Typhoon- en aardbevingsbestendig bouwen

Minister Kamp van Economische Zaken wil dat Eurocode 8 ‘Ontwerp en berekening van aardbevingsbestendige constructies (EN 1998)’ voor Nederland geschikt wordt gemaakt en wordt opgenomen in het Bouwbesluit. In de Filipijnen lachen ze waarschijnlijk om de paar scheurtjes die in het noorden van Nederland in gebouwen ontstaan door aardgaswinning, omdat (zware) aardbevingen daar regelmatig voorkomen. En bovendien hebben ze in de Filipijnen ook nog last van typhonen. Bart Bresser van het Nederlandse afbouwbedrijf Brewie Afbouw weet inmiddels welke gevolgen dat heeft voor de bouwwijze, want hij realiseert er enkele (vakantie)woningen.

Tekst: Ing. Frank de Groot

Op de foto’s staan mannen met teenslippers op de steigers. ‘Tja, van veilig werken hebben ze daar blijkbaar nooit gehoord. Het is vanwege de enorme hitte volgens de Filipino’s belangrijker om een hoed te dragen tegen de zon!’, lacht Bresser. In schril contrast daarmee is het typhoon- en aardbevingbestendig bouwen volgens de Filipijnse building code. Daar zijn de Filipino’s meesters in. ‘Maar verder is het vaak met een schets naar de plaatselijke overheid, vooral goed betalen en je kunt aan de slag. Enige vorm van controle op het bouwen is er dus nauwelijks, vooral niet buiten de grote steden.’
Bart Bresser is enkele maanden per jaar in de Filipijnen om vooralsnog twee projecten te realiseren: de bouw van een familiewoning op ongeveer 150 kilometer ten noorden van Manilla en – een eind verderop – de bouw van vier luxe woongebouwen met ieder vier appartementen aan de noordoostkust van het grootste eiland Luzon, waar ook Manilla ligt. Zijn komst naar de Filipijnen is eenvoudig te verklaren door het feit dat zijn in Nederland woonachtige moeder Filipijnse is en daar ook nog veel familie woont. ‘Ik ben daar op mijn 4e, 13e en 21e levensjaar geweest om familie te bezoeken en vooral op mijn 21e dacht ik na over de mogelijkheden om daar te bouwen. Ik was namelijk inmiddels gestart in de afbouw. In 2005 ben ik met mijn broer en oom gestart met Brewie Afbouw in Doetinchem. Wij zijn gespecialiseerd in metal-stud en systeem wanden en plafonds en microcement wanden en vloeren. Desgewenst nemen we ook elektra en loodgieterswerk mee in de wanden. We hebben al diverse grote projecten uitgevoerd in Nederland. Die kennis wil ik ook in de Filipijnen inzetten. Vooral voor de microcement wanden, vloeren en zelfs tafel- en keukenbladen zie ik in het hogere segment veel mogelijkheden. Een bijzondere toepassing is de naadloze afwerking van zwembaden met microcement.’

Aanleiding
Aanleiding voor zijn Filipijnse avontuur was uiteindelijk de komst in 2008 van een Filipijnse neef, die aldaar onderaannemer is. Bresser grinnikt: ‘In de Filipijnen heb je als onderaannemer weinig aanzien, omdat je geen vast contract hebt. Als ik daar vertel dat ik in de afbouw veel als onderaannemer werk dan kloppen ze me geruststellend op mijn schouder dat ik vast nog wel eens een goede baan vindt.’
De Filipijnse neef hielp in 2008 mee met de verbouwing van de woning van Bresser. Als dank kreeg hij – naast kost en inwoning – 2.000 euro mee. ‘Dat is daar dus twee keer een jaarsalaris. Met dat geld is hij gestart als zelfstandig aannemer! Het idee ontstond toen om mijn kennis van de afbouw en zijn kennis van de Filipijnse bouwmethodieken ter plaatse te combineren. Een goede kans deed zich voor toen ik door een hoge Filipijnse functionaris werd getipt over een gebied aan de noordoostkust dat momenteel in hoog tempo wordt ontwikkeld tot toeristisch gebied met een stadje met haven, prachtige resorts, waterparken en stranden. De bereikbaarheid is sterk verbeterd door de aanleg van een highway twee jaar geleden. We hebben daar toen 4.000 m2 grond gekocht en gaan daar vier luxe woongebouwen realiseren met ieder vier appartementen. Ook komt er een beheerderswoning, een zwembad en mogelijk ook een aantal originele bamboewoningen. Het resort ligt 40 meter boven de zeespiegel – in verband met het risico’s op tsunami’s – en kijkt uit op zee. Inmiddels staan de bouwhekken om de bouwplaats en kunnen we aan de slag.’
Om het veelvuldig verblijf in de Filipijnen te veraangenamen bouwt zijn neef in een dorp op zo’n 150 kilometer ten noorden van Manilla, een familiewoning. ‘De gronden in dit dorp zijn grotendeels in handen van mijn familie, dus bouwen is daar heel eenvoudig. Inmiddels is de woning bijna klaar en kan deze door mijn Nederlandse familie en mijzelf gebruikt worden tijdens mijn aanwezigheid daar.’

