In de bouwsector worden meer verantwoordelijkheden bij marktpartijen neergelegd. Dat komt onder meer tot uitdrukking in vernieuwende contractvormen en de komst van private kwaliteitsborging. Door de verschuiving van verantwoordelijkheden moeten overheid en marktpartijen steeds meer samenwerken voor het bereiken van doelen en ambities. Dat kan lastig zijn als je elkaars taal niet spreekt en er geen kennis is van de wederzijdse belangen en achtergronden. De MBA module public-private partnership bij Nyenrode leert u vormgeven aan een goede samenwerking.

Tekst: ing. Frank de Groot
 

Wie Kasteel Nyenrode passeert en vervolgens via een brug over de Vecht het oude Poortgebouw doorrijdt, krijgt het gevoel terug te gaan in de tijd. Achter de poort ligt het fraaie, parkachtige universiteitsterrein van Nyenrode met inderdaad het kasteel, maar ook talrijke moderne universiteitsgebouwen. We zijn hier ook niet om in het verleden te duiken, maar naar de toekomst te kijken. Daar ligt een grote uitdaging voor marktpartijen en overheid: intensiever samenwerken. Traditioneel ligt er nog een ‘rivier de Vecht’ tussen de partijen, waarbij het Poortgebouw veelal synoniem staat voor de overheid. Aan de straatzijde staan de marktpartijen, vaak beducht voor de dwingende regels, maar ook blij met de beschermende rol van de overheid.
De laatste jaren zijn de verhoudingen in de bouw drastisch aan het veranderen door de komst van private kwaliteitsborging, de marktvisie en nieuwe contractvormen, zoals UAV-gc en DBF(MO). Overheid en markt gaan samen uitdagingen aan, waarbij er steeds meer verantwoordelijkheden op het bordje van de marktpartijen komen te liggen. Natuurlijk, de markt heeft jaren moord en brand geschreeuwd dat er geen ruimte was voor innovatie en dat aanbestedingen meer weg hadden van een dwangbuis. Maar het is ook even schrikken dat de overheid nu daadwerkelijk meer ‘los gaat laten’. Alsof de zijwieltjes ineens van de fiets worden gehaald.
Vooral MKB-bedrijven staan voor een grote uitdaging. Nyenrode Business Universiteit heeft daarom een MBA ontwikkeld die niet alleen marktpartijen, maar ook overheid, leert om samen doelen en ambities te bereiken en wederzijds begrip te kweken. We spreken met Christel Smits MA, hoofd van de Modulaire MBA opleidingen en dr. Maurits Sanders, kerndocent van de MBA Public Private Partnership bij Nyenrode Business Universiteit en directeur van PPS Construct.
 

Publiek private samenwerking

‘Publiek private samenwerking werd oorspronkelijk vooral in de infrasector toegepast. Daarbij worden contractvormen toegepast die de aannemende partij niet alleen verantwoordelijk maken voor de aanleg, maar ook het onderhoud van infrastructuur’, zegt Sanders. ‘Maar die contractvorm kun je ook gebruiken in ander toepassingsgebieden, zoals zorg, onderwijs en overheidsgebouwen.’
Aanvankelijk kwamen er in de utiliteitsbouw Design & Build-contracten, waarbij een marktpartij werd gevraagd om zowel het ontwerp als de bouw te verzorgen. Handig: want dan kan er in het ontwerp al met uitvoeringstechnische belemmeringen of juist kansen rekening worden gehouden. Dat bespaart geld en levert een beter gebouw of betere infrastructuur op.
De volgende stap was ook de financiering (Finance) van een project door de markt. In de wegenbouw kwam daar al snel het onderhoud bij (Maintain) voor bijvoorbeeld tien of vijftien jaar. Voordeel: de wegenbouwer wordt gedwongen om een onderhoudsvriendelijke weg aan te leggen. Inmiddels komen we ‘Maintain’ ook tegen in contracten voor grote utiliteitsgebouwen, maar dan voor perioden tot 20 à 30 jaar. De laatste loot aan de stam is verantwoording voor facility management (Operate). Dergelijke contracten noemen we DBFMO-contracten. De markpartij (bijna altijd een combinatie van verschillende bedrijven), zorgt dan na oplevering van een gebouw ook voor de catering, schoonmaak en bijvoorbeeld verlichting of zelfs zitcomfort. ‘Er vindt een transitie plaats, waarbij de opdrachtgever in feite alleen nog ‘beschikbare werkruimte’ huurt, in plaats van een gebouw. Hij huurt een ‘dienst’. Hierdoor verschuiven de belangen’, aldus Sanders.
 

Dr. Maurits Sanders, kerndocent MBA Public Private Partnership: ‘Overheid en markt staan voor integrale uitdagingen. De overheid moet daarbij leren niet langer te denken vanuit beleidssilo’s, maar het ontschotten van de eigen organisatie en ook een deel kennis overlaten aan de markt.’

