Bedrijvenpark wordt kennishub voor biobased business

‘De wereld gaat naar een biobased economy. Een economie gebaseerd op groene grondstoffen. De Achterhoek kan met haar zeer sterke agrarische sector in combinatie met de sterk vertegenwoordigde voedings- en maakindustrie een rol van betekenis gaan spelen’, aldus ing. Christiaan Kats. Hij is directeur van Regionaal Bedrijvenpark Laarberg bij Groenlo. Hier komen onder meer een Biobased Transitiepark en een Biobased Innovation Center. Het hele gebied wordt daarmee een hub waar ondernemingen en studenten een plek krijgen om elkaar te ontmoeten en waar kennis gedeeld en samen ontwikkeld kan worden rondom biobased business.
 
Tekst: ing. Frank de Groot
 
Bij het fraaie Achterhoekse Groenlo – tot 2004 de thuisbasis van de Grolsch fabrieken – ligt het regionale bedrijventerrein Laarberg. Zo op het oog een keurig, modern bedrijventerrein, zoals er zoveel zijn in Nederland. Maar achter de schermen wordt hard gewerkt om van Laarberg een heel bijzonder bedrijventerrein te maken waar straks ook plaats zal zijn voor biobased business. Laarberg moet de regionale aanjager worden voor innovatie, vergroening en jong talent.
De eerste fase van Laarberg is ontwikkeld door een vijftal private ondernemingen. De gemeenten Oost Gelre – waarin het bedrijventerrein ligt  – en Berkelland hebben medio 2009 besloten om de afronding van fase 1 en de ontwikkeling en realisatie van fase 2 voor eigen rekening en risico voort te zetten. Daarvoor hebben beide gemeenten Gebiedsonderneming Laarberg opgericht. De gemeenten zijn ieder 50% aandeelhouder. Gebiedsonderneming Laarberg wordt vertegenwoordigd door haar statutair directeur Christiaan Kats. Hij vertelt dat voor de ontwikkeling van fase 2 sterk is gekeken naar een bundeling van aanwezige krachten in de Achterhoek en omliggende gebieden: ‘Van oudsher vinden we in Oost-Nederland relatief veel maakindustrie. Daarnaast is bijna 80 procent van het oppervlak agrarisch. Tot slot hebben we de Achterhoek Agenda 2020. Dat is een innovatief, ambitieus en duurzaam plan voor de toekomst van de Achterhoek dat naadloos aansluit op de agenda’s en toekomstvisies van provincie, Rijk en Europa. Het doel van de Achterhoek Agenda 2020 is een duurzaam vitale, aantrekkelijke en gezonde Achterhoek in 2020 en daarna. Eén van de thema’s in de Agenda 2020 is ‘Innovatieve en duurzame economie’. Door de maakindustrie, agrarische kennis en duurzame economie te verbinden kan Laarberg de aanjager, stimulator en huisvester worden van nieuwe industrie.’
Dat het Gebiedsonderneming Laarberg ernst is blijkt wel uit het feit dat men één van de ondertekenaars is van de Green Deal Biobased Bouwen. Samen met de ministeries van Economische Zaken, Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Milieu willen vele partijen laten zien dat groen en groei hand in hand gaan. Het doel van de Green Deal is het verbeteren van het concurrentievermogen van de biobased economie door stimulering van het gebruik van biobased materialen, producten en concepten in de Nederlandse bouw.
 
Topsectoren
‘Agri&Food, Duurzame Energie en Hightech Systemen & Materialen behoren tot de negen topsectoren in Nederland. De topsector Hightech Systemen & Materialen omvat een aantal nauw met elkaar verweven maak industrieën. Dit zijn topsectoren waar Nederland wereldwijd sterk in is. De wereld gaat naar een biobased economy. Een economie gebaseerd op groene grondstoffen. De Achterhoek kan met haar zeer sterke agrarische sector in combinatie met de sterk vertegenwoordigde voedings- en maakindustrie een rol van betekenis gaan spelen. Vandaar dat we op Laarberg sterk wil inzetten op biobased business’, aldus een bevlogen Kats.
Laarberg wordt hiermee volgens Kats niet een compleet groen bedrijventerrein: ‘Ik geloof niet in dat eenzijdige spoor. We moeten realistisch blijven opereren, dat heeft de economische crisis ons wel geleerd. Luchtfietserij is niet aan de orde en past ook niet bij de Achterhoekse nuchterheid. Concreet vertaalt betekent die dat op delen van Laarberg ook plaats is voor bedrijven tot en met milieucategorie 5. Aan de noordzijde komt dan het Biobased Transitiepark. Ja inderdaad, in een fraaie, groene parkachtige omgeving. Wij dagen ondernemers uit om samen met ons invulling te geven aan dit thematische park. Te denken valt aan nieuwe innovatieve productiebedrijven van groene grondstoffen, chemie en energie, waarbij mineralen en grondstoffen uit afval worden teruggewonnen. In de zogenoemde Verbindingszone is er dan ook ruimte voor laboratoria, demonstratie- en testomgevingen. Laarberg wordt de proeftuin of broedkamer voor de regio.’
Regionaal Bedrijvenpark Laarberg mikt vooral op MKB-bedrijven, omdat daar de innovatiekracht zit: ‘Bij MKB-bedrijven is er een grote kennisbehoefte. Grote multinationals vinden daarin vaak hun eigen weg wel en die zitten ook veel minder in de Achterhoek. Wij zijn hier prima in staat om bijvoorbeeld raffinagetechnieken te ontwikkelen voor de winning van biomassa voor diverse doeleinden. Wat dat betreft hebben we in Nederland de afgelopen decennia te zwaar ingezet op de dienstensector en te weinig op de industrie. Hierdoor bieden we in de export te weinig toegevoegde waarde. Duitsland heeft veel meer maakindustrie en is veel beter door de crisisjaren gekomen. Vandaar dat we de uitdaging aangaan om in de Achterhoek meer toegevoegde waarde te creëren met biobased business. Door een intensieve samenwerking met het Achterhoeks Centrum voor Technologie [ACT] en Oost NV zijn we echt in staat om ondernemingen te ondersteunen met de opzet van hun pilotfabriek.’
 
