Daar heb ik Trek-in

Met zes personen leven in een kleine ruimte, gebouwd van sloopafval. Dat is nogal een uitdaging. Zeker als je van de natuur wilt genieten en het gebruik comfortabel of zelfs luxe moet aanvoelen. De bouwkundewinkel van de TU-Eindhoven maakte er met de Stichting Trekkershutten Nederland een prijsvraag van, waarvan het resultaat inmiddels in heel Nederland te bewonderen is. Trek-in laat u met andere ogen kijken naar bouw- en sloopafval.

Tekst: Ir. Marcel van Mierlo

Toen Faas Moonen in 2001 promoveerde aan de Technische Universiteit Eindhoven was hij al gebiologeerd door de ontwikkeling van bouworganisatie en bouwmethoden. Met een nieuwe funderingswijze voor woning-  en laagbouw liet Faas zien hoe je de voorbereidingstijd bij de geïndustrialiseerde bouw kan minimaliseren. De onderwerpen zijn geëvolueerd, maar zijn liefde voor duurzame innovatie is onveranderd. Samen met bouwkundestudenten maakte hij Trek-in, de nieuwe standaard voor bouwen met afval.
 

Oorsprong

Faas Moonen vertelt vol passie over de oorsprong van deze hut van hout: ‘De Trek-in is ontwikkeld na een vraag van de STN (Stichting Trekkershutten Nederland). Zij wilden een duurzame trekkershut met een moderne uitstraling als alternatief voor de bestaande trekhutten in de vorm van blokhutten. Deze vraag viel samen met het 25-jarig jubileum van de Bouwkundewinkel, een initiatief van studenten van de Technische Universiteit Eindhoven. Bouwkundewinkel zorgt dat praktijkproblemen en -wensen door bouwkundestudenten kunnen worden opgelost en ontworpen als onderdeel van hun studie.’
‘We hebben destijds een prijsvraag naar aanleiding van het jubileum uitgeschreven’, vervolgt Faas bevlogen. ‘Die werd gewonnen door Tim van der Grinten en Xaviera Burón Klose met het concept van Trek-in. Vervolgens is de doorontwikkeling van dit concept in het onderwijs van Bouwkunde opgenomen. De bedenkers hebben samen met Kristel Hermans, Wendy van Kessel, Paul Kemme en Luuk de Kluiver de interdisciplinaire ontwerpopgave verder uitgewerkt.’ En niet zonder succes: ‘De studenten  hebben in 2011 met dit ontwerp de Woodchallenge gewonnen. Hierna is nog een jaar besteed aan de uitwerking om zoveel mogelijk hergebruikte materialen toe te passen. En is het concept samen met Arie van Liempd (van Liempd sloopbedrijven) uitgewerkt tot een compleet product.’
 

Icoon van Staatsbosbeheer

De Trek-in is ontworpen als short-stay vakantiewoning voor maximaal zes personen, voorzien van keukentje en badkamer. De ruimte is zo compact mogelijk gemaakt met optimale afmetingen voor transporteerbaarheid. Moonen vult aan: ‘Aanpassingen in gebruiksfuncties door de gebruiker zijn maar beperkt mogelijk. De Trek-in is echt als compleet product gemaakt en bedoeld als icoon voor de stichting Natuurkampeerterreinen van Staatsbosbeheer. Vanwege deze icoon functie en de compacte afstemming op transport is de Trek-in ook aan de buitenkant nauwelijks aanpasbaar.’ De kracht zit in het integrale eindproduct. Functies, indeling en materialen zijn zo goed doordacht, dat wijzigingen waarschijnlijk geen verbeteringen zijn.
 

Herbruikbare speed-fundering

De trek-in bestaat uit volledig geprefabriceerde modules zonder koudebruggen. De draagstructuur is door houtskeletbouw geïnspireerd en heeft 100 mm isolatie. Wanden en dak hebben dezelfde opbou w en worden afgewerkt met een waterdichte laag. Daarop komen houten gevelplanken op een houten regelwerk, afkomstig van vloerbalken en gordingen uit de sloop. Door deze opbouw is de houten gevel goed ventilerend.
Faas Moonen vertelt wat meer over de innovatieve fundering: ‘De speciale fundering is ontworpen om zowel een drukkracht als een opwaartse kracht ten gevolge van wind op te kunnen nemen. Vanwege het gering gewicht van de modules is er gekozen voor een opbouw met een drukverdeling van oude betontegels, daarop een stalen steun en daarop weer een oude stalen koker. Met een ingegraven draadeinde worden deze onderdelen bijeen gehouden en kan de opwaartse kracht worden opgenomen. Bij deze fundering is het niet nodig om beton te storten en worden de modules circa 40 cm verhoogd om de ventilatie aan de onderzijde te realiseren. Hierdoor ontstaat er ook een extra zitgelegenheid bij het terras voor de vakantiewoning.’
De vakantiewoning heeft een keuken, badkamer en verwarming en wordt aangesloten op riolering, gas, water en elektra. Doordat alles kant-en-klaar wordt aangevoerd is de bouwtijd erg kort. De doorlooptijd van de prefab productie is circa één maand. Het ontwerp is hierbij afgestemd op een montage op de bouwplaats in één dag. ‘In principe is er in de ochtend op de bouwplaats niets,’ vervolgt Faas, ‘behalve gas, water, elektra en riool. Dezelfde avond kan de eerste gebruiker er al overnachten. De herbruikbare fundering kan in enkele uren gemaakt worden. De twee kant- en klare modules hebben een speciale voorziening om de aansluitingen voor gas, water, elektra, en riool snel te kunnen realiseren en de naad tussen de modules kan je snel afwerken. De Trek-in is snel gemaakt, snel geplaatst en vraagt minimale procedures. Ook de vergunningprocedure is eenvoudig. Een ‘normale’ vergunning voor vakantiewoningen volstaat.’
 

