandveiligheid of beperking van geluidhinder. Door de opeenstapeling van al deze regelgeving en beleidsnota’s lopen bouwprojecten vertraging op of zijn er onnodig hoge kosten. Maak een einde aan dit ‘drama van de goede bedoelingen’’. Aan het woord is Friso de Zeeuw, voorzitter van een team van dertien (ervarings)deskundigen, dat vanuit de Actieagenda Bouw onderzoek deed naar de huidige praktijk. Dit team noemt het beoogde veranderingsproces: ‘ontslakken’.

Tekst: Rick van de Weg

‘Het is tijd om te ontslakken’, aldus professor mr. Friso de Zeeuw, praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling aan de TU Delft, tevens directeur Nieuwe Markten bij Bouwfonds Ontwikkeling. ‘De optelsom van beleidsnota’s, verordeningen en gedetailleerde (bestemming)plannen zitten broodnodige investeringen vaak in de weg. Vooral als ze star en bureaucratisch worden toegepast. In de tijd voor de crisis konden wij ons dat eigenlijk al niet meer veroorloven, maar nu helemaal niet meer. Dat is niet alleen mijn privémening, maar ook die van het complete Actieteam ‘Ontslakken’, waarin ook een zestal vertegenwoordigers van gemeenten deelnemen’.

Ontkoppen en escapes
‘In ons rapport hebben we veertig concrete tips geformuleerd om flexibeler, sneller en goedkoper in te spelen op initiatieven voor gebiedsontwikkeling en vastgoedinvesteringen. Vrijwel alle ‘wenken’ komen voort uit de gemeentelijke praktijkervaring en lopen uiteen van het ‘ontkoppen’ van lokale regels die een gemeente bovenop landelijke regelgeving heeft gestapeld tot aan het weren van ‘hit & run’-projectontwikkelaars die geen oog hebben voor de langere termijn’. De Zeeuw: ‘Het is dus zeker niet alleen de overheid die actie moet ondernemen, ook marktpartijen, corporaties en particulieren zijn aan zet. Marktpartijen die meer speelruimte claimen, moeten bijvoorbeeld in staat zijn om met gemeentebelangen mee te denken. En het vertragen van (verwaarloosde) locaties is niet acceptabel.’
Specifiek voor gemeenten geeft de voorzitter aan dat zij in hun eigen regels een ‘escape’ op moeten nemen die afwijking mogelijk maakt als de bredere belangenafweging bij het concrete plan daartoe aanleiding geeft. ‘Ik wil overigens benadrukken dat onze ontslakkingsvoorstellen niet bedoeld zijn als het afzetten tegen de gemeentelijke praktijk maar dat ze uit vernieuwing van die praktijk voortkomen. Voor elke regel was ooit wel een reden. Maar bij elkaar zien we door het woud van regels het einddoel, de realisatie van een project, vaak sneuvelen. De regels zijn doorgaans door gemeenten als goedbedoelde ambities opgebouwd. Dezelfde gemeenten moeten ze nu waar nodig goed beredeneerd afbouwen. Dóór en vóór gemeenten dus.’

Een voorbeeld
De Zeeuw geeft een voorbeeld uit de praktijk: ‘In een van onze middelgrote steden blijkt een school voor volwassenenonderwijs uit z’n jasje gegroeid. Men vindt een goede locatie in de vorm van een leegstaand kantoor dichtbij de binnenstad. Maar volgens de gebruikelijke regels is er voor een onderwijsbestemming op die plaats teveel verkeersgeluid en zijn er te weinig parkeerplaatsen op die locatie. Ja maar, zegt de school, op de huidige locatie is er veel meer verkeersgeluid en zijn er veel minder parkeerplaatsen zonder dat dat voor ons problemen oplevert. In beide opzichten dus een verbetering van de situatie. Moet die verbetering dan niet doorgaan en de huidige slechtere situatie in stand blijven? Slim nadenken leidt tot een oplossing. Bij deze vorm van onderwijs zijn de volwassen leerlingen maar kort aanwezig en hebben dus minder last van het verkeer en tevens leidt deze vorm van onderwijs tot een heel andere parkeerbehoefte. Gewoon nuchter nadenken over regels, en vooral over wat willen we nu echt, kan leiden tot andere toepassing’.

Boerenverstand
‘Het is niet alleen een kwestie van regels, maar ook van houding’, zegt De Zeeuw. ‘Durf simpele gezonde boerenverstandoplossingen in te zetten, zo nodig in afwijking van bestaande regelgeving als niet aantoonbaar is welk maatschappelijk belang beschermd wordt met een bepaalde regel.’ Hij voegt daar aan toe: ‘In overheidsland praat iedereen tegenwoordig over het begrip ’uitnodigingsplanologie’. Dat komt niet op afroep, maar daarvoor moet je als politiek bestuur en ambtelijke organisatie eerst grondig ontslakken. Daarbij is de betrokkenheid van de gemeenteraad essentieel. En ook de rijksoverheid en provincie moeten meer ruimte geven.’

Expertteam Ontslakken boekbaar
Het Actieteam laat het niet bij de presentatie van dit rapport. De Zeeuw: ‘Het team gaat de boer op om de boodschap uit te dragen en een speciaal, door wetenschappers gesteund expertteam gaat gemeenten helpen bij het maken van een start met ontslakken. In eerste instantie behelst het een pilot voor de begeleiding van acht gemeenten. Zij kunnen zich aanmelden als pilot via actieagendabouw.nl. Breda en Delft hebben dat overigens reeds gedaan.’

Nu wel
Slotvraag aan de voorzitter van het actieteam is waarom er nu wel resultaat verwacht wordt van deze eerder door andere partijen gedane oproep? De Zeeuw: ‘Om een aantal redenen ben ik optimistisch. In de eerste plaats is de nood hoog; er dreigen door de marktomstandigheden al zoveel projecten te stranden, dat we ons niet kunnen permitteren dat er ook nog projecten vertragen oplopen of in het geheel niet doorgaan door regels of starre toepassing ervan. Dat besef dringt nu wel door. Dus de tijd is rijp. In de tweede plaats ervaren gemeenten zelf dat ze vastlopen in de goede bedoelingen. We merken dat ook aan de vele reacties op ons rapport. Kortom: nu geld schaars en de tijd kostbaar is, moet alles uit de kast worden gehaald en moet de zolderopruiming van regels stevig worden opgepakt’.

Rapport downloaden
Het rapport ‘Ontslakken van gebiedsontwikkeling’ is te downloaden via actieagenda.nl of gebiedsontwikkeling.nu.
 

Actieagenda Bouw
In 2012 is door bedrijven, kennisinstellingen en overheden de Actieagenda Bouw ontwikkeld voor de woning- en utiliteitsbouw. Deze door het zogenoemde Bouwteam opgestelde agenda bestaande uit zeventien actieteams, geeft antwoord op de vraag wat eerder genoemde organisaties (gezamenlijk) te doen staat om te zorgen dat de woning- en utiliteitsbouwsector sterker uit de crisis komt. Meer informatie is te vinden op actieagendabouw.nl.