‘Aan het begin van de ontwerpfase bij nieuwbouw, renovatie of herbestemming wordt nog steeds te weinig nagedacht over energiebesparende oplossingen.’ Dat zegt Guido Frenken, algemeen directeur Cofely West Nederland BV en Cofely Energy Solutions. ‘Wil je ze verderop in het proces toevoegen, dan kan het niet meer.’ 

Guido Frenken, algemeen directeur Cofely West Nederland BV: ‘De lange termijn is bij energiebesparing veel interessanter dan de korte termijn. De kosten gaan wat dat betreft voor de baten uit.’

‘Door vroegtijdig kennispartners bij het ontwerpproces te betrekken bevorder je innovatie en creativiteit. Veel energie-oplossingen blijken aan het eind van het ontwerpproces ineens niet meer inpasbaar, omdat het ontwerp daarop niet is afgestemd. Dat leidt vaak tot gemiste kansen’, aldus Frenken.

Marktontwikkelingen, zoals stijgende energieprijzen, strengere (inter)nationale beleidsdoelstellingen en besparingen door slechte economische tijden, leiden tot een toenemende vraag naar flexibele en duurzame kantoorhuisvesting. 

Klanten stellen hogere eisen aan de energieprestaties van een gebouw op het gebied van CO2-uitstoot, energie- en servicekosten, binnenklimaat, duurzaam imago, duurzame energieopwekking en wet- en regelgeving. ‘Deze ontwikkeling vraagt om geïntegreerde energieoplossingen’, zegt Frenken.

Total cost of ownership

Ook wordt er volgens Frenken veel te weinig gekeken naar de Total Cost of Ownership (TCO). Hierbij wordt, naast de stichtingskosten, ook gekeken naar de financiële gevolgen van keuzes in de ontwerpfase van gebouwen. 

Bij gebouwen is bijvoorbeeld niet alleen de huurprijs of de bouwprijs van een gebouw relevant, maar ook de kosten tijdens gebruik voor energie, schoonmaak, (bouwkundig) onderhoud, beveiliging, bouwkundige aanpassingen en parkeerkosten. 

Lange termijn

Frenken: ‘Voorkom dat verkeerde bezuinigingen in de investeringskosten leiden tot een veelvoud aan verhoogde exploitatiekosten. De lange termijn is veel interessanter dan de korte termijn. De kosten gaan wat dat betreft voor de baten uit.’ 

‘Zorg dat je tijdens de gebruiksfase zo onafhankelijk mogelijk bent van de stijgende energieprijzen. Dat betekent goed isoleren en gebruikmaken van duurzame energieoplossingen, zoals zonne- en windenergie, warmteterugwinning en warmte/koudeopslag in de bodem.’

Energiemonitoring

Volgens Frenken is bewustwording een belangrijke drijfveer voor energiebesparing. ‘Zorg dat de gebruiker of gebouweigenaar inzicht krijgt in het energieverbruik. Dan creëer je draagvlak voor het nemen van energiebesparende maatregelen. Vaak zie ik in een gebouw bijvoorbeeld de airco én de verwarming aan staan. Men is zich daar niet van bewust.’

Met energiemonitoring kan het energieverbruik in beeld worden gebracht. Daar zijn diverse softwareprogramma’s voor, die de verbruiksgegevens vertalen naar prachtige tabellen en grafieken op de computer of smartphone. 

Cofely Energy Solutions biedt ook zo’n programma aan: Energy Navigator. Hiermee krijgt een vastgoedeigenaar of huurder snel inzicht in de energieprestaties van zijn gebouw. 

De Energy Navigator meet de hoeveelheid elektriciteit, gas en warmte/koude die door de hoofdmeters gaat. De waarden worden afgezet tegen de weerkundige gegevens van het KNMI en de kenmerken van een gebouw. 

Energiebesparing

Frenken waarschuwt echter dat alleen energiemonitoring niet zaligmakend is: ‘Energiemonitoring is leuk, maar je moet er ook iets mee doen. Op basis van het energiegebruik op hoofdmeterniveau kunnen wij zeer gedetailleerd besparingsmogelijkheden inzichtelijk maken. We kunnen het energiegebruik we op afstand aflezen, zonder een gebouw te betreden.’

