Praktijkoplossingen
Hoe ontwerp je een Active House?

Een Active House: het klinkt mooi, maar hoe ontwerp en bouw je nu precies een pand dat voldoet aan deze principes? Active House is nog vrij nieuw, en mede daarom is nog lang niet iedereen voldoende ingewijd in de kennis en principes achter deze visie. Daarom zijn de Active House Ontwerprichtlijnen geschreven. In een serie artikelen zoomen we steeds in op één deelaspect van deze richtlijnen. Deze keer aandacht voor binnenluchtkwaliteit.
 

In de praktijk zal vraaggestuurde hybride ventilatie met warmteterugwinning meestal de efficiëntste oplossing zijn voor nieuwbouwwoningen. Foto: Brink Climate Systems.

Active House is een visie op bouwen. Uitgangspunt is dat binnenklimaat, duurzaamheid en energie in balans zijn en dat het wooncomfort en de gezondheid van de bewoners centraal staat. Voorafgaand aan de ontwerprichtlijnen zijn de zogeheten Active House Specificaties gepubliceerd. Adviserende richtlijnen die aangeven waar een Active House aan moet voldoen qua prestatie-eisen, op negen verschillende parameters. Denk bijvoorbeeld aan daglicht, binnenluchtkwaliteit en energievoorziening. Per parameter worden vier niveaus onderscheiden die aangeven hoe goed er gescoord wordt op dat specifieke onderdeel, waarbij niveau 1 het hoogst is.

Hoe ontwerp je een optimale binnenluchtkwaliteit?

De basisfunctie van een gebouw is beschutting bieden voor de gebruikers en een gezonde, comfortabele omgeving voor activiteiten. Dit klinkt bedrieglijk eenvoudig, maar een ‘gezonde en comfortabele omgeving’ is niet eenvoudig te definiëren.
De eerste stap naar een goede binnenluchtkwaliteit begint bij de bron: geef de voorkeur aan materialen en meubelen die weinig verontreinigingen uitstoten. Denk bijvoorbeeld aan materialen die gelabeld zijn met een label dat aangeeft dat er weinig emissies vrijkomen.
Wanneer je een ventilatieplan ontwerpt, moet je onderscheid maken tussen nieuwbouw en bestaande bouw. In beide situaties echter is het belangrijk dat gebruikers een goed begrip hebben van het toegepaste systeem. Handleidingen die duidelijke en goed toegankelijke informatie en ontwerprichtlijnen geven, zijn cruciaal.

Nieuwbouw

In de praktijk zal vraaggestuurde hybride ventilatie met warmteterugwinning meestal de efficiëntste oplossing zijn voor woningen. Omdat hybride ventilatie zowel mechanische (of balans-) als natuurlijke ventilatie gebruikt, moet het ontwerp van de woning ruimte bieden voor beide.

Voor mechanische ventilatie:

•    Bied ruimte aan leidingen. Ventilatieleidingen moeten voldoende ruimte hebben bij mechanische (of balans-) ventilatie. Ontwerpen met korter leidingverloop en minder bochten hebben de voorkeur. Houd hier rekening mee bij de indeling en vorm van het gebouw.
•    Toegankelijkheid. De toegankelijkheid voor onderhoud moet goed worden overwogen. Alle mechanische systemen hebben regelmatig onderhoud nodig. Filters moeten regelmatig worden vervangen, want vuile filters verminderen de luchtkwaliteit. Als je het systeem bijvoorbeeld op een vliering plaatst is er een groter risico op verwaarlozing, doordat het minder direct toegankelijk is.
•    Geluid. Neem afdoende akoestische maatregelen om problemen te voorkomen met geluid, waardoor gebruikers het systeem uit zetten. Het is vooral belangrijk dat er geen hoorbaar ventilatiegeluid aanwezig is in de slaapkamers gedurende de nacht.

