Aluminium als kers op taart bij transformatie

Aluminium leent zich zeer goed voor een fraaie en duurzame afwerking van het ex- en interieur van gebouwen. Niet alleen bij nieuwbouwprojecten, maar ook bij transformatieprojecten, waar aluminium kozijnen, luifels, profielen en afdekkappen heden en verleden verbinden. Tijdens het door Roval Aluminium BV georganiseerde ‘Architects meet Architects’ in Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen (ICDuBo) in Rotterdam liet architect Joost Roefs van diederendirrix Architectuur & Stedenbouw de mogelijkheden van aluminium bij transformatie zien.

Tekst: ing. Frank de Groot
 

Gebouw Anton, Eindhoven.

‘Laat de architect nou eens zelf vertellen waarom hij voor aluminium heeft gekozen’, zegt sales- en marketing manager Edwin van Kemenade van Roval Aluminium tijdens Architects meet Architects. Hij refereert hiermee aan het blad Aluminium In Praktijk dat door de toonaangevend specialist in aluminium bouwproducten tien jaar wordt uitgegeven. Reden voor een kennisevent in Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen (ICDuBo) in Rotterdam. ‘Het is prachtig om te zien hoe de architect zijn verhaal vertelt over de keuze voor aluminium en de achterliggende motivering daarbij. Het verhaal van de architect laten we al tien jaar doorklinken in het magazine Aluminium In Praktijk. Geen verhaal vanuit Roval, maar puur vanuit de ontwerper.’
Geheel in de geest van het magazine is er ook een gerenommeerde architect uitgenodigd om zijn visie op het gebruik van aluminium in de bouw toe te lichten: Joost Roefs van diederendirrix Architectuur & Stedenbouw. ‘Het gebruik van aluminium is tegenwoordig veelzijdiger dan tien jaar geleden. Dat komt ook door de producenten zelf. Wij zoeken tegenwoordig meer contact met de producent en die heeft meer mensen in dienst die de architect kunnen adviseren bij het bedenken van maatwerkoplossingen.’
 

Joost Roefs van diederendirrix Architectuur & Stedenbouw: ‘Het gebruik van aluminium is tegenwoordig veelzijdiger dan tien jaar geleden. Dat komt ook door de producenten zelf.’

Transformatieprojecten

Door de opkomst van transformatieprojecten gaat Roefs bij zijn presentatie vooral in op het gebruik van aluminium bij de herbestemming van veelal monumentale gebouwen in binnensteden. Hij illustreert dat onder meer met de transformatie van het redactiegebouw van het Brabants Dagblad in Den Bosch naar woongebouw: ‘Volgens sommigen was dit gebouw het lelijkste gebouw van de stad. Het was een typisch gebouw uit de jaren ‘70 met horizontale betonnen banden en onregelmatige vormen. Eigenlijk best wel een spannend gebouw.’
Samen met Houben & Van Mierlo Architecten heeft diederendirrix het gebouw rigoureus getransformeerd van kantoor- naar woongebouw. Het vernieuwde woongebouw bevat vijftig koopwoningen van diverse afmetingen: studio’s, twee- en driekamerappartementen en enkele penthouses. Roefs: ‘Het voormalige kantoor is volledig gestript en er zijn vloerdelen afgezaagd, maar elders ook weer aangestort om een verticale geleding te krijgen. Het waren draconische maatregelen, maar het gebouw voegt zich nu meer naar zijn omgeving. Opvallend is vooral de kroon met verticale aluminium vinnen en aluminium kozijnen met grote glasoppervlakten. Ook elders hebben we aluminium kozijnen toegepast. Het aluminium is brons geanodiseerd, waardoor het meer dieptewerking krijgt. Aluminium is wat dat betreft een aantrekkelijk materiaal, omdat het goed vormbaar is.’
Ook het oude faculteitsgebouw Potentiaal op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven passeert de revue: een betonnen kolos van eind jaren vijftig met één van de eerste vliesgevels in ons land. Opvallend: het stramien is 1,24 meter, gelijk aan de lengte van een tl-buis. ‘We hebben er een woongebouw voor studentenhuisvesting van gemaakt met een opvallende gevel. In de plint bevinden zich verschillende cultuurverenigingen, extra onderwijsruimtes, een kinderdagverblijf, een medisch cluster, een supermarkt en horeca. Vanwege de korte doorlooptijd van dit project hebben we in nauwe samenwerking met de aannemer gezocht naar oplossingen om de bouwsnelheid te verhogen, zonder in te boeten aan kwaliteit. Zo zijn alle badkamers geprefabriceerd. Doordat de gevel van het pand is verwijderd, konden deze badkamers eenvoudig via de gevel in het pand worden gehesen. De nieuwe, duurzame aluminium gevel is voorzien van grote schuiframen met aluminium vinnen: dat zorgt voor een dynamische gevelstructuur.’
 

Transformatie redactiegebouw van het Brabants Dagblad naar woongebouw.

Transformatie faculteitsgebouw Potentiaal van de TU/e naar een woongebouw voor studentenhuisvesting.