‘Onze ervaring is dat door slimme aanpassingen in het gebouw, installaties en gebruikersgedrag besparingen van zelfs 20 tot 40% op energiegebruik realiseerbaar zijn. Door een beter comfort verbetert ook de leefbaarheid in de gebouwen voor de gebruikers, alsmede de arbeidsprestaties.’

Energieverspilling

Uit het meten van de energieprestaties komen soms ontluisterende cijfers naar voren, zegt Frenken. ‘Dan heeft een gebouw een A-label, maar dan blijkt het een operationeel gebruik te hebben dat meer past bij een G-label.’

‘Maar met de Energy Navigator kunnen wij energieverspilling eenvoudig opsporen en verhelpen. Afwijkingen worden op deze manier veel eerder vastgesteld, waardoor voorspelde energieprestaties altijd kunnen worden behaald. Dat is belangrijk want het daadwerkelijke energieverbruik bepaalt in toenemende waarde mede de waarde van een gebouw bij verkoop of verhuur.’

Geïntegreerde oplossing

‘Het optimaliseren van rendement, prestatie en functionaliteit van alle technische installaties in gebouwen kan beter gecoördineerd worden. Vaak zijn onderhoudscontracten nog ingericht op basis van een inspanningsverplichting, terwijl er een toenemende behoefte is aan prestatiecontracten’, zegt Frenken. 

Hij pleit daarom nadrukkelijk voor het streven naar geïntegreerde energie-oplossingen: ‘Er is nooit sprake van één energieoplossing, maar altijd een combinatie van meer energiemaatregelen.’

Als iemand bij ons komt en vraagt om zonnepanelen, dan vragen wij eerst waarom hij zonnepanelen wil. Wil een gebouwgebruiker alleen energie besparen, of gaat het ook om overwegingen als MVO, huurders vasthouden, voorspelbare energierekening, minder storingen of imago? 

Wellicht biedt een combinatie van energiebesparende maatregelen dan een goedkopere energie-oplossing, zowel op de korte als lange termijn. Er wordt vaak te snel om een oplossing gevraagd, terwijl er geen programma van eisen is’, aldus Frenken.

Energy Scan

De keuze voor geïntegreerde oplossingen vraagt het vroegtijdig inschakelen van kennispartners, zoals Cofely. ‘De klant vraagt koude, warmte en een bepaalde CO2-reductie. Die vraag zet je af tegen een tijdshorizon van maximaal 15 jaar. Daar gaan we dan mee aan de slag.’ 

‘Eventueel voeren we bij bestaande bouw eerst een Energy Scan uit. Met die Energy Scan ontvangt de klant – na een onderzoek van 2 tot 5 dagen – 10 tot 15 besparingsvoorstellen met een hoge besparing, snelle terugverdientijd en zonder verstoring van het productieproces.’

ESCo

Soms heeft een gebouweigenaar niet de financiële middelen om energiebesparende maatregelen te nemen, terwijl die waarschijnlijk binnen een bepaalde termijn zijn terug te verdienen. Gelukkig zijn er voor die gevallen sinds enkele jaren op de Nederlandse markt ‘energiedienstenleveranciers’ actief, oftewel ‘ESCo’s’. ESCo staat voor Energy Service Company. 

Deze leverancier is feitelijk een samenwerkingsorganisatie van bijvoorbeeld een adviesbureau, installateur en bouwbedrijf die zorgt voor duurzame (energie)adviesdiensten, de realisatie en financiering ervan. Het gaat vooral om de opwekking, distributie en levering van warmte, koude en elektriciteit, bijvoorbeeld afkomstig van een WKO-installatie, zonnepanelen of biomassa. 

Zonder ESCo is een investering nodig om energiebesparende maatregelen in gebouwen en installaties te treffen. 

Met een ESCo wordt dit kostenneutraal uitgevoerd en betaalt de klant de investering in termijnen terug aan de ESCo uit (een deel van) de bespaarde energie- en waterkosten gedurende de looptijd van het contract. In de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Duitsland zijn ESCo’s al langer een erg succesvol instrument. 

