Op innovatiereis

Ja, innovatie is een containerbegrip. Maar wel één waarmee je kunt communiceren. Er zijn verschillende invullingen mogelijk, maar al die invullingen hebben wel een ding gemeen. Ze hebben te maken met het bewust veranderen van je organisatie, bedrijf en jezelf. Dit artikel is speciaal geschreven voor de grote groep bedrijven die niet goed weet wat ze met innovatie aan moeten. Ga mee op reis en weet dat er innovatie Sherpa’s zijn om je te helpen. Het artikel is tevens een opmaat naar een in nauwe samenwerking met BouwTotaal te organiseren innovatie doe-event.

Tekst: prof. dr. ir. Jos Lichtenberg
 

Innoveren is te vergelijken met een berg beklimmen: dat kost wat moeite en soms ook pijn en teleurstellingen. Je kunt het verkeerde pad nemen en weer een stuk terug moeten.

Heel veel bedrijven zitten in een sleur. We doen ons ding en dat doen we al jaren. Het vak is geleidelijk wel veranderd, maar dat komt omdat er andere producten en materialen zijn geïntroduceerd. Tevens is er nieuwe wet- en regelgeving en zijn er nieuwe gereedschappen en instrumenten. We zijn er met die evolutie niet op vooruit gegaan. De productiviteit is weliswaar omhoog gegaan, maar de marges zijn gekrompen. Waar in het verre verleden in de uitvoerende bouw marges van 5-10 % gebruikelijk waren, zijn die nu nagenoeg opgedroogd. We moeten ons in allerlei bochten wringen om nog wat te verdienen, met alle gevolgen van dien. We doen als we het netjes doen precies wat ons is opgedragen, maar we zetten in elk geval geen onbetaalde stap te veel.
Service van de zaak, zoals dat ooit heette, kan gewoonweg niet meer. We weten dat bij aanvang van de klus vaak ook wel, maar we communiceren daarover niet meer open. Anders ben je immers aan het begin te duur en krijg je de opdracht niet. En als je de opdracht hebt is het uitkijken dat je geen onbetaald extra werk in de maag krijgt gesplitst. We doen wel vriendelijk in de keet, maar we zijn ook constant op onze hoede. We vertrekken vanuit wantrouwen. Ondanks dat niemand zal bestrijden dat als we wat meer als team zouden optreden, het leven een stuk aangenamer zou worden. Vreemd eigenlijk dat we het zover hebben laten komen. Het is voor niemand goed, niemand wil dit en toch gebeurt het. Interessanter is de vraag: wat kun je eraan doen? Hoe kun je aan deze wurggreep ontsnappen? Daartoe biedt dit artikel een handvat.

Twee werelden

In de markt tekenen zich twee werelden af. De ene wereld wordt gevormd door mensen die zich neerleggen bij het spel van klagen en steeds meer uitgeknepen worden. Dat houdt een keer op, maar wie weet ben je tevreden met een bescheiden bestaan en hou je het ook met een dergelijke strategie nog wel 20 jaar vol. Het werk wordt er niet leuker op en het houdt een keer op, maar het kan voorlopig nog wel. Dit is de groep die hoopt dat het weer wordt, zoals het voor de crisis was. U bent een vis in een Red Ocean. Een oceaan die kleiner wordt en waar de vissen elkaar naar het leven staan.
Een deel van u, de andere wereld,  realiseert zich dit groeiende probleem maar al te goed en denkt regelmatig na over wat er dan anders zou moeten. ‘Hoe ontsnap ik aan de wurggreep? Zeker nu het bedrijf minder financiële armslag heeft. Hoe kan ik mij onderscheiden van mijn concurrenten waardoor de prijs niet meer alles bepalend is of hoe kan ik wellicht een nieuwe positie innemen, een dienst of product ontwikkelen, waarmee ik een nieuwe toekomst kan opbouwen? Misschien zit het geheim wel in een andere opstelling naar de markt en het daarbij samenwerken met derden.’