Hoogwaardige toepassing
Biobased business gaat verder dan het stoken van een energiecentrale met snoeihout of transport op biobrandstoffen. ‘We moeten volgens de cascadering (zie kadertekst, red.) streven naar een hoogwaardige toepassing van stoffen uit biomassa. De meest hoogwaardige toepassing is in medicijnen. Dan heb je maar heel weinig nodig voor grootschalige productie van een product dat de gezondheid bevordert. De toegevoegde waarde is dan veel groter. Een treetje lager staat de inzet van biomassa voor de productie van voedsel. Vervolgens de inzet voor chemicaliën en materialen en nog een treetje lager de inzet als grondstof voor biobrandstoffen. Helemaal onderaan de cascade staat het verstoken van biomassa voor de productie van elektriciteit of warmte’, zegt Kats.
Een voorbeeld van hoogwaardige toepassing is de winning van eiwitten uit dierlijke en organische biomassa. Kats: ‘Wereldwijd neemt de behoefte aan vlees vervangend eiwit snel toe. Door de snelgroeiende wereldbevolking ontstaat er een tekort aan vlees. Eiwitten worden bijvoorbeeld al toegepast in vleesvervangende producten als vegaburgers. Eiwit zit onder meer in noten, peulvruchten, lupines, mais en eendenkroos. Op ons bedrijvenpark is bijvoorbeeld Hulshof Protein Technologies gehuisvest die  eiwitten (collapro) haalt uit de onderste delen van koeien- en varkenshuiden. We zijn in gesprek met bedrijven die eiwitten gaan halen uit eendenkroos en andere groene grondstoffen.’
Volgens Kats moeten we in ieder geval zorgen dat we met het gebruik van biomassa een trede hoger komen dan louter verstoken of gebruiken als grondstof voor biobrandstoffen: ‘Maar voor inzet van biomassa in materialen, voedsel of medicijnen is raffinage nodig. Op Laarberg komt daarom een bioraffinage fabriek met een capaciteit van circa 600.000 ton biomassa uit mest, bermgras en overige biomassastromen. De fabriek zal circa 28 miljoen m3 groen gas gaan produceren en de grondstoffen volledig raffineren.’
 
Biobased Innovation Center
Laarberg biedt straks ook een ruimte om kennis te delen en te ontwikkelen: het Biobased Innovation Center Achterhoek (BIC Achterhoek). In dit innovatiecentrum worden diverse functies ondergebracht, zoals:

• Innovatie Centrum Biobased Materials ;
• Praktijkcentrum Eiwit Onderzoek (PEO);
• Centrum voor Energie- en Milieu Technologie;
• Start-ups voor beginnende EMT-ondernemers (via Gebiedsonderneming Laarberg);
• Informatiecentrum Laarberg;
• Informatiecentrum Grolse Linie.

