MorgenWonen: in één dag een woning

Artikel delen

Binnen één dag een woning op locatie in elkaar zetten en twee weken later de woning volledig afgewerkt en gestoffeerd afleveren, zonder opleverpunten. En dan ook nog energienotanul. Toekomstmuziek? 

Nee, VolkerWessels toont met het MorgenWonen-concept aan dat het nu al kan. In een jaar tijd zijn er door heel Nederland circa 270 van deze woningen gebouwd en iedere werkdag komt er wel weer eentje bij. BouwTotaal bezocht een project in Hengelo om dit met eigen ogen te zien.

Tekst: ing. Frank de Groot

Het is een vreemde gewaarwording: in de vroege ochtend ligt er alleen nog een fundering, aan het eind van de middag staat er een complete woning. En de vloerverwarming staat dan al aan, om de binnenruimten direct op een aangename temperatuur te brengen en de laatste restjes vocht te verdrijven. 

Veel bouwvocht is er niet, want alle elementen komen rechtstreeks uit de fabriek. Het lijkt een stunt voor een TV-programma, maar voor VolkerWessels is dit inmiddels dagelijkse praktijk.

‘We willen af van productie op locatie, zodat we zoveel mogelijk onder geconditioneerde omstandigheden in de fabriek kunnen bouwen’, zegt Rik Hulsman, manager Markt en Innovatie bij VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. ‘Ons concept is ook een antwoord op het dreigende tekort aan vakmensen. Bovendien heeft de bewoner bij normaal gebruik geen energiekosten meer.’

Waarom industrieel bouwen?

‘Om de faalkosten terug te dringen en de kwaliteit en betaalbaarheid te verhogen, zijn we uitgegaan van de productie van de T-Ford-auto. Het ultieme voorbeeld van industrieel bouwen. De keuzevrijheid was gering: je kon die wagen in alle kleuren kopen, als het maar zwart was. Die stelregel hanteren wij ook, maar dan bouwen we de woning ook in één dag op.’

‘Vervolgens hebben we dan nog tien werkdagen nodig voor de afwerking, inclusief vloerbekleding, afgewerkte wanden en plafonds, luxe keuken en mooie badkamer’, aldus Hulsman.

De keuzevrijheid van de bewoner ten aanzien van de indeling en bijvoorbeeld keuken, badkamer en stoffering is dus blijkbaar klein. Hoe klein? ‘Er is geen keuzemogelijkheid’, is het verrassend antwoord van de innovatiemanager. In deze tijd van ongekende vrijheden lijkt het concept hiermee kansloos te zijn. De werkelijkheid is echter totaal anders. 

‘De grootste denkfout die gemaakt wordt bij de ontwikkeling van prefab concepten is dat de ontwikkelaars altijd uitgaan van maximale keuzevrijheid. Vandaar dat er nog geen bouwsysteem op de Nederlandse markt is waarbij een woning echt kant-en-klaar uit de fabriek komt, zoals we in Japan al zien.’

Volledige prefabricage

‘Wij hebben gemerkt dat bewoners die keuzevrijheid hebben bij de indeling en afwerking van woningen voor circa 90% dezelfde keuzes maken. Daarom hebben wij gezegd: dan maken wij die keuze voor de bewoners. Scheelt ook een hoop keuzestress.’

‘Uiteindelijk zijn we daardoor in staat om de woningen volledig te prefabriceren en ze vervolgens twee weken na de start van de montage, compleet gestoffeerd af te leveren. Desgewenst zorgen we zelfs voor gordijnen. Meubels erin en klaar!’

Dat VolkerWessels echt ver gaat blijkt wel uit het feit dat de woning bij aflevering zelfs verharde tegelpaden heeft aan voor- en achterzijde, zonneterras tegen de achtergevel, privacyschermen op de erfscheiding, een fraaie houten berging, ingezaaid gras en een eenvoudig afrastering. Huisnummer, deurbel, toiletrolhouder en buitenkraan: niets wordt vergeten. 