Tussen moeten en kunnen

Uit ervaring weet ik dat veel bedrijven zweven tussen moeten en kunnen. Het gaat regelmatig door het hoofd of er wordt zelfs intern of bij een familiebedrijf aan de keukentafel besproken dat er wat moet veranderen. Tegelijkertijd is er ook een rem. Wellicht omdat het moeilijk is om richting te kiezen, een doel te stellen waarin iedereen gelooft. Soms is het ook gewoon de onwetendheid hoe je de verandering vorm geeft. Het gevoel van machteloosheid om iets dat eenvoudig lijkt toch niet gerealiseerd te krijgen. De discussie lijkt in cirkeltjes rond te draaien en je komt geen stap vooruit. De jaren tikken aldus voorbij en het gevoel van onbehagen groeit en maakt geleidelijk plaats voor een gevoel van machteloosheid.
U ziet wel degelijk dat de wereld verandert: de iPhone was er tien jaar geleden nog niet en daarmee kunnen we nu mailen, appen, fotograferen, onze gezondheid monitoren, geluid meten, de weg wijzen, et cetera. Waar vroeger de computer op de bouw uit den boze was lopen nu uitvoerders met een tablet rond. We zien ook wel dat er zero energy auto’s zijn en robottechnologie terrein wint, in de zorg bijvoorbeeld. En ook in de bouw komen er regelmatig ontwikkelingen voorbij, zoals lean sessies, het bimmen, de klant centraal, circulair bouwen, gezondheidsaspecten, veiligheid, flexibiliteit en domotica. Het is nauwelijks bij te houden, maar wat breekt nu echt door? De wereld verandert maar hoe gaat het nu precies verlopen? En wat betekent het voor het bedrijf?
 

Welk pad moet ik nemen?

De nieuwe wereld

Er ontwikkelt zich dus wel degelijk een nieuwe wereld. Een wereld waarin gebruik belangrijker is dan bezit, waarin nieuwe verdienmodellen opgang maken, waarin we ons realiseren dat de toekomst andere dingen van ons vraagt dan hetgeen we nu in praktijk brengen. Die wereld is qua omvang nog veel kleiner dan de oude wereld die wel krimpende is. Dat krimpen gaat haast onopgemerkt. Een terugval van 10% op 90% merk je nog niet zo. Dat is anders in de nieuwe wereld. Dan is 10% groei op de daarvoor reeds gewonnen 10% immers een verdubbeling. Het is bovendien een ‘blue ocean’ die zojuist is ontdekt en waar nog ontzettend veel ruimte is om te ontdekken, te ontwikkelen, een nieuw bestaan op te bouwen en de boterham zeker te stellen. Een wereld waarin u kunt groeien en regie over uw bestaan blijft voeren en zelf uw doelen en weg ernaartoe kunt bepalen.
Het bijzondere is dat de twee werelden van elkaar gescheiden lijken te zijn. In de oude wereld wordt de nieuwe als het ware ontkend. ‘Alles veert weer terug naar het oude’ is een stelling die daar wordt volgehouden. Maar als je je de kansen van de lege groene wei zou realiseren, zouden we veel sneller zwichten voor innovatie.

Sherpa’s

In de nieuwe wereld zitten de innovators die nieuwe producten en diensten ontwikkelen en zich verwonderen over de geringe afname van al het ontwikkelde moois. Zij ontkennen de oude wereld niet, maar vinden hun aftrek vooral in de kleinere markt van innovators en early adopters die ook tot de nieuwe wereld behoren of bezig zijn om de sprong te wagen.
Tussen de twee werelden ligt een bergkam waar je een keer overheen moet om aan de andere kant te kunnen ontdekken dat het gras nog groen is en dat er veel ruimte is. Een berg beklimmen kost wel wat moeite en soms ook pijn en teleurstellingen. Je kunt het verkeerde pad nemen en weer een stuk terug moeten. Of zodra je het vermeende hoogste punt hebt bereikt, dan pas ziet dat je nog een extra bergrug over moet die je eerst nog niet zag. Je dacht er bijna te zijn, maar je bent er dus nog niet. De weg is tot op zekere hoogte onbekend en dat onbestemde vormt op zich voor velen een barrière om er überhaupt aan te beginnen. Dan moet je of over een avontuurlijke instelling beschikken of je moet je laten begeleiden door sherpa’s die de weg kennen. Die je gidsen en helpen de kortste weg te vinden en bovendien wat belasting van je kunnen overnemen.
 

Een berg beklimmen: dan moet je of over een avontuurlijke instelling beschikken of je moet je laten begeleiden door sherpa’s die de weg kennen.

Doen

Voor wie het gesprek regelmatig aan de keukentafel voert, maar niet goed weet hoe te beginnen, zijn er altijd opties. Het is heel logisch dat het naast een succesvol bestaan lastig is om aan een onbestemd maar veranderend bestaan te werken. Veranderen is namelijk best een ding. Het bewustzijn dat het moet is voldoende aanknopingspunt om stappen te zetten. Je hoeft ook niet alles zelf te doen. Daarvoor zijn innovatie sherpa’s. Laat je inspireren en gidsen, zodat je efficiënt en ontzorgt aan de andere kant van de bergketen komt. Samen met BouwTotaal willen we u graag van een betrouwbare uitrusting voorzien en u op weg helpen.

Prof. Dr. Ir. Jos Lichtenberg, hoogleraar productontwikkeling aan de TU/e en voorzitter stichting Slimbouwen. Hij is verder onder andere onder ‘Off Road Innovations’ actief bij organisaties met een innovatieambitie.