Beton is bij uitstek een geschikt materiaal voor circulariteit. Toch komt slechts 1 tot 2 procent van het sloopbeton als granulaat terug in nieuw beton. In het vernieuwde dierenpark Wildlands Adventure Zoo Emmen hebben ze het anders aangepakt. Daar is de helft van het beton afkomstig van sloopbeton. Een resultaat van de Ketentafel (KT) Beton Drenthe. Dat is een samenwerking tussen bedrijven en organisaties in de betonketen die het verduurzamen van de betonketen in de provincie Drenthe beoogt.
 

Een groot deel van het beschikbare betongranulaat belandt nu als funderingsmateriaal in de wegenbouw. ‘Dat is een laagwaardigere toepassing dan wanneer je er opnieuw beton van maakt’, vertelt architect Jack van der Palen. ‘Menggranulaat – een mengsel van onder meer gesloopt baksteen en tegels – blijft liggen, terwijl dit prima funderingsmateriaal is voor onder de weg. Het betongranulaat kan dan hergebruikt worden in de bouw. Zo bevorder je recirculariteit.’
 

Dierenpark

Bouwbedrijf Koenen Bouw, onderdeel van VolkerWessels, was verantwoordelijk voor de bouw van het nieuwe dierenpark in Emmen. Tijdens de ontwerpfase onderzocht het bedrijf in samenwerking met KT Beton Drenthe de mogelijkheid om gerecycled beton te gebruiken. ‘Daarbij hebben we per betonnen onderdeel bekeken welke hoeveelheid betongranulaat geschikt was’, vertelt Dirkjan Bours, procesbegeleider van de ketentafels voor Beton in Drenthe en Friesland. ‘Het ene onderdeel leent zich beter voor de toepassing van granulaat dan andere. Uiteindelijk hebben we een gemiddelde van vijftig procent gerealiseerd, zonder meerkosten. Ook leverde het project een schat aan kennis op over de toepassing van betongranulaat. Die kennis kunnen we in volgende projecten toepassen.’

Omslagprojecten

De betonketentafels zijn een initiatief van Noorden Duurzaam, een vereniging in Noord-Nederland die lokale ketens helpt om omslagprojecten op gang te krijgen. Dat doet zij door middel van ‘tafels’, waaraan ketenpartijen kunnen aanschuiven om samen oplossingen te bedenken voor duurzaamheidskwesties. De eerste ketentafel ging in 2009 in Groningen van start. ‘Net als in Drenthe hadden de deelnemende partijen daar de intentie de lokale betonketen te verduurzamen’, vertelt Peter Bootsma, coördinator van Noorden Duurzaam. ‘Lokale producenten, afnemers, adviseurs en recyclingbedrijven sloten zich aan bij deze betonketentafel. Ook de lokale overheid, lokale vertegenwoordigers van brancheorganisaties en het lokaal beroepsonderwijs deden mee.’
 

Bij het Infoversum in Groningen is ook circulair beton verwerkt. Foto: Jan H de Boer.

Concrete acties

Het overleg in Groningen resulteerde in een convenant, waarin afspraken staan om het gebruik van betongranulaat te verhogen. Bootsma: ‘Dat betekende voor elke deelnemer een concrete actie: het sloopbedrijf houdt sloopbeton apart, de recycler breekt het beton op maat, de betonmortelcentrale koopt dat betongranulaat in en de gemeente gebruikt geen betongranulaat meer voor de wegenbouw.’ Architect Van der Palen, betrokken bij de ketentafel in Groningen, neemt de toepassing van sloopbeton tegenwoordig mee in zijn ontwerpen. ‘Het is belangrijk verantwoordelijkheid te nemen voor de materialen die je gebruikt’, zegt hij. ‘De keuze is nu altijd: zo duurzaam mogelijk. Ik weet bijvoorbeeld inmiddels dat sloopbeton minder bruikbaar is voor hergebruik als er gips in zit. Het is beter om de afwerkvloer en beton te scheiden met folie. Dat pas ik nu toe. Die kennis geef ik ook door aan collega’s, met als doel dat ook zij duurzamer gaan werken.’

DuurzaamDoor

De werkwijze van Noorden Duurzaam is ook elders in het land opgemerkt. Bootsma: ‘Via DuurzaamDoor, een landelijk kennisprogramma, zijn we in contact gekomen met andere duurzaamheidsnetwerken, zoals Dirk III en Parkstad Limburg. Ook kregen we een podium tijdens een door DuurzaamDoor georganiseerd landelijk congres, waar de hele landelijke betonketen aanwezig was. Zulke contacten leiden tot kennisuitwisseling en grotere bekendheid van onze werkwijze. Inmiddels zijn er al zo’n tien betontafels opgezet.’ Daarnaast stelde DuurzaamDoor budget beschikbaar voor de opstartfase van Noorden Duurzaam. Inmiddels bedruipt de vereniging zichzelf. De 155 leden betalen contributie en Noorden Duurzaam krijgt vergoedingen van gemeenten en provincies die assistentie vragen bij ketenaanpak.

Herbestemming beton

Ondertussen gaan de betonketentafels in de Noordelijke provincies verder met de verduurzamingsslag. Bours: ‘We zijn bijvoorbeeld in het Friese Harlingen bezig met het herbestemmen van een grote betonplaat in het centrum. De provincie Friesland en de gemeente Harlingen hebben ons gevraagd te onderzoeken hoe de plaat het beste gesloopt kan worden en waar deze een nieuwe, duurzame bestemming kan krijgen. Ideeën zijn er genoeg, zoals de brug Donryp over het Harinxmakanaal of in de nieuwe Afsluitdijk.’

Wat is DuurzaamDoor?

DuurzaamDoor is een kennisprogramma voor sociale innovatie dat de ontwikkeling naar een groene, duurzame economie wil versnellen en doorbraken helpt realiseren. DuurzaamDoor organiseert samenhang tussen landelijke, regionale en lokale initiatieven via ‘sociaal instrumentarium’, zoals netwerken en coalitievorming. Op deze en andere innovatieve manieren werken overheden, ondernemers, onderwijs, onderzoek, en (burger)organisaties met elkaar samen aan maatschappelijke vraagstukken. DuurzaamDoor stimuleert, faciliteert, realiseert. Meer weten? Kijk op www.duurzaamdoor.nl.