Gebiedscontracten

In opkomst zijn verder de zogenoemde gebiedscontracten. Zo heeft de Provincie Zuid-Holland recentelijk een gebiedscontract met marktpartijen afgesloten voor het beheer en onderhoud van 150 km wegen en bermen in het oostelijk deel van deze provincie, gedurende tien jaar. Het contract moet leiden tot een reductie van de CO2-uitstoot van 40 tot 50 procent aan het einde van de contractperiode. Gedeputeerde Floor Vermeulen: ‘Met dit contract maken we optimaal gebruik van de kennis in de markt en behoren we tot de koplopers in Nederland. De ervaringen die we in dit contract opdoen, zullen een belangrijke rol spelen bij volgende beheer en onderhoudscontracten die we gaan afsluiten.’
De provincie Noord-Holland heeft daarnaast recentelijk het gebiedscontract Midden-Noord gegund aan een marktcombinatie. Dit gebiedscontract betreft beheer en onderhoud gedurende tien jaar van ruim tweehonderd kilometer wegen, meer dan vijftig verkeersinstallaties, acht beweegbare kunstwerken en honderd vaste kunstwerken. Het is het tweede gebiedscontract in een serie van zes die de provincie afsluit. ‘It takes two to tango’, is dan ook het credo van de aanbieding van de marktcombinatie.
‘De gebiedscontracten betreffen nu nog de infrasector, maar je kunt ook denken aan de ambitie om samen met de markt klimaatneutrale gebieden te ontwikkelen, waar woning- en utiliteitsbouw deel van uitmaakt’, zegt Sanders. ‘Overheid en markt staan voor integrale uitdagingen. De overheid moet daarbij leren niet langer te denken vanuit beleidssilo’s, maar het ontschotten van de eigen organisatie en ook een deel kennis overlaten aan de markt.’
 

Christel Smits MA, hoofd van de Modulaire MBA opleidingen: ‘Deelnemers aan de MBA leren elkaar beter verstaan. Markpartijen leren dat de overheid ook maatschappelijke belangen moet dienen en de overheid leert de bedrijfsmatige belangen van marktpartijen. Hoe kun je die twee belangen zo bij elkaar brengen dat je er beide voordeel van hebt?’

Private kwaliteitsborging

De intensivering van de samenwerkingsrelatie tussen publiek en privaat komt eveneens tot uitdrukking in de rol die bedrijven krijgen toebedeeld bij het borgen van de kwaliteit van het bouwen. Dit in het kader van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) die waarschijnlijk in 2018 in werking treedt.

Voor de bouw van grondgebonden woningen en eenvoudige bedrijfshallen (gevolgklasse 1) wordt onder de nieuwe wet geen inhoudelijke Bouwbesluittoets meer uitgevoerd door de gemeente. De vergunninghouder is dan verplicht zijn bouwplan door een private kwaliteitsborger te laten toetsen aan het Bouwbesluit. De kwaliteitsborger fungeert als opzichter die de kwaliteit van het te bouwen bouwwerk tijdens ontwerp en uitvoering nauwlettend in de gaten houdt. Als alles volgens afspraak verloopt, verstrekt hij na oplevering een verklaring met zijn akkoord aan de vergunninghouder.
De vergunninghouder meldt de bouw gereed bij de gemeente en overlegt de akkoordverklaring van de kwaliteitsborger. Daarnaast levert de vergunninghouder ook een as-built dossier ten behoeve van het bevoegd gezag waarin de prestaties van het bouwwerk ten aanzien van constructieve veiligheid, brandveiligheid en energiezuinigheid duidelijk zijn beschreven. Dit is de basis voor de gemeente voor eventuele toekomstige handhaving van de bestaande bouw.
Waar in de huidige situatie de bouwer aansprakelijk is tot aan de oplevering, gaan we straks over naar een nieuwe situatie waarin de bouwer ook na oplevering nog aansprakelijk blijft voor het geleverde resultaat. In het Burgerlijk Wetboek wordt hiervoor de aansprakelijkheid voor de bouwer aangepast en wordt de bewijslast omgedraaid. In het huidige stelsel ligt de bewijslast na oplevering bij de gebouweigenaar. Die moet aantonen dat hij bij oplevering niet had kunnen zien dat iets niet goed was uitgevoerd of anders dan overeengekomen. In het nieuwe stelsel moet de bouwer aantonen dat hij het zodanig heeft gemaakt dat het voldoet aan de bouwvoorschriften en dat het overeenkomt met de gemaakte afspraken. Kortom: ook met private kwaliteitsborging komen er veel meer verantwoordelijkheden op het bordje van de marktpartijen te liggen. Wijzen naar de gemeente en roepen ‘Maar ik heb toch een bouwvergunning gekregen?’, zijn niet meer relevant bij calamiteiten.
 
