Scrum wordt katalysator voor energieneutrale renovatie

Het laatste deel van de succesvolle Trilogie Energieneutraal Bouwen 2013 in de regio Arnhem Nijmegen ademde co-creation. DNA in de Bouw en de stadsregio organiseerden de afsluitende bijeenkomst om met de gehele bouwketen ideeën, visies en ervaringen uit te wisselen over energieneutraal wonen, bouwen en renoveren. De bijeenkomst vormde de aftrap voor de introductie van het werken in zogenaamde scrumteams, waarin bouwpartners samen opgaan met bewoner of eigenaar.

Door: Saskia de Jong (DeJong&Verder)

De ruim veertig deelnemers startten met het op papier zetten van ieders droom waar je over tien jaar wil staan. Want over tien jaar kan alles, maar morgen kan niets. Vaak wordt aan veranderingen begonnen als belemmeringen vooraf helder zijn en liefst ook al opgelost. Maar ook geldt dat als je ergens over blijft praten, de beweging niet op gang komt. De co-creërende vorm van deze bijeenkomst was gekozen om dat patroon te voorkomen of te doorbreken. En dat werkte. In een bruisende sfeer wisselde men met elkaar een stroom van ideeën, visies en ervaringen uit over energieneutraal wonen, bouwen en renoveren. Die vorm gaf inzicht in verschillende belangen en hoe ze te overbruggen. En gaf alle ruimte om samen te ervaren hoe je kansen benut en obstakels oplost.

Noodzaak integrale aanpak
Nadat men met elkaar kennismaakte via zijn droom, noteerden de deelnemers in groepsvorm kansen en belemmeringen voor de energieneutrale transitie. Door te rouleren besprak iedere groep andermans obstakels en loste ze op. Onderwerpen die ter tafel kwamen gingen onder andere over de noodzaak van de gezamenlijke aanpak: ‘Niet iedereen in de bouwketen durft de stap naar integraal denken en doen te maken. Terwijl we precies dat nodig hebben.’ Maar ook: ‘Je moet niet alleen bouwkundige zaken toevoegen voor meer comfort; voor energiezuinige oplossingen moet je er juist anders naar kijken.’ En: ‘De kosten die je extra kwijt bent, verdien je terug door de besparingen die je realiseert.’ De actieve werkvorm leidde in één groep zelfs tot een proefproject waarover men tijdens de middag al concreet afspraken maakte.
‘Vandaag is mijn gevoel versterkt dat ketensamenwerking bijdraagt aan duurzame huisvesting’, aldus deelnemer René Jansen van inQasa Vastgoeddiensten uit Nijmegen. ‘Wij als professionals zijn afhankelijk van de vraag van de klant en daarom willen we graag met hem of haar aan tafel om dat te gaan organiseren.’
 
Particuliere markt in beweging
Als de buurman het doet, dan gaat het lopen. Dat was in grote lijn de strekking van het gesprek in veel groepen over de grote opgave in de particuliere renovatie. Bij het in gang zetten daarvan zal vooral de kleinschalige aanpak kansrijk zijn, zo is de verwachting. Dus 1-op-1 aan tafel met het bouwteam en de eigenaar of bewoner. Juist omdat het merendeel van de particulieren een gezond wantrouwen heeft en afwacht, kan het voorbeeld van de buurman of het initiatief in de wijk, voor een doorbraak zorgen. Het gaat immers om grote beslissingen en niemand wil investeren in een blinde vlek. De kunst van de keten is de particuliere markt in beweging te brengen om de eigen woning energiezuinig te maken. Verhalen op een gezamenlijke verjaardag of in het buurthuis gaan de motor vormen. En die 1-op-1 benadering in de particuliere renovatie wordt extra haalbaar door het werken in een zogenaamd scrumteam.

Scrummen
De slotbijeenkomst van de Trilogie Energieneutraal Bouwen vormde ook de aftrap voor de introductie van het werken in scrumteams met behulp van de morfologische ontwerpmethode. Scrummen gaat voor een doorbraak zorgen, vooral in de renovatiesector, meent DNA-voorzitter Carl-peter Goossen. ‘Wie zo werkt, gaat zijn project goedkoper realiseren, begrijpt de ander beter en bovendien verdient iedereen er een eerlijke boterham aan.’ Bouwpartners gaan samen op met de bewoner of eigenaar. Deze integrale aanpak genereert maximale aandacht voor de techniek en materialen, om een zo goed mogelijk comfort te krijgen met zo min mogelijk energiekosten. Oplossend vermogen en deskundigheid van alle deelnemers wordt ten volle benut en snelle interactie is gegarandeerd. Het morfologisch ontwerp wordt namelijk gebruikt om alle kennis, ideeën en oplossingen te verzamelen en te ordenen en daaruit de meest optimale keuze te maken.

Morfologisch ontwerp
De ontwerpmethode betrekt de opdrachtgever in een helder en overzichtelijk beslistraject. In de traditionele bouw heeft de opdrachtgever niet zelden de keuze uit slechts één of twee opties die de voorkeur hebben van de architect en een grote kans hebben om afgewezen te worden. DNA ondersteunt bouwpartijen die met scrummen aan de slag willen, waarmee Goossen partijen opriep om lid te worden van de vereniging en gebruik te maken van de kennis die binnen DNA wordt ontwikkeld en uitgewisseld. Het is bijna mogelijk om zonder verhoging van de netto maandlast woningen energetisch te renoveren. Met een andere aanpak krijgen we dat in Nederland voor elkaar.

Scrum is nieuw
‘Scrummen is een nieuwe manier van werken met zelfsturende teams die constant op zoek zijn naar wat het beste werkt. Scrum drukt je meteen met je neus op de feiten, helpt je om anders te kijken en zorgt ervoor dat je voortdurend blijft nadenken. Scrum valt of staat met creativiteit, betrokkenheid en samenwerking van het hele team’, aldus Michael Franken in Scrum voor Dummies.
 

De serie 1-op-1
Scrummen betekent procesinnovatie. Autonome teams van de plaatselijke architect/bouwkundige en de (werkvoorbereiders van de) plaatselijke aannemer en installateur gaan samen naar de bewoner. De bewoner denkt mee met het scenario. MKB-bedrijven en leveranciers zijn in de bouw en renovatie meestal nog volledig ingericht op projectgerelateerde fragmentatie, waarbij men nieuwe innovaties per project aanpakt. Dit staat integrale innovatie in de weg. Er is procesinnovatie nodig om dit te doorbreken: bedrijven zetten samen een vast team op en ontwikkelen een serie van 1. Vooral binnen de renovatiesector is dat nodig om de transitie op gang te krijgen. De opgave is in technisch opzicht steeds anders, maar de aanpak dezelfde.

Stevige piketpaal
Het einde van de bijeenkomst was geen slot, maar een start om door te gaan op de ingeslagen weg. Op de concrete vraag van facilitator Pepijn Nicolas van Spinner wat voor steun je nu kunt leveren, antwoordde Frank van Rooijen, lid college van bestuur van de stadsregio: ‘In de regio geven we duurzaam bouwen sinds vier jaar concreet vorm. We hebben al grote stappen gezet, dankzij alle partners in de markt. Als stadsregio willen wij faciliteren wat er op de werkvloer al gebeurt en als overheid willen we de markt bedienen en bijdragen aan het versnellen van processen. Op bijeenkomsten als deze slaan we een stevige piketpaal en markeren we de ambitie van een energiezuinige regio. Dat we het hier van onderaf doen, vind ik een veelbelovende aanpak. Als overheid ondersteunen we die aanpak heel graag, mits we daaraan waarde kunnen toevoegen.’