We moeten steeds langer doorwerken, omdat we steeds ouder worden. De AOW leeftijd gaat daardoor ook steeds verder omhoog. Door vergrijzing en een slecht imago stromen er ook steeds minder jongeren aan de onderzijde de bouw- en infrasector in. Dit vraagt om werknemers die gezond zijn, gemotiveerd blijven, die zich kunnen ontwikkelen en hierdoor beter presteren. In de cao Bouw & Infra zijn daarom door werkgevers en werknemers afspraken gemaakt over duurzame inzetbaarheid. Het nieuwe Kennis- en Adviescentrum Volandis speelt hierin een belangrijke rol.

Tekst: ing. Frank de Groot
 

‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt steeds belangrijker. Hierbij draait het om het vinden van de balans tussen mens, milieu en rendement; bekend als People, Planet, Profit. Te veel prioriteit voor het ene, gaat ten koste van het andere. Steeds meer dringt het besef door dat milieu en rendement niet los gezien kunnen worden van meer aandacht voor je personeel. Vooral nu we steeds ouder worden en dus langer moeten doorwerken. Bovendien dreigt er een tekort aan vakmensen doordat er door de vergrijzing en een slecht imago van de bouw- en infrasector, minder jongeren instromen’, zegt Tjeerd Willem Hobma, algemeen directeur van Volandis. Deze organisatie is sinds 1 juli 2016 het nieuwe kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid in bouw en infra (zie kadertekst).
‘Er wordt wel eens gezegd: ‘happy cows give more milk’. Nu wil ik werknemers in de bouw- en infrasector absoluut niet vergelijken met koeien. Feit is wel dat werknemers die lekker in hun vel zitten beter presteren. Een hogere arbeidsprestatie is moeilijk in geld uit te drukken, maar duidelijk is dat investeren in mensen significant risico’s beperkt, kosten bespaart en veelal hogere opbrengsten oplevert voor de bouwondernemer. Beslist de moeite waard, naast investeringen in faalkostenreductie, industrieel bouwen en bijvoorbeeld energiezuinig en circulair bouwen’, zegt Hobma.
Het sociale kapitaal krijgt nu volop aandacht van de sociale partners in de bouw. Hier ligt de uitdaging voor Volandis, nu Arbouw en Fundeon zijn geliquideerd. Hobma: ‘We hebben een slanke organisatie met een duidelijke focus op duurzame inzetbaarheid. Hierin is een duidelijke rol voor werknemers én werkgevers. Daarom werken wij samen met partnerorganisaties, namens onze oprichters FNV, CNV en Bouwend Nederland. Zie ons maar als een vliegwiel voor duurzame inzetbaarheid in de sector.’
 

Tjeerd Hobma, algemeen directeur van Volandis: ‘Werkgevers in bouw & infra kunnen werknemers helpen gezond en fit te blijven. Uiteindelijk levert dat gewoon geld op.’

Leefstijl

‘Werkgevers in bouw & infra kunnen werknemers helpen gezond en fit te blijven. Uiteindelijk levert dat gewoon geld op. Maar dan moet er eerst geïnvesteerd worden’, aldus Hobma. Volgens de cao heeft iedere werknemer in de bouwnijverheid eens in de vier jaar tijd recht op een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO). Bouwplaatspersoneel vanaf 40 jaar kan zich zelfs iedere twee jaar melden voor een PAGO. ‘Maar een PAGO richt zich op de arbeidssituatie en niet op andere factoren die van invloed zijn op iemands gezondheid en welbevinden. Bijna één of de vijf bouwvakkers heeft bijvoorbeeld momenteel last van ernstig overgewicht. Dit is een bedreiging voor de gezondheid van de werknemer en zijn arbeidsprestatie. Maar we praten er nooit over, omdat we dan in het privédomein komen. Dat willen we doorbreken, omdat iemands leefstijl ook grote invloed kan hebben op de arbeidsprestatie. Denk ook aan overmatig drankgebruik, roken, financiële problemen, relationele problemen, enzovoort.’
Om met werknemers in gesprek te gaan over wat nodig is om zelf duurzaam inzetbaar te zijn is er in de nieuwe cao vastgelegd dat vanaf 1 januari 2017 de bekende medische keuring (PAGO) wordt uitgebreid met een DIA-adviesgesprek. Deze nieuwe combinatie heet de Duurzame Inzetbaarheidsanalyse (DIA). ‘Hoe zorg je ervoor dat je gezond, vitaal, veilig en gemotiveerd kan blijven werken? En jezelf kunt blijven ontwikkelen? Volandis wil werknemers en werkgevers laten nadenken over duurzame inzetbaarheid en hen helpen daarop, indien nodig, actie te ondernemen’, legt Hobma uit.

