In de ontwerpfase al proberen tot een zo laag mogelijke milieubelasting te komen? De nieuwe Stayokay in Bergen op Zoom is daarvan een mooi voorbeeld. Architecten Sander van Schaik en Maarten Polkamp van Personal Architecture maakten hiervoor samen met constructeur IMd milieulastberekeningen van verschillende constructiesystemen. Dit leidde onder meer tot een combinatie van houten kolommen en houten vloeren, waarbij de houten vloeren opgelegd zijn tussen de koudgewalste stalen C-profielen.
 

Beeld vanuit de lucht. Het oude Stayokay-gebouw in Bergen op Zoom is vervangen door een nieuw, duurzaam ontworpen en gebouwd hostel én Natuurpodium.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst
Beeld: Ossip van Duivenbode en Personal Architecture (bouwfoto’s en tekeningen)

Het oude Stayokay gebouw uit de jaren zeventig in de bossen bij Bergen op Zoom had zijn beste tijd gehad. Stayokay stelt tegenwoordig hogere eisen aan hun gebouwen dan destijds, zowel energetisch, bouwfysisch als bouwkundig. Architect Sander van Schaik: ‘De samenwerking met de gemeente om een Natuurpodium op de locatie te vestigen, heeft bijgedragen aan de beslissing om tot planvorming over te gaan voor een nieuw hoofdgebouw.’
Het nieuwe hoofdgebouw heeft twee verdiepingen en biedt, naast de algemene functies van Stayokay zoals het restaurant, de receptie en bar, plaats aan het Natuurpodium, een natuur-, milieu- en educatiecentrum. De overige gebouwen op het terrein zijn gerenoveerd en huisvesten de slaapgelegenheid. Bijzonder is ook nog het nabijgelegen Klimbos, een klimparcours door de boomtoppen.
 

Door verschuiving van de verdieping ten opzichte van de begane grond ontstonden overdekte terrassen en een beloopbaar dak.

De twee verdiepingen stelden de architecten voor een uitdaging: ze wilden graag hoge ruimtes, maar er gold voor de locatie wel (vergunningstechnisch) een hoogtebeperking van 7,8 meter. Daarnaast stelden ze als eis dat de vloeren van binnen naar buiten moesten doorlopen. Samen met de constructeur werd gekozen voor een slim constructiesysteem waarbij de verdiepingshoogtes toch zo groot mogelijk konden blijven: de Kerto-Ripa vloeren zijn opgelegd tussen de stalen liggers, in plaats van deze vloerelementen op de liggers te plaatsen. Dit was mogelijk door de bijzondere opbouw van de vloeren.
 

Open verbindingen binnen – buiten en beneden – boven. Dankzij de bijzondere combinatie van hout en staal konden hoge ruimtes worden gerealiseerd.

Verschoven verdieping

De twee bouwlagen meten circa 20 bij 20 meter. De verdieping is echter verschoven ten opzichte van de begane grond, zodat er op de begane grond overdekte terrassen ontstonden en een beloopbar dak, op de verdieping. Op de stramienmaten van circa 5 x 5 meter staan gelamineerde houten kolommen 200×200 mm, behalve onder de overstekken, buiten op de begane grond. Deze kolommen bestaan uit twee aan elkaar gelaste stalen IPE profielen, minder kwetsbaar dan hout en in vormgeving een knipoog naar Mies van der Rohe.
‘De Kerto vloerelementen bestaan uit een bovenplaat van 4,8 x 1,2 meter, met haaks daarop houten ribben h.o.h. 400 mm. De Kerto-S ribben zijn constructief verlijmd met de Kerto-Q bovenplaat. Dit levert een sterk geheel op, waardoor de elementen ook voor schijfwerking kunnen zorgen’, vertelt Van Schaik. ‘Vaak heeft zo’n element ook nog een onderplaat en wordt het complete element op de balk gelegd. In dit project is de onderplaat weggelaten, ook ten behoeve van de doorvoer van installaties. Die bovenplaat steekt dus uit ten opzichte van de ribben en die hebben we gebruikt voor de oplegging op de koudgewalste stalen balken. Een niet alledaagse oplossing waarvoor veel overtuigingskracht richting de uitvoerende partijen nodig was.’
 

De grote houten trap naar de verdieping kan ook als zitplaatsen of tribune worden gebruikt.