Hulsman: ‘Wij leveren af met nul opleverpunten. Dat kan ook niet anders, omdat we zelf ook de complete stoffering doen. Dan kom je de laatste puntjes zelf wel tegen.’

Energienotanul

De woningen van MorgenWonen zijn zogenoemde ‘energienotanul’-woningen. Bij normaal gebruik zijn er geen energiekosten. Bij het concept worden de principes van de Trias Energetica gevolgd: beperk het energieverbruik zoveel mogelijk, gebruik duurzame energie en dring het verbruik van fossiele grondstoffen zover mogelijk terug. 

De schil is goed geïsoleerd. De gevels zijn geïsoleerd met PIR hardschuim isolatie en hebben een isolatiewaarde van Rc = 5 m2K/W. Voor de ramen en buitendeuren wordt standaard tripleglas toegepast. 

De begane grondvloer is voorzien van EPS-isolatie en heeft een isolatiewaarde van Rc = 5 m2K/W. De dakdozen zijn geïsoleerd met een minerale wol en hebben een isolatiewaarde van Rc = 6,6 m2K/W. De woning is verder heel luchtdicht uitgevoerd met qv10-waarde van maximaal 0,4 dm3/s.m2 (Bouwbesluit eist 0,6).

Warmtepomp

Een warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht, via een unit in de schoorsteen. De warmte wordt weer gebruikt wordt om het tapwater en het water voor de vloerverwarming op de eerste en tweede verdieping te verwarmen. De warmtepomp is voorzien van een boiler van 200 liter. 

Verder zijn de woningen uitgerust met een CO2-gestuurd WTW-systeem. Op basis van het CO2-niveau en de temperatuur in de woning bepaalt het systeem continu hoeveel verse lucht moet worden aan- en afgevoerd. 

’s Winters verwarmt de WTW-unit de in te blazen lucht eerst voor. Op warme dagen wordt de warme lucht afgevoerd en wordt ’s avonds koele lucht in de woning geblazen. De epc-waarde van de woning is circa -0,2.

Systeem

Het MorgenWonen-concept is bedacht door Dik Wessels en bestaat uit circa 25 hoofdbouwdelen, ook wel platformelementen genoemd. Deze elementen hebben een maattolerantie van slechts 2 mm. Bedrijven die VolkerWessels behoren maken 80% van deze elementen. 

‘In de praktijk maakt een bouwbedrijf 20% zelf en wordt 80% door andere bedrijven gemaakt. Door de omvang van VolkerWessels kunnen wij 80%  bij onze eigen bedrijven laten prefabriceren. Daardoor kunnen we efficiënt werken’, zegt Hulsman. 

De woning kent een vaste indeling met beneden de woonkamer en open keuken en hal met toilet. Boven bevinden zich drie slaapkamers. De zolderruimte biedt genoeg ruimte voor bijvoorbeeld een extra slaapkamer. De woningbreedte is 5,70 meter de diepte 9,00 meter. Samen met Hulsman zetten we de belangrijkste bouwdelen op een rij, waarbij we tevens de bouwvolgorde aanhouden.

Fundering

De fundering bestaat uit een palenfundering met geprefabiceerde betonbalken. Afhankelijk van de grondslag en locatie wordt er gebruik gemaakt van boorpalen of geprefabriceerde heipalen. De fundering kent een zeer geringe maatafwijking, omdat de woning hierop koud wordt gemonteerd. 

Enkele roestvast stalen centreerpennen zorgen voor de juiste positionering van de begane grondvloeren. De fundering wordt als enige al in een eerder stadium gemaakt, zodat men niet afhankelijk is van het weer. 

Vloeren

De vloeren zijn in eigen beheer ontwikkeld en bestaan uit een betonnen plaat met opgestorte ribben. Op de ribben ligt een prefab betonnen dekvloer, waarin vloerverwarming is verwerkt. Tussen de ribben is er plaats voor leidingen, zoals elektra, ventilatie en riolering. 