DIA

Iedere werknemer ontvangt vanaf 1 januari 2017 eens in de vier jaar een uitnodiging voor de Duurzame Inzetbaarheidsanalyse. Hobma: ‘Deelname is op vrijwillige basis. Wel is het verplicht dat werkgevers de werknemers informeren over de DIA en de gelegenheid bieden er heen te gaan. Als iemand een uitnodiging voor een PAGO krijgt, dan zit daar ook een uitnodiging voor een DIA bij. De uitslag van de DIA is echter strikt vertrouwelijk en gaat dus niet naar de werkgever. We zijn 1 september gestart met het DIA-experiment, in samenwerking met vier arbodiensten, Mijn Loopbaancoach (FNV), James (CNV) en Bouwopleiders (Bouwend Nederland). We hopen dit najaar 1.000 DIA’s uit te voeren, volgend jaar 10.000 en daarna jaarlijks 20.000. Er zijn ongeveer 100.000 cao-werknemers in de bouw en infra. Zo verwachten we met 80% van de werknemers eens in de vier jaar in gesprek te gaan.’
Maar wat kan de werkgever leren van de DIA’s, als die anoniem zijn? De Volandis-directeur legt uit: ‘Iedere werkgever ontvangt één keer in de vier jaar van Volandis een bedrijfsrapportage. Deze rapportage bestaat uit een compacte analyse van de gezondheidsrisico’s en werkbeleving van het personeel, de lichamelijke conditie en leefstijl. Volandis koppelt deze analyse aan sectorspecifieke informatie op het gebied van gezondheid en arbeidsmarkt. Op basis van deze analyse ontvangt het bedrijf een top 3 adviezen, gericht op de leercultuur en het succesvol uitvoeren van duurzaam inzetbaarheidsbeleid. Bij meer dan vijftien werknemers DIA’s per jaar is deze informatie gericht op het eigen bedrijf. Maar de werkgever ziet er geen namen bij staan. Is het bedrijf kleiner dan vijftien werknemers? Dan volgt een rapportage over de groep van bedrijven waar het bedrijf in past.’
 

Het sociale kapitaal is het vergeten kapitaal in de bouw.

Individueel budget

Nieuw is ook dat bouwplaatswerknemers sinds 1 januari 2016 een individueel budget in het Tijdspaarfonds krijgen gestort. Uta-werknemers krijgen dit budget met het salaris rechtstreeks uitbetaald. Als zij hebben gekozen voor het Tijdspaarfonds, wordt het individueel budget in het Tijdspaarfonds gestort. Met dit geld kan de werknemer extra verlofdagen kopen, of bijvoorbeeld  extra opleidingen naar keuze volgen of hulp bij het stoppen met roken. Begeleid sporten op een sportschool kan ook, hulp inschakelen van een diëtiste, of een wereldreis boeken. ‘De werknemer is hiervoor zelf verantwoordelijk. Met het duurzaam inzetbaarheidsbudget – onderdeel van het totale individuele budget –  betaalt de werknemer zelf voor zaken die bijdragen aan zijn duurzame inzetbaarheid. Doel is dat de werknemer gezond en gemotiveerd kan blijven werken’, licht Hobma toe.
Maar ja, hoe besteed je nu dat budget? De Volantis-directeur legt uit: ‘De werknemer krijgt ondersteuning van Volandis, door middel van de DIA. De investeringen die voortvloeien uit dit advies moet de werknemer wel zelf uit het individueel budget betalen.’
Hobma refereert nog maar eens aan de petrochemische industrie: al jaren het ultieme voorbeeld van veilig werken: ‘In de bouw en infra moet veilig en gezond werken even vanzelfsprekend worden. Daar heb je ambassadeurs voor nodig. We hopen dat zowel grote als kleine bedrijven die rol oppakken. Want als er één schaap over de dam is, volgen er meer. En nogmaals, gezond personeel levert gewoon geld op. Niet alleen door een hogere arbeidsprestatie, maar ook door lagere risico’s op uitval van mensen. Verzekeraars zijn nu al geïnteresseerd in verlaging van premies als bouwbedrijven aan kunnen tonen dat zij structureel werken aan de duurzame inzetbaarheid van hun werknemers. Wij helpen bedrijven en hun werknemers om de eigen duurzaamheidsprestatie inzichtelijk te maken.’

Individueel budget voor iedere werknemer

Sinds 1 januari 2016 heeft iedere werknemer in de bouw & infra beschikking over een individueel budget. Dit budget kan worden besteed aan duurzame inzetbaarheid, extra verlof- en verzuimdagen en zomervakantie of een eenmalige grote uitgave.
 