Contractvormen

Ook Cofely kan als ESCo optreden. Frenken: ‘Wij bieden diverse ESCo-contractvormen aan, van simpel tot meer uitgebreid. Bij de meer uitgebreide contractvormen nemen wij de volledige zorg over van bijvoorbeeld productie-installaties. De klant wil zich namelijk steeds meer richten op zijn corebusiness, dus kunnen wij het onderhoud en beheer van de machines en installaties overnemen.’ 

‘Dat levert ook weer energiebesparingsmogelijkheden op doordat wij de machines optimaal inregelen. Ik verwacht dat het afgesloten Energieakkoord leidt tot toenemende belangstelling voor ESCo-contracten in Nederland.’

Combinaties

Cofely kan ook grote WKO-installaties financieren, waarbij de gebruiker een soort leasecontract aangaat. Frenken: ‘Daarnaast zijn combinaties op gebiedsniveau denkbaar. Denk aan het gebruik van restwarmte van bedrijven. Je praat dan over integratie van diverse disciplines.’

'Wij zetten met 9 andere koploperbedrijven in op energieneutraliteit op gebiedsniveau binnen het project GEN (Gebieden Energie Neutraal, zie kadertekst, red.). Dan ben je het duurzaamheidsvraagstuk pas slim aan het benaderen, want energiebesparing gaat verder dan gebouwniveau.’

Intelligentie toevoegen

Volgens Frenken kan Cofely zelfs als facility manager optreden, zodat de klant zich helemaal op zijn corebusiness kan richten: ‘Als facility manager kunnen we alle processen optimaal op elkaar afstemmen, zoals klimaatinstallaties, gebouwschil, catering, toegangscontrole, ruimtebeheersystemen, parkeren, enzovoort.’

‘Door koppeling van data kun je intelligentie toevoegen. Wie is wanneer en waar in een gebouw en hoe kunnen we de klimaatinstallaties, verlichting en zonwering daarop afstemmen? Het is maar een voorbeeld van de afstemmingsmogelijkheden. Conclusie: energiebesparing gaat dus veel verder dan alleen zonnepanelen op je dak zetten.’

Koploperbedrijf Gebieden Energie Neutraal

Nederland moet in 2020 voldoen aan de ambitieuze Europese doelstellingen op het gebied van CO2-reductie en duurzame energieopwekking. Dat betekent: 

• 20% minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990 (vooral CO2), en 
• een aandeel duurzaam opgewekte energie van 14% (nu nog een schamele 4 tot 5%) van het totale energiegebruik. 

De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor 40% van de CO2-uitstoot in Nederland. Om de Europese doelstellingen te bereiken, wordt er dus een forse inspanning van die omgeving verwacht. Tien koploperbedrijven zetten daarom in op energieneutraliteit op gebiedsniveau.

Het ambitieniveau van GEN (Gebieden Energie Neutraal) is zeer hoog: energieneutraliteit voor een heel gebied. Denk daarbij aan een gebied met meer dan duizend woningen en utiliteitsgebouwen. 

De ambitie is om gebieden te ontwikkelen die niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Dit is te bereiken door de inzet van energie-efficiënte toepassingen, zoals isolatie, en een effectieve uitwisseling en opslag van energiestromen. 

De resterende energievraag moet duurzaam opgewekt worden, bijvoorbeeld door zonne-energie en het gebruik van omgevings- en aardwarmte. 

Economisch rendabel

Het energieneutrale gebied moet ook economisch rendabel zijn voor alle betrokken partijen. GEN maakt daarom een complete business case van een gebied, waarin alle energiegerelateerde (meer)kosten en opbrengsten staan. Denk aan: 

• zuidoriëntatie van woningen als zonnepanelen gewenst zijn; 
• gebruik van restwarmte van nabijgelegen industrie, warmte/koude-opslag, transport, enzovoort. 

Daarom zijn er zo veel verschillende partijen bij GEN aangesloten. Alle relevante kennis is vertegenwoordigd: van techniek, financiering, wet- en regelgeving tot samenwerkingsvormen en gebruiksgedrag.

