Project in beeld
Slanke staalconstructie met koud gebogen glas
Met de overkapping van het busstation IJsei is de metamorfose van Station Amsterdam Centraal eindelijk afgerond. Voor de 360 meter lange overkapping kon dankzij een slimme materiaalkeuze van koudgebogen glas, worden volstaan met een relatief lichte staalconstructie. Mede hierdoor kon de kap binnen het beschikbare budget worden uitgevoerd.
Tekst en beeld: Carla Debets Bouwtekst
Het nieuwe busstation aan de IJ-zijde van het Centraal Station is gebouwd als een platform bovenop de Michiel de Ruijtertunnel. Via deze tunnel rijdt het autoverkeer onder maaiveld door aan de noordzijde langs het station.
De overkapping is opgebouwd uit stalen boogspanten met een overspanning van circa 60 meter.
Benthem Crouwel Architecten maakte al zo’n tien jaar geleden de eerste schetsen voor de overkapping van het busstation. Basis daarvoor was een constructie van gebogen vakwerkspanten op hoge kolommen, met een overspanning van circa 60 meter. Aansluitend op de bestaande overkapping van het Centraal Station – uit 1925 – zou de hart op hart afstand van de spanten 12,5 meter bedragen. In nauwe samenwerking met Movares (toen nog Holland Railconsult) werd deze constructie-opzet later gewijzigd, mede ingegeven door de financiële onhaalbaarheid van het eerste ontwerp. De combinatie van stalen boogspanten en koud gebogen glas maakte de overkapping wél haalbaar.
Het busplatform is gesitueerd bovenop de Michiel de Ruijtertunnel aan de IJ-zijde van Amsterdam Centraal.
Koud gebogen glas
De stationsoverkapping in Den Bosch is één van de eerste projecten waar constructeur Lásló Vákár van Ingenieursbureau Movares koudgebogen glas toepaste. Dit glas bestaat uit twee dunne geharde glasplaten die – in een autoclaaf bij circa 140o C – verbonden zijn met een speciale kunststoffolie. Deze folie voorkomt dat het glas breekt als het (koud) wordt gebogen. Hierdoor is koudgebogen glas niet alleen goedkoper dan warmgebogen glas (duur productieproces), maar ook bijvoorbeeld eenvoudiger te vervoeren. Groot voordeel is bovendien dat minder glasdikte nodig is; dit scheelt in materiaalgebruik én gewicht. BRS Building Systems levert dit glas onder de naam Freeformglass®.
De glasruiten in de busoverkapping zijn 3 x 1,1 meter groot. Een aantal glaspanelen zijn voorzien van rode en oranje doorzichtige folie, waarmee de naam AMSTERDAM op de overkapping wordt gevormd. Niet alleen goed zichtbaar voor de passagiers die met de pont vanaf Amsterdam-Noord over het IJ naar het centrum komen, maar ook vanuit de lucht.
Stalen boogspanten
De gekozen constructie van stalen boogspanten vormt een aanzienlijk efficiëntere constructie dan die uit het eerste ontwerp. Boogconstructies zijn uit materiaal-economisch oogpunt aantrekkelijk; omdat er geen momenten in de constructie werken, kan er veel materiaal bespaard worden.
Er is bovendien slim gebruik gemaakt van al aanwezige of eerder te bouwen constructies, met name de nieuwe verkeerstunnel en de kistdam. Uiteraard zijn de bestaande constructies doorgerekend op de extra belasting. De kistdam was nodig voor de uitbreiding van het Stationseiland in het IJ, en bestaat uit een dubbele betonwand; één wand dient als kadewand, de andere zorgt voor de verankering. Op deze kistdam konden de boogspanten gefundeerd worden; de betonconstructie was zó zwaar dat de belasting uit de boogspanten erbij geen enkel probleem vormde. Aan de stationszijde dragen de boogspanten de horizontale krachten af op het betonnen dak van de verkeerstunnel.
Uitwerking staalconstructie
De stalen boogspanten zijn onderling verbonden door gordingen. Voor de stabiliteit van de overkapping in de langsrichting zorgen twee windverbanden die centraal geplaatst zijn. Voor deze windverbanden zijn buisprofielen diagonaal geplaatst. In de dwarsrichting verzorgen de boogspanten hun eigen stabiliteit.
De boogspanten bestaan uit samengesteld profielen. Enerzijds omdat de gewenste afmeting niet in standaardprofielen verkrijgbaar was, anderzijds omdat eigenschappen over de lengte van de overkapping aanpasbaar zijn. Bij de windverbanden zijn bijvoorbeeld verzwaarde boogspanten toegepast, door dikkere staalplaten te gebruiken.
Het merendeel van de boogspanten is opgebouwd uit luchtdichte kokers, die bestaan uit twee verticale staalplaten van 12 mm dik (met een tussenruimte van 142 mm), een onderplaat van 206 mm breed en 45 mm dik, en een bovenplaat van 300 mm dik en 30 mm dik. De constructiehoogte van deze gebogen kokers is 900 mm, ofwel 1/70 van de overspanning van 63 meter. De onderplaat (onderflens) steekt minimaal uit onder de twee lijfplaten, om te voorkomen dat vogels op de onderflens gaan zitten en overlast geven.
De gordingen – UNP 330 – zijn met behulp van stalen strips aan de boogspanten vastgebout. Zowel deze UNP’s als de IPE140A-profielen als glasdragers zijn open profielen die zorgen voor eenvoudige verbindingen op de bouwplaats. De mogelijkheid tot aanpassing van de kokerprofielen van de boogspanten kwam ook van pas bij het dakdeel waar geen glas is toegepast, namelijk de onderste 15 meter naar het IJ toe. Daar is de bovenplaat tussen de lijfplaten geplaatst, zodat een goot ontstond voor afvoer van het hemelwater. Met aan de onderzijde een speciale spuwer op de onderaansluiting, in gietstaal.