De drie bestedingsdoelen voor het individuele budget zijn:

Duurzame inzetbaarheid

Hierbij gaat het erom dat de werknemer gezond en gemotiveerd kan blijven werken. Bijvoorbeeld door het op latere leeftijd kopen van extra verlofdagen. Of door het volgen van extra opleidingen naar keuze. Uiteraard gaat het dan niet om opleidingen die nodig zijn voor het bedrijf of het uitoefenen van de bestaande functie. Dan zijn de kosten voor de werkgever. Gaat het om een opleiding die voortkomt uit het vierjaarlijkse loopbaanadvies, dan kan het zijn dat de werkgever en bedrijfstak meebetalen.
Let op: het duurzaam inzetbaarheidsbudget en het individueel budget zijn niet hetzelfde; het duurzaam inzetbaarheidsbudget is onderdeel van het individueel budget.

Dagen

•    De waarde van 10 roostervrije dagen (bouwplaats) of 5 roostervrije dagen (UTA).
•    De waarde van 5 bovenwettelijke vakantiedagen.
•    De waarde van 3 kortverzuim-dagen.
De waarde van bovenwettelijke vakantiedagen, vrij opneembare roostervrije dagen en kortverzuimdagen maakt deel uit van het individueel budget. Op het moment dat deze dagen genoten worden, moeten werknemers – als zij het inkomen op peil wil houden – dit uit hun individueel budget financieren. Voor deeltijdwerknemers is het aantal dagen naar verhouding kleiner. Voor de 55-plussers met een vierdaagse werkweek wordt alleen het loon over drie kortverzuimdagen in het individueel budget ondergebracht.

Vakantietoeslag

Er wordt 8% vakantietoeslag per loonbetalingsperiode gestort in het individueel budget. Veel mensen gebruiken dit budget voor een zomervakantie of eenmalige grote uitgave.

Let op! Het individueel budget heeft weliswaar drie bestedingsdoelen, maar het is één pot geld. Zo nodig kan de werknemer het geld dat hij voor het ene doel heeft ontvangen, voor een ander doel inzetten!

Werkgeversbijdrage

De werkgeversbijdrage aan het individueel budget van de werknemer bestaat uit de volgende onderdelen:

Duurzame inzetbaarheid

Voor de bouwplaatswerknemer gaat het om 3,21% van het vast overeengekomen jaarloon; voor de UTA-werknemer om 1,56% van het jaarsalaris.

Dagen

Het loon over achttien dagen per jaar voor de bouwplaatswerknemer en dertien dagen voor de UTA-werknemer. Dit zijn vijf bovenwettelijke vakantiedagen, drie kort verzuimdagen en voor de rest roostervrije dagen.

Vakantietoeslag

Dit is 8% over het vast overeengekomen jaarloon of jaarsalaris.

Uitkering

De werkgever spreidt zijn bijdrage gelijkmatig over de loonbetalingsperioden van het jaar. Op de loonstrook zijn de drie onderdelen – Duurzame inzetbaarheid, Dagen en Vakantietoeslag – apart vermeld. Bij de UTA-werknemer kan de werkgever de vakantietoeslag eenmaal per jaar uitbetalen, tenzij de werknemer daar bezwaar tegen maakt.
Voor bouwplaatswerknemers wordt het geld overgemaakt naar het Tijdspaarfonds. Ook UTA-werknemers kunnen aan dit Tijdspaarfonds deelnemen. De storting gebeurt binnen veertien dagen na afloop van de loonbetalingsperiode. Voor UTA-werknemers die niet deelnemen aan het Tijdspaarfonds wordt het bedrag tegelijk met het salaris uitgekeerd.

DIA voor werknemers én voor werkgevers

In de nieuwe cao is vastgelegd dat vanaf 1 januari 2017 de bekende medische keuring (PAGO) wordt uitgebreid met een DIA-adviesgesprek. Deze nieuwe combinatie heet de Duurzame Inzetbaarheidsanalyse (DIA). Hoe zorg je ervoor dat je gezond, vitaal, veilig en gemotiveerd kan blijven werken? En jezelf kan blijven ontwikkelen? Volandis wil werknemers en werkgevers laten nadenken over duurzame inzetbaarheid en hen helpen daarop, indien nodig, actie te ondernemen.
 

DIA-gesprek bij GMB in Opheusden. DIA-adviseur is Jan van Eldik. Foto: Mark Verwey.