Bouwwijze
De bouwstijl op de Filipijnen is beïnvloed door de driehonderd jarige Spaanse overheersing, de daarop volgende Amerikaanse kolonisatie en de oorspronkelijke bouwstijl met bamboe. Het resultaat is een mengeling van barok, Spaans koloniaal, neo-klassiek, art-deco en de sobere bouwstijl van het land zelf met bamboe of een combinatie van beton en stalen golfplaten. Ondanks een gebrek aan handhaving op bouwregels zijn veel gebouwen typhoon- en aardbevingsbestendig gebouwd. Bart Bresser legt uit hoe de bouwstijl van de meeste woningen is: ‘De meeste woningen hebben vanwege de aardbevingen geen verdieping. De fundering bestaat uit brede, piramidevormige betonstroken met een brede voet. Hierop worden gewapend betonnen kolommen geplaatst. Tijdens het vlechten van de strokenfundering en vloer, steekt ook al de kolomwapening omhoog. Alles wordt dus momentvast met elkaar verbonden. Ter hoogte van de verdiepingsvloer, die veelal uit een breedplaatvloer bestaat, wordt een gewapende ringbalk gemaakt die alle kolommen verbindt. Er wordt dus al direct een stijf frame gecreëerd dat aardbevingsbestendig is.’
De wanden worden vervolgens opgebouwd uit 100 mm dikke holle betonblokken, waarbij de gaten worden gevuld met wapeningsstaven en vervolgens betonmortel. De wanden zijn door middel van stekeinden weer aan de kolommen verbonden. Boven elke deur- en raamopening worden ook nog eens betonnen lateien gestort. ‘Alles is dus gericht op extra stevigheid. Op onze woning hebben we een hellend dak, en daarvoor denk je dan aan een houten spantconstructie. Maar hout gebruiken ze hier nauwelijks, vermoedelijk door het vochtig, warme klimaat en de aanwezigheid van insecten, zoals de boktor. Dus hebben we aluminium in plaats van houten kozijnen. En de hellende kap van de woning bestaat uit een enorme staalconstructie; gedimensioneerd op aardbevingen en typhonen. Hierop komen geprofileerde dakpanplaten, zoals we die hier soms ook wel zien. Dakpannen waaien er af bij een typhoon, dus die zie je hier ook nauwelijks.’
De appartementen op het resort kennen volgens Bresser een vergelijkbare bouwwijze: ‘Alleen komen er buiten tegen een deel van de gevel steenstrips en zijn de boeiboorden ook van staal, in plaats van hout. In de aluminium kozijnen komt enkel glas, omdat isolerende beglazing hier geen zin heeft.’