 

MBA Module

‘Hoe ga je om met de samenwerking tussen overheid en marktpartijen’, zegt  Christel Smits. ‘Vooral de grotere aannemers worden zich nu bewust van de veranderende markt. Het vergt een enorme omslag in denken. Je moet als bedrijf bepaalde competenties en de juiste medewerkers hebben om Publiek-Private Samenwerking aan te gaan. Datzelfde geldt voor medewerkers van de overheid.’
Marktpartijen en overheden kunnen volgens Smits bij Nyenrode binnen het Modulaire MBA programma kiezen voor de MBA Public & Private. Hierbij kan men kiezen voor een volledige MBA, of het volgen van slechts enkele modules op deelgebieden van publiek-private samenwerking. Maar wat leren deelnemers aan de MBA? ‘Je leert elkaar beter verstaan. Markpartijen leren dat de overheid ook maatschappelijke belangen moet dienen en de overheid leert de bedrijfsmatige belangen van marktpartijen. Hoe kun je die twee belangen zo bij elkaar brengen dat je er beide voordeel van hebt? Hoe kun je PPS vervolgens vormgeven en sturen?’
Sanders vult aan dat deelnemers in de modules kunnen werken aan een vraagstuk binnen de eigen organisatie. ‘Je bent dus tijdens de studie ook praktijkgericht bezig. Dat slaat aan, want inmiddels hebben al ruim 300 managers, bestuurders en ondernemers aan één of meerdere modules deelgenomen. We merken tevens dat deelnemers het prettig vinden om eens laagdrempelig ervaringen uit te wisselen tussen overheid en marktpartijen.’
Hoeveel tijd kost de studie? Smits: ‘De totale MBA Public & Private bevat zeven basis-, twee specialisatie- en een thesis module. Iedere module duurt een half jaar en bestaat uit drie sessies van twee dagen. Wie de hele MBA volgt is gemiddeld 4,5 jaar kwijt. Maar je kunt dus ook enkele modules volgen.’ Sanders besluit: ‘Ik wil benadrukken dat de modules ook heel aantrekkelijk zijn voor MKB-bedrijven. Het innovatieve vermogen van het MKB is groot en daarom is het MKB een gewilde partner bij Publiek Private Samenwerking.’
 
 

MBA in Public & Private

BASISMODULES

Beleid, strategie en organisatie

•    Strategieformulering en organisatie van het strategieproces.
•    Strategie-alignment en onderlinge afstemming met stakeholders intern/extern.
•    Strategie-uitvoering en continu input voor strategie als leerproces in organisatie.

Verandermanagement en organisatieontwikkeling

•    Interveniëren in de organisatie in dienst van strategische veranderdoelstellingen.
•    Organisatieontwikkeling om de organisatie in staat te stellen om zelf haar doelstellingen in te vullen.
•    De rol van de veranderaar.

Bedrijfsprocessen en ICT

•    Kennis van ‘state-of-the-art’ bedrijfsprocessen en ketens en de wijze waarop deze voor het succes van organisaties zorgen.
•    Inzicht in ICT en de ondersteuning in bedrijfsprocessen.
•    Bewustzijn en proactieve houding in het continu verbeteren van processen, gericht op het succesvoller worden van uw organisatie

Risico en Financiering

•    Sturen op risico en de getallen.
•    Financiering en waardebepaling van bedrijven en projecten.
•    Financiële markten en de impact op de financiering in de publieke en private sector.

Markt, recht en ethiek

•    Problemen en oplossingen onderzoeken rondom markt, recht en ethiek.
•    Vertrouwen, coördinatie- en coöperatievraagstukken.
•    Managen van integriteit.

Leiderschap en samenwerken

•    Ontwikkeling van uw persoonlijke vaardigheden en leiderschap.
•    Intervisie en intensieve coaching.
•    Reflectie en inzicht in samenwerkings- en organisatiedynamieken en sociale psychologie.

Internationale studiereis

SPECIALISATIE MODULES

Public Private Partnership

•    Vergroot begrip voor “de andere partij” en de meerwaarde van samenwerking
•    PPP als governance instrument
•    PPP in nieuwe toepassingsgebieden

Duurzame transitie en stewardship

•    Interessante mogelijkheden voor maatschappelijke ondernemerschap (onder)zoeken.
•    Verkrijgen van goed inzicht in en daarmee besef van de (grote) ecologische en sociale footprint.
•    Veranderingsplan voor een potentieel impactvol verduurzamingsinitiatie.

Government en corporate governance

•    Het functioneren van government bij overheden.
•    Het functioneren van corporate governance bij ondernemingen.
•    De relatie tussen de overheden en ondernemingen en hun interactie wat betreft de componenten van governance.

MBA THESIS

•    Het onderzoek naar een groot vraagstuk uit de eigen praktijk vormt de basis voor de thesis.    
•    Wetenschappelijke verantwoording van vraagstuk en praktisch bruikbare conclusies en aanbevelingen.
•    Afsluiting van MBA opleiding.

www.nyenrode.nl/mbapp