Na het aanbrengen van de vloer resteert er een open strook (horizontale leidingschacht), die aansluit op de centrale verticale leidingschacht. Nadat alle leidingen vanuit de leidingschacht zijn aangesloten wordt de strook dichtgelegd.

Trapelement

Na het leggen van de begane grondvloer volgt het verdiepingshoge betonnen trapelement. Deze bestaat uit een betonnen trap, trapwanden, trapkast en leidingschacht. ‘Het trapelement verzorgt tevens de stabiliteit van de woning. 

Iedere woning in een rijtje staat zelfstandig, zodat er ook geen spouwankers nodig zijn tussen de woningscheidende wanden. Dat zorgt voor een optimale geluidsisolatie tussen de woningen’, aldus Hulsman.

Toilet en meterkast

Het toilet komt als complete unit aan op de bouwplaats en bestaat uit aluminium sandwichpanelen met een kern van MDF. De vloer is afgewerkt met keramische tegels. Verder is de toiletruimte voorzien van een hangend wandtoilet van Villeroy & Boch, waterbesparende frontbediening, fonteintje, closetrolhouder en closetborstelhouder.

Tussen het toilet en de voordeur is er ruimte voor opbouw van de meterkast met deurbel, watermeter en de verdelers voor de vijf elektragroepen. Verder bevat de meterkast een slimme meter. 

Dragende wanden

De betonnen woningscheidende wanden en kopgevels hebben een dikte van 120 mm en zijn in de fabriek al voorzien van benodigde voorzieningen, zoals elektradozen.

Badkamer

Na het leggen van de verdiepingsvloer arriveert de luxe badkamer ook kant-en-klaar op de bouwplaats. De wanden en plafonds bestaan uit sandwichplaten met een kern van MDF en een toplaag van gecoat aluminium. 

De vloer is afgewerkt met keramische tegels. De badkamer is verder voorzien van een glazen douchecabine, hangend wandtoilet van Villeroy & Boch, badkamermeubel met twee wasbakken, E-radiator en roestvrijstalen accessoires.

Installatie-unit

Nadat de woningscheidende wanden van de verdieping, trapunit en zoldervloer zijn gesteld, volgt de installatie-unit die op zolder komt te staan. In de kast bevinden zich een warmtepomp met 200 liter boilervat, omvormer voor de pv-panelen, CO2-gestuurde WTW-installatie, drukvat en verdelers voor de vloerverwarming. 

Gevels

De gevel wordt gesloten met vier gevelelementen: twee voor de begane grond (voor en achtergevel) en twee voor de verdieping (voor en achtergevel). De gevels bestaan uit drie lagen. 

Aan de buitenzijde bevindt zich ogenschijnlijk traditioneel metselwerk, maar in werkelijkheid zijn de bakstenen in dikte gehalveerd. Deze ‘bakstenen’ zijn in de fabriek eerst in het juiste patroon gelegd en vervolgens voorzien van een betonnen laag. Hierop is PIR-isolatie aangebracht. Deze twee lagen zijn weer verankerd aan een betonnen binnenblad. 

‘Dit blad heeft, net zoals de woningscheidende wanden een zeer hoge vlakheid, waardoor deze schilder- en behangklaar is. Dat hebben we bereikt door de wand staand te storten. Daarbij vullen we een mal onder hoge druk van onderuit met betonmortel, waardoor de luchtbelletjes naar boven kunnen ontsnappen. Het is een wat duurder procedé, maar het levert wel superstrakke wanden op’, aldus Hulsman.

De gevels zijn voorzien van duurzame en onderhoudsarme kunststof kozijnen, ramen en deuren met triple beglazing.

Dak

Het dak bestaat uit twee dooskappen, inclusief dakraam voor de noordzijde. De dakdozen zijn geïsoleerd met minerale wol. Het dak wordt voorzien van een gemoffeld aluminium schoorsteen, waarin zich tevens de buitenunit van de warmtepomp bevindt, die warmte uit de buitenlucht haalt voor de vloerverwarming. ‘Dat werkt zelfs tot -20°C’, weet Hulsman te vertellen.