Van de 400 mm dikke Kerto elementen ligt de houten bovenplaat van 30 mm dik op de stalen C-profielen. De ribben van de vloeren zijn nagenoeg even hoog als de C-profielen. Hierdoor steken de staalprofielen dus niet onder de vloeren uit en dankzij deze speciale vloeroplegging konden de verdiepingshoogtes maximaal worden. De begane grond is 3,5 meter hoog en de verdieping 3,1 meter. De verdiepingsvloer is 500 mm dik, inclusief afwerking (onder meer akoestische isolatie en cementdekvloer met vloerverwarming). De dakvloer is inclusief isolatie 700 mm dik.
Personal Architecture wist al wel van het bestaan van de Kerto-Ripa elementen, maar had deze vloeren zelf nog niet eerder toegepast: ‘We zochten naar slimme houtbouwsystemen en Kerto kenden we al wel van referentieprojecten. We hebben ook naar andere systemen gekeken, maar Kerto scoorde als beste qua verhouding tussen prestatie en kosten.’
 

Doorsnedetekening, waarop de verschoven verdiepingen zichtbaar zijn.

Milieuwinst

De plaatoplegging van de vloerelementen zorgde voor een winst van circa 36 cm in de hoogte. Dit betekent ook minder vierkante meters gevelbekleding. ‘Maar het gaat er vooral om dat het hogere verdiepingsruimtes oplevert én mooie vlakke plafonds.’ De koudgewalste C-profielen dragen eveneens bij aan een lage milieubelasting: deze profielen zijn extreem licht en kosten veel minder materiaal en energie om te maken dan warmgewalste staalprofielen. Het gebouw is bovendien demontabel; de houten kolommen en stalen liggers zijn middels boutverbindingen verbonden met een stalen koppelstuk.
 

Op de verdieping, met het Natuurpodium, het natuur-, milieu- en educatiecentrum. Doorzicht over de vide.

Hergebruik kelder

Bij de nieuwbouw is de bestaande kelder hergebruikt. Omdat echter de footprint van de kelder en het nieuwe gebouw zowel in formaat als richting niet overeen kwamen, zorgde dit voor een extra technische uitdaging.
Hergebruik had een aantal belangrijke voordelen. ‘Vanaf het eerste begin hadden we het idee om de kelderbak in te zetten voor de duurzaamheid van het gebouw. Konden we gebruik maken van de constante temperatuur van de kelder voor koeling en verwarming van het gebouw? De luchtbehandelingskast is in de kelder opgesteld en de restwarmte/ koude hiervan wordt gebruikt om de warmtepomp te ondersteunen. Tevens zijn de luchtbehandelingskast en warmtepomp op deze plaats beter beschut tegen externe invloeden waardoor ze langer meegaan.
 

Op de verdieping zorgt een patio voor veel licht en lucht.

Daarnaast hadden we beperkt budget en was de extra opslagruimte in de kelder zeer welkom. Daar komt bij dat het verwijderen van de kelder een kostbare aangelegenheid zou zijn geweest omdat de op te vullen grond laag voor laag verdicht zou moeten worden om de juiste draagkracht te krijgen. En – last but not least – zou het slopen van de kelder betekenen dat er veel puin afgevoerd én grond aangevoerd zou moeten worden, wat een hogere milieubelasting zou betekenen.’  
 

Er is gekozen voor Kerto-vloeren die zijn opgelegd via koudgewalste stalen C-profielen. Dit leverde per vloer een hoogtewinst op van circa 35 centimeter.

Bouwen in hout

Het bouwen in hout was een bewuste keuze van het bureau. ‘Nederland is van oorsprong niet zo’n houtbouwland. Wij willen hier echt een lans voor breken door te innoveren met nieuwe bouwsystemen’, aldus de architect. Al het hout in dit gebouw komt uit duurzaam beheerde bossen die PEFC-gecertificeerd zijn. Van het oude Stayokay gebouw zijn de houten spanten gebruikt om er meubilair van te maken. Daarnaast is in het interieur van het natuurpodium gewerkt met gerecyclede en biobased materialen, zoals gordijnen van hennep en expositiemeubels van Ecoboard en bamboe.
 

In het interieur zijn gelamineerde houten kolommen 200 x 200 mm toegepast. Onder de overstekken staan stalen kolommen van twee aan elkaar gelast IPE profielen.

Projectgegevens

Opdrachtgever: NJHC/ Stayokay en gemeente Bergen op Zoom
Ontwerp: Personal Architecture, Rotterdam
Constructeur: IMd raadgevende ingenieurs, Rotterdam
Uitvoering: Bouwbedrijf Boot, Breda
Kerto vloer- en dakelementen: De Groot Vroomshoop, Vroomshoop
Kerto producent: Metsä Wood, Apeldoorn
Bruto vloeroppervlak: 820 m2
Bouwtijd: november 2014 – juni 2015