‘Het Innovatie Centrum Biobased Materials laat voorbeelden zien van bouwen met materialen uit biomassa. We zoeken daarbij bedrijven die willen deelnemen. We denken niet specifiek aan informatiestands, maar bieden ook daadwerkelijk de mogelijk dat bedrijven biobased materialen toepassen in het gebouw zelf. Zo wordt het BIC Achterhoek tegelijkertijd een voorbeeld van biobased bouwen! Deelnemers kunnen dan zelf klanten uitnodigen om de materialen in de praktijk te laten zien’, aldus Kats.
Bijzonder is verder de labfaciliteit voor het Praktijkcentrum Eiwit Onderzoek waarvan deelnemers gebruik kunnen maken. ‘Het lab zal mogelijk eind 2014 al in portacabins gerealiseerd worden. Na de ontwikkeling en realisatie van BIC Achterhoek zal het geheel worden overgeplaatst’, merkt Kats op. Ook komt er een Kenniscentrum EMT (Energie en Milieutechnologie) waarin het proces van de bioraffinagefabriek visueel in beeld wordt gebracht. Er komt ook een ruimte waar er informatie gegeven gaat worden voor geïnteresseerde agrarische ondernemers. Dit gebeurt in samenwerking met de stichting kiEMT. Dat is een netwerk van EMT gerelateerde bedrijven, overheden en kennisinstellingen in met name de stadsregio Arnhem – Nijmegen en de Stedendriehoek. Het is de bedoeling dat ook andere regio's meer gebruik kunnen gaan maken van dit kennisnetwerk. ‘Feitelijk is BIC Achterhoek een kennishub voor de omgeving. Van daaruit zoeken we contact met overkoepelende kennisclusters om kennis uit te wisselen. Ik geloof ook niet in de innoverende kracht van één partij. Juist door diverse kennispartners en ondernemingen te laten samenwerken kom je tot innovatie.’
‘Op Laarberg zal verder een Solarpark van 2 MW in combinatie met natuurontwikkeling en waterberging gerealiseerd gaan worden. Wij verwachten dat het Solarpark medio 2015 opgeleverd gaat worden. In het Kenniscentrum EMT zullen we het Solarpark visueel in beeld gaan brengen. Wij willen ook ruimte creëren voor monitoren, testen van nieuwe systemen, verzorgen van rondleidingen, enzovoort.’
 
Studenten ontwikkelen mee
‘Bij de ontwikkeling van het Biobased Transitiepark en een Biobased Innovation Center wordt nadrukkelijk samenwerking gezocht met het beroepsonderwijs in Oost-Nederland’, zegt Kats. Op 27 maart is bij de HAN in Arnhem de samenwerkingovereenkomst Biobased Innovation Center (BIC) Achterhoek ondertekend. De samenwerkingsovereenkomst werd getekend door vertegenwoordigers van de Gebiedsonderneming Laarberg BV uit Lichtenvoorde, de Stichting Agrodome uit Wageningen, ROC Graafschap College in Doetinchem en HAN instituut Built Environment te Arnhem.
In het eerste semester van het studiejaar 2014-2015 zal de HAN multidisciplinaire studententeams inzetten die voor BIC Achterhoek ontwerpen uitwerken. Afhankelijk van de kwaliteit van de plannen zal één van die ontwerpen ook daadwerkelijk worden gerealiseerd. In het tweede semester van dat studiejaar starten studententeams Engineering met het maken van ontwerpen. Vanaf dit moment sluit ook het Graafschap College aan.
In het studiejaar 2015-2016 maken studententeams tijdens het eerste semester ontwerpen voor de inrichting met een paviljoen, een lab en flexibele werkplekken. Vanaf het tweede semester (januari 2016) kunnen ondernemers die bij BIC Achterhoek zijn aangesloten innovatieve onderzoeksvraagstukken bij studenten uitzetten. ‘Op deze wijze verankeren we de inzet van studenten ook in onze organisatie. Voorstellen van ondernemers gaan eerst naar de studenten. Voordeel is dat studenten beter ‘out of the box’ kunnen denken dan ervaren kennispartners. Wij worden nog al eens geremd doordat we bij elk voorstel al talrijke beren op de weg zien, maar daar hebben studenten nog geen last van. Zo kom je samen met ondernemers tot echte innovaties’, aldus Kats.
De studenten worden begeleid vanuit het InnovatieLab Duurzaam Bouwen van de HAN. ‘Hiermee wordt een mooie stap gezet naar de samenwerking in breed verband tussen onderwijs, onderzoek, overheid en ondernemingen. Zo krijgt de Achterhoek een goede plek in de maatschappij van morgen: de biobased economy.’
 

Informatie
 
Over de in dit artikel besproken voorbeelden kunt u op de volgende websites meer informatie vinden:
•          Regionaal bedrijvenpark Laarberg, www.laarberg.nl
•          BIC Achterhoek, www.bic-achterhoek.nl
•          Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, www.han.nl
•          Bouwboulevard, virtuele beurs voor biobased en ecologisch bouwen, www.bouwboulevard.com
•          Gids Biobased Materialen:  www.groenegrondstoffen.nl/downloads/Boekjes/15Catalogusbiobasedbouwmaterialen.pdf
•          Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen, www.icdubo.nl
•          Wat is biobased economy?, www.biobasedeconomy.nl
•          Stichting kiEMT (kennis en innovatie in Energie- en MilieuTechnologie), www.kiemt.nl
•          Green Deal biobased bouwen, www.biobasedbouwen.nl
•          Nova Lignum (gevelbekleding uit auberginevezels), www.novalignum.nl.
•          Stichting Agrodome, www.agrodome.nl