Afbouw
Filipino’s blijken volgens Bresser meesters te zijn in afbouwen: ‘Arbeid is daar goedkoop dus zie je veel arbeidsintensieve afbouwmethodieken. Die kennis is in ons land verloren gegaan, doordat arbeid bij ons heel duur is. De binnen-en buitenwanden werken ze bijvoorbeeld af met een zandcementmortel. Die wordt in enkele lagen opgebracht en vervolgens met een natte spons in draaiende bewegingen ‘gepolijst’. Het lijkt een beetje op Tadelakt, waterafstotend Marokkaans stucwerk, dat spiegelglad is en voelt. Met het stucwerk komt de totale wanddikte op ongeveer 120 mm. De buitengevel wordt zo glad mogelijk gepolijst, zodat er geen open poriën meer zijn. In de meeste gevallen wordt het oppervlak nog afgewerkt met een ‘aquasealer’, zoals van het merk Boysen Aqua Seal. Voor betonnen daken gebruikt men vaak een polyurethaan coating als waterdichte laag. Grote dakoverstekken voorkomen dat de buitengevel erg nat wordt.’
Hij vervolgt: ‘Bij onze woning brengen ze aan de buitenzijde geprofileerd stucwerk aan. Zo lijkt de buitengevel te bestaan uit gepotdekselde houten delen, maar het is stucwerk met sprongen! Ook brengen ze sierlijsten aan. Daartoe slaan ze spijkers op een rij in de muur en daar vlechten ze staaldraad doorheen. Vervolgens wordt er een wat stijve mortel tegenaan gegooid, die ze afrijen met een stalen mal, die een uitsparing heeft van de gewenste profilering. Telkens nadat de mal over de profilering is getrokken brengt men een dunnere specie tegen de rand aan en wordt deze weer afgerijd. Op het eind is het bijna speciewater en ontstaat een zeer strakke profilering. De sierlijst kan horizontaal of verticaal zijn en kan ook onder dakranden, boven raam- en deuropeningen of op andere plaatsen worden aangebracht. Op dezelfde wijze maken ze fraaie buitentrappen met ronde muren, waardoor je woning al snel op een paleis gaat lijken.’
De woningen worden over het algemeen niet geïsoleerd: ‘De temperatuur komt hier zelden beneden de 25 C, dus isoleren heeft alleen zin om de warmte buiten te houden. Maar de zware betonnen wanden zijn daar ook voor geschikt. Alleen onder de stalen dakplaten brengen ze een dunne isolatiedeken met reflecterend folie aan. De airco moet de rest doen. De betonnen vloeren werken ze af met 30 mm dikke blokjes hout die worden afgewerkt met een hoogglans epoxycoating.’
Volgens Bresser is het ook opvallend dat er bouwmaterialenhandelaren zijn voor het arme deel en het rijke deel van de bevolking: ‘Bij de bouwmaterialenhandel voor de arme mensen verkopen ze goedkoop, maar ook vaak kwalitatief slechtere bouwmaterialen. Je kunt dus als westerling maar beter inkopen bij de bouwmaterialenhandelaren voor het rijkere deel van de bevolking. Ondanks het ontbreken van overheidstoezicht op een groot deel van de bouwactiviteiten in de Filipijnen zorgen de plaatselijke omstandigheden er dus voor dat gebouwen in ieder geval constructief veilig zijn. Bresser besluit: ‘Maar ze zijn ook brandveilig, doordat alleen beton en staal worden gebruikt. Hout en eventueel brandbare isolatiematerialen ontbreken. Nou staan hier natuurlijk ook krotten, maar een goed gebouwd huis is hier ook een veilig huis.’

Microcement

Microcement is een minerale stuc die zeer glad afgewerkt kan worden, waardoor het een hoog ‘designgehalte’ krijgt. Deze afwerking is toe te passen op vloeren, wanden, werkbladen, panelen, woonkamer, gevel en interieur. Microcement kenmerkt zich door een ‘gemarmerde’ of ‘gewolkte’ uitstraling. Afhankelijk van de manier van aanbrengen kan dit zwaar of juist rustig zijn.

Microcement is een cementdeklaag van 1-2 mm dikte die over reeds bestaande oppervlaktes (geen sloopwerk!) aangebracht kan worden. Het bestaat uit twee componenten: een geconcentreerde vloeistof en een watergedragen hars. De cementlaag wordt afgewerkt met een PU-coating. Door de hoge slijtvastheid en hardheid is het geschikt voor diverse toepassingen, zoals vloeren, wanden, trappen, meubelen en aanrechtbladen. Het is op diverse ondergronden aan te brengen, zoals beton, cementmortels, keramiek, gipsblokken en gipsplaat. Het is ook geschikt voor zowel binnen als buiten; hierdoor is het ook uitermate geschikt voor natte ruimtes zoals badkamers en zelfs buiten zwembaden. Omdat het naadloos aangebracht wordt is het ook een zeer hygiënisch product. Het wordt met de hand in verschillende lagen aangebracht en tussendoor geschuurd.
De uitstraling is industrieel, maar ook speels en warm. Microcement past daarom in zowel een klassiek als in een modern of landelijk interieur. De vaklui die het Microcement aan komen aanbrengen, hebben hiervoor een speciale opleiding gevolgd in Spanje. Microcement is afkomstig uit Argentinië, waar het al meer dan twintig jaar met succes wordt toegepast en het is al jaren bekend in Spanje.

Meer informatie: www.brewieafbouw.nl