Voor natuurlijke ventilatie:

•    Plek van ventilatieopeningen. Wanneer ramen worden gebruikt voor natuurlijke ventilatie, moet je ze zo plaatsen dat er optimaal gebruik gemaakt kan worden van dwarsventilatie en het schoorsteeneffect. Het schoorsteeneffect is vooral belangrijk, omdat het minder vaak geassocieerd wordt met tocht dan dwarsventilatie. Luchtstromingen door de woning zijn afhankelijk van windcondities en temperatuur.
•    Luchtstromingen. Luchtstromingen door de woning moet je zo ontwerpen dat de ramen in de slaapkamers niet de belangrijkste afvoeropeningen zijn. Een efficiënte oplossing in een gebouw met twee verdiepingen is om een dakraam direct boven de trap te plaatsen op de bovenste verdieping. Dit raam kan vaak als afvoer voor de beneden gelegen verdieping fungeren via het schoorsteeneffect.
 

Een goede binnenluchtkwaliteit ontwerpen in bestaande gebouwen kan lastiger zijn, doordat de bestaande structuur en karakteristieken van het gebouw mogelijke oplossingen beperken. Foto: NRP.

Bestaande bouw

Een goede binnenluchtkwaliteit ontwerpen in bestaande gebouwen kan lastiger zijn, doordat de bestaande structuur en karakteristieken van het gebouw mogelijke oplossingen beperken. De optimale ventilatiestrategie is daarom afhankelijk van de gegeven situatie.

Revelante informatie voor de keuze van ventilatiesysteem is:

•    Hoe wordt het gebouw gebruikt, hoeveel gebruikers zijn er in het gebouw? Dit beïnvloedt de dimensionering van het (mechanische) ventilatiesysteem.
•    Hoe is de indeling van het gebouw en welke functies zijn er? Wanneer het leidingverloop wordt ontworpen, is het nodig om te weten hoeveel lucht waarheen moet, en waar de afzuiging plaatsvindt.
•    Wat is de draagstructuur van het gebouw en hoe makkelijk is het om wijzigingen aan te brengen? Als het gebouw een betonnen draagstructuur heeft, is het moeilijker aanpassingen te doen voor leidingen dan in een houten gebouw of wanneer er makkelijk bereikbare leidingtrajecten uitgespaard zijn.
•    Hoeveel ruimte is er beschikbaar voor leidingen en ventilatie of wtw-units? Als de verdiepingshoogte beperkts is, is het wellicht onmogelijk om mechanische ventilatie in te bouwen aangezien er onvoldoende ruimte is voor leidingen. In dit geval is natuurlijke ventilatie misschien de enige oplossing. In woningen met beperkte beschikbare ruimte kan natuurlijke ventilatie de beste keus zijn, aangezien er geen ruimte nodig is voor leidingen. Wanneer er meer ruimte is, of wanneer het gebouw eenvoudig kan worden aangepast, kun je mechanische, of nog liever, hybride systemen toepassen.
 
 

Active House ontwerprichtlijnen

Dit artikel is gebaseerd op de Active House ontwerprichtlijnen. Deze bieden architecten, ingenieurs, aannemers, investeerders en andere betrokkenen bij het ontwerp van een Active House een helpende hand. Je kunt ze gebruiken de eerste fasen van het ontwerp. De ontwerprichtlijnen zijn gratis te downloaden van de website van Active House NL: www.activehousenl.info. Expert en contactpersoon voor Active House bij SBRCURnet is Bas Hasselaar, bas.hasselaar@sbrcurnet.nl. Hij ontwerpt en bouwt tevens zijn eigen Active House in Den Haag. Meer weten? Lees dan zijn blogs op de site van Active House NL.
 

Bas Hasselaar.

Serie over Active House

In BouwTotaal gaat SBRCURnet in een serie artikelen in op Active House Ontwerprichtlijnen.
•    BouwTotaal nr. 3-2016: ‘Active House bouwen met beperkt budget’
•    BouwTotaal nr. 6-2016: ‘Hoe ontwerp je een Active House? Deel 1: richtlijnen voor daglicht’
•    BouwTotaal nr. 7/8-2016: ‘Hoe ontwerp je een Active House? Deel 2: richtlijnen voor thermisch klimaat’

Gratis kennispaper Active ReUse House

 
Active ReUse House combineert de visie van Active House met de visie van de circulaire economie: dus met een focus op hergebruik van grondstoffen in de bouw. Het Active ReUse House-consortium ontwikkelde een Active House gebaseerd op materiaalstromen uit de stad Rotterdam. In een gratis te downloaden kennispaper leest u hoe zij dit aan hebben gepakt: www.sbrcurnet.nl/producten/kennispapers/active-reuse-house.