Aluminium gevels

Ook het oude kantoorgebouw van de Technische Dienst Eindhoven onderging een gedaantewisseling naar woongebouw. Wederom met aluminium in een hoofdrol, ditmaal afkomstig van Reynaers Aluminium, moederbedrijf van Roval Aluminium. ‘Het oude gebouw was erg gesloten door de forse grindbetonnen gevelbekleding en smalle raamstroken. Voor een woonfunctie wil je meer daglicht en een minder streng uiterlijk. De vorm van de oude geknikte betonnen balustrades hebben we terug laten komen in de veel ijlere balustrades, met een smalle aluminium balkonrand aan de onderzijde en een open stalen lamellen hekwerk aan de bovenzijde. Het aluminium volgt mooi de rondingen van het gebouw. Bijzonder is verder de geprofileerde aluminium gevelbekleding, die wordt afgewisseld met hoek- en eindvlakken van grindbeton. De vormgeving van de aluminium gevelbeplating bestaat uit zetwerk met een onregelmatige afwisseling van diepe en ondiepe rechthoekige cannelures. Een mooi voorbeeld van de ontwerpvrijheid die je hebt met aluminium en van de inbreng van kennis vanuit de leverancier.’
We blijven in Eindhoven: ook het voormalige kantoorgebouw van Philips Lighting aan de rand van het centrum van de stad werd getransformeerd naar woongebouw met 616 lofts. De appartementen zijn veelal bestemd voor eenpersoonshuishoudens van jonge starters of expats. Op het dak is een volledig nieuwe laag gebouwd met 49 penthouses met ruime terrassen. De lofts hebben een royale verdiepingshoogte van vier meter met volledig open gevels, waardoor veel licht binnenvalt. Roefs vertelt: ‘Om de kleine woningen van maximaal daglicht te voorzien, hebben we de gevels geheel geopend. De lofts hebben glazen puien van 3,30 meter breed bij 4 meter hoog. In samenwerking met Reynaers Aluminium ontwikkelden we speciaal voor dit project een goudkleurig geanodiseerde aluminium pui met een elektrisch bedienbaar schuifraam. De middelste van de drie horizontale delen kan in zijn geheel voor het onderliggende raam schuiven.’
 

Transformatie kantoorgebouw van de Technische Dienst Eindhoven naar woongebouw..

De vorm van de oude geknikte betonnen balustrades komt terug in de veel ijlere balustrades, met een smalle aluminium balkonrand aan de onderzijde en een open stalen lamellen hekwerk aan de bovenzijde.

De vormgeving van de aluminium gevelbeplating bestaat uit zetwerk met een onregelmatige afwisseling van diepe en ondiepe rechthoekige cannelures.

Het voormalige kantoorgebouw van Philips Lighting werd getransformeerd naar woongebouw met 616 lofts. Let op de enorme aluminium schuiframen!

Aluminium luifel

Roefs besluit de presentatie met wellicht wel het neusje van de zalm op het gebied van transformatie: de herbestemming van het voormalige SBP-gebouw op het Eindhovense Strijp-S. De oude Philips-fabriek, nu Gebouw Anton, is een rijksmonument verwijzend naar een roemrucht industrieel verleden. In Gebouw Anton zijn in totaal 130 loftwoningen gerealiseerd van vijftig tot tachtig vierkante meter. Een lichte metal stud scheidingswand maakt het mogelijk de verschillende wooneenheden in de toekomst te combineren tot grotere lofts of om te bouwen tot kantoor. In de plint van het gebouw zijn winkels, cafés en werkunits voorzien, waar bewoners en bezoekers uit de regio elkaar kunnen ontmoeten. Het gebouw functioneert hierdoor als een ‘kleine stad’ om in te wonen, werken én ontspannen.
Voordat de transformatie kon beginnen, is het gebouw van binnen volledig gestript. Vervolgens zijn in de zeven gestapelde, voormalige productievloeren vijf verticale gaten geboord van verschillende verdiepingshoogtes. Hierin zijn grote ellipsvormige vides gerealiseerd die voor bijzondere, speelse zichtlijnen zorgen. Op het dak komen drie van de vijf ellipsvormige schachten uit in een opvallende glazen dakopbouw. Deze zijn voorzien van slank geprofileerde en gesegmenteerde aluminium muurafdekkappen. ‘We zoeken wat dat betreft veelal de grenzen op van het materiaal dat we in onze ontwerpen opnemen’, zegt Roefs. ‘We hebben daarom samen met Roval deze aluminium afdekkappen ontwikkeld.’
Aan de noordzijde zijn de oude stalen kozijnen hergebruikt. Deze stalen kozijnen zijn aan de binnenzijde voorzien van een aluminium condensgoot – ook van Roval – die evenwijdig aan de aluminium vensterbank loopt. Tevens zijn bij verschillende ramen aluminium dagkanten toegepast. Aan de zuidzijde zijn speciaal voor dit project ontwikkelde puien van Reynaers geïnstalleerd; aluminium schuifsystemen met dubbele beglazing die naar wens deels of volledig te openen zijn. Hoewel bewoners geen privé buitenruimte hebben, bieden de schuifpuien hun de mogelijkheid om in één simpele beweging hun woning om te toveren tot een ‘inpandig balkon’. ‘Om zoveel mogelijk glasoppervlak te creëren, hebben we speciale, ranke aluminium profielen laten ontwikkelen. Als de ramen naar buiten toe opendraaien, dan zijn het net vinnen op het gebouw’, zegt Roefs.
Meest opvallend aan de buitenzijde is de golvende aluminium luifel aan de voorzijde. Roefs: ‘De luifel eindigt aan de voorzijde in een punt. Een zuivere punt maken is lastig met zetwerk. Uiteindelijk hebben we in overleg met de leverancier gekozen voor een massieve aluminium rand, die in een punt eindigt. Ook dit detail geeft goed weer welke ontwerpvrijheden je hebt met aluminium.’
 

Gebouw Anton heeft nu een fraaie, golvende aluminium luife

Om een scherpe luifelrand te krijgen is gekozen voor een massieve aluminium rand.

De vormvrijheid van aluminium blijkt alleen al uit deze grafische impressie.