Is de Trias Energetica nog een goede gids?

De Trias energetica, een drie stappen energiebesparing strategie, schrijft voor dat in stap 1 het verlies zo veel mogelijk dient te worden beperkt. Vervolgens wordt in stap 2 gekeken naar het opwekken van energie met duurzame bronnen en in stap 3 (die eigenlijk niet eens meer gewenst is) wordt het laatste gat gedicht met fossiele brandstof. Hierbij wordt dan voorgeschreven dat we daar heel efficiënt mee omgaan. Natuurlijk volgt de Trias een logica, maar er zijn in de markt wel twee belangrijke ontwikkelingen te melden die dit geestelijk bolwerk wat aantasten.

Tekst: Prof. Dr. Ir. J. Lichtenberg

De eerste is een omslag in het denken over de limieten van het besparen. De vraag is of een Rc van 10 m2K/W conform stap 1 van de Trias, zoals bij een passiefhuis regelmatig voorkomt, wel nagestreefd moet worden. De vraag is of die stap wel effectief is? Bij een dergelijke warmteweerstand van de schil leidt ruimteverwarming sowieso al niet meer tot de belangrijkste energievraag. Eerder huishoudelijk elektriciteitsgebruik of de warm tapwater voorziening.
Verder neemt met het opdikken van het isolatiepakket de effectiviteit af. De eerste centimeter doet het meest, de laatste het minste. Zo boven circa Rc=5 à 6 m2K/W worden winst en rendement dubieus. De kosten exploderen namelijk. Het gaat niet meer alleen om de isolatiekosten zelf, maar ook om de voorzieningen in funderingen, kozijnaansluitingen, de muurplaat, de speciale ankers, et cetera. Verder creëer je met de gangbare isolatiematerialen een dikkere buitenwand dan gewenst. In geval van een betonnen binnenblad van 200 mm (gietbouw) gaat de totale wanddikte bij een Rc=10 m2K/W afhankelijk van de materiaalkeuze al snel naar maar liefst 55 tot 75 cm. Bij een traditionele spouwmuur naar 45 tot 65 cm. Dat is te veel. Kleine of smalle ramen worden aldus schietgaten of kokers, de lichtinval wordt belemmerd en uitgaande van rooilijnen wordt het netto gebruiksoppervlak sterk gereduceerd. Met een gebruikelijke grondprijs ben je dan al gauw duizenden euro’s per woning aan grondkosten extra aan het bebouwen. Dat is niet wat gebruikers willen. Dat alles nog afgezien van een drive om in het kader van duurzaamheid juist een materiaalreductie na te streven.
Er zijn overigens wel exoten als nano-, of aerogel op de markt die met de halve dikte of zelfs minder hetzelfde presteren. Helaas in prijs nog hoog, waardoor de toepassing van dit materiaal vooralsnog beperkt zal blijven.

HoTT
Bij het House of Tomorrow Today (HoTT) in Sterksel, een slimbouwen experimenteer omgeving, is de redenatie omgedraaid. Daar is gesteld dat voor de gebruiker een wanddikte van maximaal 400 mm acceptabel zou zijn en binnen die limiet is gekeken naar de isolatiemogelijkheden. Hoe ver kunnen we komen? Dat leidde tot een keuze voor skeletbouw waar het binnenblad (bij HoTT; DNN respectievelijk Leeframe) al een relatief hoge isolatiebijdrage oplevert. Tevens is gekozen voor een slankere gevelsteen. Bij HoTT de Beeksteen van CRH kleiwaren. Het skelet en restruimte zijn vanwege een voorkeur voor brandveilige materialen, afgezien van een ventilatiezone, ‘gevuld’ met Isover producten. Overigens in de ‘spouw’ met een nieuw product namelijk Multimax 30 Ultra (warmtegeleidingscoëfficiënt λ = 0,030 W/mK) voorzien van een dampopen reflectiefolie. Al met al wordt met dit pakket een Rc bereikt van 6,37 m2K/W. Er was nog ruimte voor 6,87 m2K/W, maar hier houdt het effect zoals gezegd wel een beetje op. Het dak kun je vergelijkbaar benaderen en ook daar worden dito waardes behaald.

PV panelen
De tweede belangrijke ontwikkeling is dat sinds circa twee jaar Photo Voltaische voorzieningen (PV panelen) een enorme prijsval hebben ondergaan. Dat maakt het niet alleen aantrekkelijk om in fase twee van de Trias het gat compleet te dichten, zodat stap drie niet nodig is, maar het nodigt ook uit om stap 2 prioritair ten koste van stap 1 te maken. In normale taal, het plaatsen van een ‘overdosis’ PV zodat we aan de verlieskant de teugels wat kunnen laten vieren. Bijvoorbeeld door meer ventilatie toe te laten (in HoTT met Duco) waarmee een hoogwaardiger binnenklimaat wordt bereikt of de vraag te stellen of een extreme luchtdichtheid wel zo gewenst is. Een zorgvuldige uitvoering staat natuurlijk buiten kijf, maar het loslaten van een extreme luchtdichtheid bespaart duizenden euro’s aan kostbare tape. Rc-waardes van 10 m2K/W waren vanuit het gebruik al ongewenst maar dienen ook niet langer een doel.

Daarmee wankelt de Trias Energetica: Goed inpakken blijft prima, maar overdrijf niet. Duurzame bronnen nemen het deels over.