DIA voor werknemers

Iedere werknemer ontvangt eens in de vier jaar een uitnodiging voor de Duurzame Inzetbaarheidsanalyse. Deelname is op vrijwillige basis. Wel is het verplicht dat werkgevers de werknemers informeren over de DIA en de gelegenheid te bieden er heen te gaan. De DIA is veel meer dan alleen een medisch onderzoek. Het gaat over de toekomst van een bouwplaatsmedewerker. Naast de medische keuring (PAGO) bestaat de DIA uit een adviesgesprek. In dit gesprek gaat de DIA-adviseur van Volandis in op wat de werknemer wil en kan doen om duurzaam inzetbaar te blijven. Hoe blijf je gezond, veilig, vitaal en gemotiveerd aan het werk in de Bouw en Infra?
De DIA wordt uitgevoerd door een doktersassistent(e), bedrijfsarts van de arbodienst en een adviseur. Het onderzoek duurt ongeveer twee uur. De uitslag is strikt vertrouwelijk en gaat dus niet naar de werkgever. De DIA bestaat uit vijf stappen:
•    Stap 1 – Vragenlijst. Deze wordt voorafgaand aan het onderzoek thuis ingevuld.
•    Stap 2 – Onderzoek door de doktersassistent(e). Lengte, gewicht, bloeddruk, longfunctie, gehoor, gezichtsvermogen en bloedonderzoek. Oude dan 40 jaar: hartfilmpje.
•    Stap 3 – Onderzoek door de bedrijfsarts. Doornemen vragenlijst, aandacht gezondheidsrisico’s werk en leefstijl (eten, bewegen, roken en drinken).
•    Stap 4 – Advies. De bedrijfsarts geeft persoonlijk advies. Eventueel vervolgonderzoek of doorverwijzen naar huisarts of specialist.
•    Stap 5 – Gesprek met DIA-adviseur. Aandacht voor werkomstandigheden, werkdruk en scholing. Opstellen eigen actieplan. Toegang tot de kennis en kunde van Volandis. Zo nodig verwijst de adviseur werknemer door naar de juiste instanties voor verdere ondersteuning.

DIA voor werkgevers

Iedere werkgever in de Bouw- en Infrasector ontvangt één keer in de vier jaar van Volandis een bedrijfsrapportage. Deze rapportage bestaat uit een compacte analyse van de gezondheidsrisico’s en werkbeleving van het personeel, de lichamelijke conditie en leefstijl. Volandis koppelt deze analyse aan sectorspecifieke informatie op het gebied van gezondheid en arbeidsmarkt. Op basis van deze analyse ontvangt het bedrijf een top 3 adviezen, gericht op de leercultuur en het succesvol uitvoeren van duurzaam inzetbaarheidsbeleid. Bij meer dan 15 werknemers DIA’s per jaar is deze informatie bedrijfsspecifiek (maar wel anoniem), bij minder wordt zo specifiek mogelijk gerapporteerd (branche, regio, et cetera).
Bedrijven kunnen tegen kostprijs vaker of meer gespecificeerd (bijvoorbeeld naar beroepsgroep) een DIA ontvangen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld besluiten de DIA's te koppelen aan functioneringsgesprekken.
 

Het DIA-gesprek kan ook in de bouwkeet plaatsvinden. Foto: Mark Verwey.

PAGO

Volgens de CAO heeft iedere werknemer in de bouwnijverheid eens in de zoveel tijd recht op een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO). Voor bijna alle werknemers geldt dat zij vanaf hun 16e jaar om de vier jaar gebruik kunnen maken van een PAGO. Vanaf hun 40e jaar is dat om de twee jaar. Voor het UTA-personeel geldt een andere regeling, zij kunnen vanaf hun 16e tot hun 52e jaar om de vier jaar gebruikmaken van een PAGO en vanaf hun 52e jaar om de twee jaar. De werknemer wordt door de arbodienst uitgenodigd voor het onderzoek.
De PAGO maakt onderdeel uit van de vierjaarlijkse Duurzame Inzetbaarheidsanalyse (DIA) voor werknemers. De DIA bestaat naast de PAGO uit een adviesgesprek over de duurzame inzetbaarheid van de werknemer.
 

Volandis

Cao-partners in de bouw- en infrasector besloten begin 2016 onder aanvoering van Bouwend Nederland, CNV en FNV een nieuw kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid op te richten: Volandis. Vanaf 1 juli 2016 is Volandis operationeel vanaf het Bouw & Infrapark te Harderwijk. De naam Volandis is afgeleid van het Spaanse woord ‘volante’, wat vliegwiel betekent. Volandis wil een vliegwiel zijn voor persoonlijke en maatschappelijk wenselijke ontwikkelingen.
Bekende organisaties als Arbouw en Fundeon zijn opgegaan in Volandis. Verder werkt de organisatie nauw samen met Bouwopleiders, James (loopbaanbegeleiding CNV) en Mijn Loopbaancoach (FNV). Producten van Volandis zijn onder meer: DIA voor werknemers en werkgevers, Ervaringscertificaten (EVC), keuringen/onderzoeken (zoals PAGO, Verplichte Intredekeuring (IK), Arbospreekuur, bedrijfs- of werkplekonderzoek en leefstijlbegeleiding), A-bladen (bekend van Arbouw), subsidies opleidingen, leermeestercursus, loopbaantrajecten en de rapportage Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie.

Meer weten? Kijk op www.volandis.nl. Volg op Twitter via @VolandisNL