Sloophout en ventileren

Het meest opvallende kenmerk aan Trek-in is het hergebruik van materialen afkomstig uit de sloop. De herkomst wordt voor elk exemplaar vastgelegd met een certificaat. Maar er is meer duurzaamheid te ontdekken aan de Trek-in. Moonen ligt de duurzaamheid toe: ‘Het is een lichtgewicht gebouw, waardoor de handeling in de werkplaats en het transport veel gemakkelijker gaat. Door de volledige prefabricage in een werkplaats is er ook aanzienlijk minder afval. En door de ventilerende opbouw van de gevelbekleding is de levensduur langer. Dit wordt nog extra bevorderd doordat de Trek-in op een verhoogde fundering staat, waardoor ventilatie onder het gebouw mogelijk is. Ook is er vanwege het lage gewicht een extreemlichte en demontabele fundering mogelijk.’
 

Heeft u d’r trek in?

Er zijn inmiddels veertien trek-ins gemaakt (zie http://www.trek-in.org/locaties/) en geplaatst op diverse locaties in Nederland, waar ze het hele jaar door gehuurd kunnen worden. Wilt u een keertje proberen hoe de Trek-in bevalt, dan kan dat. De stichting Trekkershutten biedt uitgebreide overnachtingsmogelijkheden. Laat u inspireren op: www.trekkershutten.nl/overnachten/duurzaam-overnachten. Zelf een trekkershut bezitten kan natuurlijk ook. De trek-in wordt gemaakt door  2Life-Art in Sint-Oedenrode (www.2life-art.nl).
 

Wat kunnen we leren van Trek-in?

We kennen de drempels bij hergebruik van bouw- en sloopafval maar al te goed. Georganiseerd slopen, steentje voor steentje, netjes afvoeren, in vakjes leggen voor nieuwe klanten …, niet iets waar je gelijk aan denkt als je maat roept: ‘Slopen!’. Maar slopen wordt een steeds preciezere en meer georganiseerde klus. Als het aan Trek-in ligt, wordt slopen het bouwen van de toekomst. We hebben een enorme voorraad bestaande gebouwen, waarvan een flink deel zelfs leeg staat. Me dunkt nogal een voorraad aan potentiële bouwmaterialen. Van grote seriebouw naar Slim materiaalgebruik. Natuurlijk eerst even kijken of je het oude gebouw nog zinvol kan herbestemmen, maar anders: ‘Slopen en hergebruiken!’
 

Bouw- en sloopafval op de schop

De bouwsector is goed voor slechts 5 % van ons Bruto Nationaal Product. Op het gebied van afval, transport en energieverbruik ligt het aandeel wat anders. De bouw produceert 35% van de totale afvalberg, 30% komt van nieuwbouw.

Tijdens de Dutch Design Week 2012 in Eindhoven is een Trek-in gebouwd, die voor 94% van hergebruikte materialen is gemaakt, afkomstig van sloopwerken. Hierbij bestond de draagstructuur uit oude binnendeuren en de afwerking uit herzaagde draagbalken en gordingen. De isolatie komt van hergebruikte plafondtegels. Verder zijn ook de keuken, het sanitair en elektrische schakelaars gemaakt van hergebruikte sloopmaterialen. In wezen is dus nagenoeg alles 40-60 jaar oud, maar ziet de Trek-in er toch fonkelnieuw uit.
In het Trek-in project is samengewerkt met Van Liempd Sloopbedrijven. Directeur Arie van Liempd is over hergebruik van bouwmateriaal even duidelijk als revolutionair: ‘We proberen zoveel bruikbare materialen als mogelijk uit de verschillende projecten een tweede leven te geven. Dat betekent niet alleen dat er met beleid gesloopt moet worden, maar ook dat we bedrijven en particulieren de kans bieden deze materialen tegen een zeer schappelijke prijs te kopen. Hiervoor is een speciale site – gebruiktebouwmaterialen.com – waarop het materiaal handig gerangschikt te bekijken is. Belangstellenden kunnen hun keuze ophalen bij onze werf in Sint-Oedenrode.’
 
 

BouwTotaal en Slim Ruimtegebruik

In januari 2013 is ir. Marcel E. van Mierlo gestart met kennisplatform LEVEN IN TUINEN, een podium voor uitwisseling van kennis over ‘innovatieve en duurzame gebouwtjes in de achtertuin’. Op www.facebook.com/levenintuinen  kan iedereen nieuwe voorbeelden posten en vragen behandelen, die te maken hebben met het leven in de achtertuin. In een twee-wekelijkse interactieve blog op www.levenintuinen.nl behandelt Marcel een specifiek thema, bijvoorbeeld: de kleinst mogelijke footprint (vanaf 1 m2), het tweede leven van zeecontainers, leef je eigen sprookje in een hobbit house, mantelzorg in je achtertuin,  biologische huisjes en Plug & Play. En natuurlijk thema’s op verzoek van de platformdeelnemers.
In BouwTotaal laat Marcel van Mierlo in iedere uitgave een slimme oplossing van ruimtegebruik zien. De getoonde voorbeelden zijn namelijk niet gebonden aan de achtertuin, maar kunnen overal worden toegepast waar slim ruimtegebruik is gewenst.