Pas in de afbouwfase wordt het dak aan de noordzijde voorzien van geëngobeerde keramische dakpannen en aan de zuidzijde van pv-panelen. Tevens worden er onderhoudsarme polyester dakgoten en windveren aangebracht.

Afbouw

In de twee weken na de plaatsing van het wind- en waterdichte casco volgt de afbouw. De niet-dragende binnenwanden in de woning zijn gemaakt van panelen met spaanplaatvulling met een wit gegronde HDF toplaag. 

De wanden zijn zonder sloopwerk weer te verwijderen en op een andere plek op te bouwen. De plint is aan één zijde van de ruimte afneembaar, waardoor installatiedelen altijd bereikbaar blijven.

De straatgerichte keuken staat in open verbinding met de woonkamer. De luxe keuken wordt gebruiksklaar opgeleverd en is voorzien van de volgende A-merk apparatuur: royale koel/vriescombinatie, combimagnetron, easy touch inductiekookplaat, roestvrijstalen afzuigkap met halogeenverlichting en vaatwasser. 

Verder worden alle wanden en plafonds in de woning geschilderd en wordt de vloer bekleed met een onderhoudsarme pvc vloerbedekking met hout-look. De trap wordt bekleed met vloerbedekking, evenals de zolderverdieping. Op de zolder vinden we ook de aansluiting en aan- en afvoer voor de wasmachine.

Plug and play

Zodra de installatie-unit op het dak is geplaatst, worden de leidingen via de leidingschacht gekoppeld. De volgende dag is er water en stroom en is de vloerverwarming al aan gezet! Hierdoor kan de woning in de winterperiode tijdig op temperatuur komen en kan eventueel restvocht – zoals door regen tijdens de montagedag, want bouwvocht is er niet – verdampen. 

Inmiddels vordert de bouwtrein in Nederland gestaag en wordt de 270e woning geplaatst op de dag dat we de bouwplaats bezoeken. ‘Dat is dit jaar dus ongeveer iedere werkdag een woning’, merkt Hulsman op. 

Inmiddels wordt er ook gewerkt aan een MorgenWonen-concept voor woningcorporaties met een beukbreedte van 5,40 meter en een diepte van 9,00 meter. In de toekomst zijn meer varianten denkbaar, zoals de optie tot een uitbouw aan de achterzijde. Dat kan namelijk nu nog niet. 

‘De gevel van de verdieping rust op de gevel van de begane grond, dus die kun je niet zomaar weghalen. Maar wellicht ontwikkelen we in de toekomst wel een constructie, waarbij een uitbouw wel mogelijk is. Belangrijk is eerst dat dit systeem goed staat.’

Cradle-to-cradle

De woningen in Hengelo gaan circa 220.000 euro kosten, inclusief grond en complete inrichting. ‘Voordeel van ons concept is ook dat je de complete inrichting kunt meefinancieren in de hypotheek. En dan heb je ook nog eens geen energiekosten meer bij normaal gebruik.’  

Hulsman besluit met de constatering dat de woningen na gebruik ook weer volledig uit elkaar te halen zijn: ‘De woningen zijn volledig demontabel, dus je kunt ze uit elkaar halen en elders weer neerzetten. Noem het maar remontage. Een goed voorbeeld dus van cradle-to-cradle bouwen!’

Projectpartners

Ontwikkeling en bouw
VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling, Rijssen

Wanden, vloeren, gevels
Westo Prefab beton Systemen, Coevorden

Dakdozen
De Groot Vroomshoop, Vroomshoop

Bergingen
De Groot Vroomshoop, Vroomshoop

Binnenwandsystemen en deuren
Reinaerdt, Haaksbergen

Installaties
HOMIJ Technische Installaties, Vianen

Badkamers en toiletten
De Mors, Rijssen