Aan de slag

De tien grote GEN-bedrijven uit de bouw-, energie-, financiële diensten-, en kennissector hebben drie jaar samengewerkt om hun ambities voor een aanpak op gebiedsniveau waar te maken. 

Met ondersteuning van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is nieuwe kennis en ervaring opgedaan in verschillende concrete gebieden. Voor nieuwbouw in projectlocatie Valkenburg en voor bestaande bouw in de wijken Kerschoten in Apeldoorn en Rubroek in Rotterdam.

Oplossingen

Wat er nu ligt zijn aantrekkelijke oplossingen voor de bestaande bouw en nieuwbouw. Met onder andere gebiedsplannen, businessmodellen, routeplanner, gebiedsatlas, bewegingsplan, cashflowmodellen en tal van tools en praktische handvatten. 

Alle producten zijn samengebracht in de GEN Impactcase. Dat is een totaalaanpak waarmee er in andere gebieden met hoge energieambities al binnen één week belangrijke concrete stappen kunnen worden gezet om een beweging in gang te zetten.

GEN-proof

Met de Impactcase in handen trekken de partijen het land in om dit jaar nog meer locaties GEN-proof te maken en alle kennis breed uit te dragen en te borgen. Ook willen ze samen in één groot gebied aan de slag om de ontwikkelde methoden in de praktijk te brengen. Geïnteresseerde gemeenten en corporaties worden opgeroepen zich te melden.

• GEN is een uniek initiatief van de tien grote bedrijven: Alliander, Cofely, Eneco, Eversheds, Koninklijke BAM Groep, KPMG, Rabobank, Royal Haskoning DHV, TNO en United Energy Works.

Meer weten? Kijk op www.gebiedenenergieneutraal.nl.

Energieneutraal A1 Bedrijvenpark Deventer

Gemeente Deventer en Cofely hebben in 2013 een overeenkomst gesloten voor de energievoorziening voor het A1 Bedrijvenpark Deventer. 

Cofely zorgt voor de duurzame lokale energieopwekking, de distributie en de levering van energie aan afnemers. Het elektriciteitsnet wordt een modulair intelligent energienetwerk. Ook tekenden Cofely en Raedthuys een overeenkomst voor de aanleg en exploitatie van twee windturbines op het naastgelegen bedrijventerrein Kloosterlanden.

Vraag en aanbod

Bij de energieopwekking wordt gebruik gemaakt van warmte-koudeopslag, windturbines, zonnepanelen en biomassa. Op termijn moet het bedrijvenpark energieneutraal zijn. 

Een modulair intelligent energienetwerk (Modienet) stemt vraag en aanbod op elkaar af door gebruik te maken van de flexibiliteit van de aangesloten opwekkers en afnemers die hieraan mee willen werken. Informatiesystemen meten en sturen de energiestromen. 

Overschot aan duurzame energie wordt opgeslagen of direct verbruikt door verhoogde activiteit van de participerende bedrijven. Bij een tekort wordt opgeslagen energie gebruikt.

Cofely in het kort

• Is Europees marktleider op het gebied van duurzame technologische oplossingen voor energie en milieu. 
• Ontwerpt en implementeert oplossingen waarmee bedrijven en publieke organisaties de performance van installaties en het energiegebruik in bedrijfsprocessen kunnen optimaliseren en milieueffecten tot een minimum beperken. 
• Biedt een unieke combinatie van expertise op verschillende terreinen. Van het ontwerp, de installatie en het beheer van lokale en hernieuwbare energie-oplossingen tot de operationele levering van geïntegreerde voorzieningen en services. 
• Telde in 2012 in Nederland circa 6.300 medewerkers en behaalde zij een omzet van 1,1 miljard euro. 
• Is het belangrijkste merk van GDF SUEZ Energy Services – één van de zes business units van GDF SUEZ – dat 78.400 medewerkers telt en een omzet van meer dan 14,7 miljard euro realiseerde in 2012. GDF SUEZ is één van de grootste energieleveranciers ter wereld. Haar dienstverlening omvat de volledige energieketen van elektriciteit en aardgas. De Groep heeft wereldwijd ruim 138.200 mensen in dienst en behaalde in 2012 een omzet van 82 miljard euro.