Steevast aandacht voor thermische schil

Overzicht RVO: volop variatie in energiezuinig bouwen

Vanaf 2020 moeten alle nieuwe woningen bijna energieneutraal zijn. Over een breed front wordt volop geëxperimenteerd om dat doel te halen. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) heeft een overzicht gemaakt van de meest energiezuinige woningen van dit moment. Variëteit alom, maar een goede thermische schil, daar ontkomt geen enkele woning aan als het gaat om energieneutraal bouwen.

Tekst: Sal Stam, Leene Communicatie, in opdracht van RVO

Vele wegen leiden naar Rome. Als dat spreekwoord ergens voor opgaat, is het wel energieneutraliteit. In Nederland komen steeds meer woningen met een Energie Prestatie Coëfficient (EPC) die lager is dan de wettelijke eis van 0,6. En de variëteit is groot, blijkt uit een overzicht dat Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl, voorheen Agentschap.nl) heeft laten opstellen.
In het overzicht staan dertig van de meest energiezuinige woningbouwprojecten van de afgelopen twaalf jaar. De projecten lopen uiteen van villa’s tot sociale woningbouw en van binnenstedelijk tot buitengebied. Het overzicht laat zien dat er niet één ‘oplossingsrichting’ is om tot energieneutraliteit te komen. Er zijn er vele. ‘Je kunt op meerdere manieren tot hetzelfde resultaat komen’, zegt Klaas de Vries, adviseur duurzaam en energiezuinig bouwen bij RVO.nl. ‘Je ziet wel dat sommige maatregelen veelvuldig toegepast worden. Een goede thermische schil en gebruik van zonnewarmte en zonne-energie zijn de meest voorkomende.’

50 procent onder wettelijke eis
In het overzicht komen alleen woningen voor met een EPC van 0,4 of minder. Dat betekent dat bij de meeste projecten de EPC 50 procent onder de wettelijke eis ligt. Bij veel projecten ligt de EPC nog een stuk lager: in meer dan de helft van de woningen zelfs onder de 0,1. De EPC heeft alleen betrekking op het gebouwgebonden energieverbruik. ‘Uiteindelijk moeten we naar een energieneutrale gebouwde omgeving en je ziet voor nieuwbouw dat het nu al kan. Marktpartijen zoals projectontwikkelaars, woningcorporaties en architecten zetten er steeds meer samen de schouders onder. Nu al worden er energienota Nul-woningen gebouwd, zoals in project Sterrenberg in Huis ter Heide.’

Lage isolatiewaarden
In alle dertig projecten is aandacht besteed aan de kwaliteit van de thermische schil. De isolatiewaarden (Rc) zijn daar zonder uitzondering beter dan de wettelijke eis van 3,5 m2K/W. In ongeveer de helft van de projecten is de Rc van de dichte geveldelen minimaal een factor twee beter dan de wettelijke eis. En in vier gevallen is de isolatiewaarde maar liefst 10 m2K/W. Het dak heeft meestal een vergelijkbare waarde als de gevel, in de begane grondvloer is die in de regel wat lager.
In ongeveer de helft van de woningen zit drielaags glas. Verder is er in veel gevallen extra aandacht besteed aan het luchtdicht maken van de gebouwen. Door een luchtlek kan het effect van een goede isolatie namelijk verloren gaan. In veel gebouwen is dan ook intensief gecontroleerd op zulke lekken, omdat zo de kwaliteit van de luchtdichting verbetert. Ongeveer een kwart van alle projecten voldoet aan de hoge eis voor de luchtdichting van zogeheten passiefhuizen, waar het energieverbruik door een uitgekiend ontwerp zeer laag is.

Zonnecellen en -collectoren
Uit het overzicht komt verder naar voren dat zonnecellen een aanzienlijk deel van de EPC-verlaging voor hun rekening nemen: ‘Gemiddeld wordt in de projecten door de toepassing van zonnecellen de EPC met meer dan 0,3 verlaagd.’ Het lokaal opwekken van energie is daarmee een belangrijke manier om energieneutraal te worden. In 80 procent van de woningen gebeurt dat met behulp van zonnecellen.
In eveneens 80 procent van de huizen staan zonneboilers om water te verwarmen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van collectoren met een oppervlak van 1,5 tot 16 vierkante meter. Over het algemeen zijn de huizen zo gebouwd dat de bewoners met een reguliere zonneboiler uit de voeten kunnen. Bij twee projecten is gebruik gemaakt van vacuümbuizen, die op een zeer effectieve manier warmte uit zonlicht halen, zelfs in koudere periodes.

Ligging op het zuiden
De gemiddelde energiezuinige woning telt zo’n 6 vierkante meter zonnecollectoren en 25 vierkante meter multi kristallijn silicium zonnecellen. Een ligging op het zuiden draagt ook flink bij aan een lagere EPC. Belangrijk is verder een goede zonwering om oververhitting te voorkomen. Andere maatregelen die woningen energieneutraal kunnen maken zijn opwekking van warmte en koude met een warmtepomp, warmteterugwinning uit douchewater en balansventilatie, waarbij op eenvoudige wijze warmte wordt teruggewonnen uit afvoerlucht.

Voor het complete overzicht van de dertig projecten: zie www.rvo.nl en www.kennishuisgo.nl

Over luchtdicht bouwen, zie nieuwe publicatie ‘Luchtdicht bouwen’ (SBRCURNet), tot stand gekomen met steun van RVO.nl: http://www.sbrcurnet.nl/producten/publicaties/luchtdicht-bouwen-1

De doorsnee energieneutrale woning

Wat is er nodig om een woning energieneutraal te maken? Een overzicht van beproefde maatregelen die veelvuldig van stal worden gehaald:
•    Ligging op het zuiden en een goede zonwering.
•    Een goed geïsoleerde bouwkundige schil.
•    Drielaags glas.
•    Aandacht voor luchtdichting.
•    Balansventilatie met warmteterugwinning.
•    Terugwinning van warmte uit douchewater.
•    Opwekking van warmte en koude met een warmtepomp, aangesloten op een individuele gesloten bron.
•    Een zonneboiler.
•    Gemiddeld 25 vierkante meter multi kristallijn silicium zonnecellen.
 

Innovatie

Een living lab, ofwel een plek om continu te experimenteren, is de zogeheten Nulwoning in Groenlo. Een uniek particulier project waar naast een reeks beproefde technieken (zoals ligging op het zuiden) op allerlei manieren innovatie is toegepast. Daardoor is de werkelijke EPC nog een stuk lager dan de berekende EPC -0,21. De woning is drie jaar geleden opgeleverd en tot op de dag van vandaag wordt gekeken hoe het energieverbruik kan worden geoptimaliseerd. Dat gebeurt onder meer met een experimenteel smart grid met elektriciteitsopslag in accu’s. Verder wordt in de Nulwoning gebruikgemaakt van vacuümbuizen voor warm tapwater en de verwarming. Een andere innovatie is de grondbuis, die de ventilatielucht aanvoert. In zomer wordt de lucht in de buis afgekoeld, en in de winter juist opgewarmd. Behalve in de Nulwoning is de grondbuis in slechts één ander project toegepast.