Het bedrijf noemt zich de eerste moderne groene bouwer van Nederland: ECO+BOUW uit Nijmegen. Het bedrijf bouwt niet alleen, maar adviseert ook ontwerpende partijen en opdrachtgevers over ecologisch bouwen. Onlangs is de volgende stap gezet en is de naam gewijzigd van ORGA bouw in ECO+BOUW. ‘De marktvraag vernieuwd: opdrachtgevers willen steeds vaker ecologisch bouwen, zonder concessies te doen op het gebied van gezondheid, comfort en energiebesparing’, zegt directeur ing. Patrick Schreven.

Tekst: ing. Frank de Groot

‘Eigenlijk spreek ik liever over circulair bouwen’, opent Patrick Schreven. ‘Het gaat uiteindelijk om het sluiten van de kringloop. Dat begint al bij de keuze van je materialen. Vervolgens moeten die materialen bij verbouw of sloop herwinbaar zijn: dus moet je naar demontabel bouwen streven. En een gebouw moet tijdens het gebruik zo min mogelijk energie vragen en natuurlijk ook een comfortabel binnenklimaat hebben. Dat is een grote uitdaging voor veel bouwers, ontwerpers en opdrachtgevers. Daarom begeleiden wij ook deze partijen.’
Schreven was in het verleden werkzaam bij diverse bouwbedrijven, maar kreeg steeds meer het gevoel dat het roer om moest: ‘Ik ben vooral gecharmeerd van houtbouw. In 2013 kwam ik in contact met architect Daan Bruggink van ORGA architect. Dat is een architectenbureau dat zich richt op moderne, circulaire architectuur gemaakt van biobased materialen uit hernieuwbare bronnen. Bruggink kon geen aannemer kon vinden die écht ecologisch wilde bouwen. Dat was voor mij het moment om mijn eigen bouwbedrijf te starten en mijn droom waar te maken: ECO+BOUW. We zijn aanvankelijk een samenwerking gestart met ORGA architect onder de naam ORGA bouw. Maar gaandeweg kwamen er steeds meer vragen van andere architectenbureaus bij ons binnen. Om onze onafhankelijkheid en zelfstandigheid te benadrukken hebben we onze naam recentelijk gewijzigd in ECO+BOUW. Wij bieden nu ondersteuning op het gebied van advies, ontwerp én realisatie. Juist die combinatie met dat voortraject zorgt voor de beste resultaten.’

Van eco naar circulair

De vraag naar bouwen met natuurlijke materialen is de laatste jaren volgens Schreven flink gegroeid. Het modern, ecologisch bouwen is daarbij inmiddels overgegaan van biobased bouwen naar circulair bouwen. ‘Men denkt al wel aan hergebruik, maar dat is niet altijd ecologisch. Vaak is sprake van een technologische kringloop, zoals bij recyclebare producten op basis van fossiele grondstoffen. Veelal betreft het dan een recycling naar bijvoorbeeld een laagwaardiger toepassing, bijmengen in productieprocessen of verbranding voor energie-opwekking. Uiteindelijk verdwijnen die materialen dan toch uit de kringloop’, vertelt Schreven.
Hij merkt dat ontwerpers en bouwers vaak te weinig kennis hebben van ecologische materialen: ‘Ze worden daardoor niet, of verkeerd, toegepast. Daarom adviseren we ontwerpers en bouwers. Zelf werken we met houtskeletbouwers en zzp’ers die wij de kennis van ecologisch bouwen hebben bijgebracht. Om aan te tonen dat wij kwaliteit leveren doen we altijd een blower-doortest en thermoscan om luchtdichtheid en warmteverliezen te controleren. We werken nu aan een complete modulair opgebouwd woonconcept mHome (zie BouwTotaal, Slim Ruimtegebruik, nr. 1/2 2017, red.), waarmee klanten hun woning op maat kunnen samenstellen. Dit betreft een innovatieve, biobased, modulaire, mobiele, multi-inzetbare woning. Zo kunnen ze bijvoorbeeld worden ingezet als noodwoningen, studentenwoningen, mantelzorg units en kantoren. De woningen zijn voor 90% gebouwd van biobased materialen. De overige materialen zijn circulair toegepast. Grondstoffen worden opnieuw aangeplant en slaan 18 ton CO2 op. De woning wekt zelf energie op en kan zelfs volledig off-grid. Via Smart home toepassingen kan de verwarming en verlichting aangestuurd worden en is het klimaat op je smartphone uit te lezen.’
 

Patrick Schreven: ‘Circulair bouwen vraagt een integrale aanpak van het hele bouwproces. Met alleen de keuze van ecologische materialen ben je er niet.’

Groene Bouwketen

Circulair bouwen vraagt volgens de groene bouwer een integrale aanpak van het hele bouwproces: ‘Met alleen de keuze van ecologische materialen ben je er niet. Het gaat ook om de juiste toepassing van die materialen, de goede detaillering en demontabel bouwen. Verder moet gezorgd worden voor een gezond en comfortabel binnenklimaat en een energiezuinig ontwerp. Dat vraagt een optimale afstemming tussen ontwerp en uitvoering. Wij spreken daarbij van de Groene Bouwketen. In de Groene Bouwketen werken alle bouwpartners op een integrale manier samen aan een bouwproject. Kennis en ervaring over het ecologisch en biobased bouwen wordt vrijuit uitgewisseld tussen alle betrokkenen, inclusief de opdrachtgever. Wij zijn daarin de coördinerende en uitvoerende partij. We willen het vaak intensieve en soms frustrerende bouwproces tot iets leuks maken.’
 

Modulair opgebouwd woonconcept mHome.

Houtbouw

Schreven is voorstander van het bouwen met hout: houtskeletbouw, Cross Laminated Timber (CLT, zie kadertekst) of Holz100 , eventueel met Kielsteg dak- en vloerelementen (soort honingraat CLT vloeren met vrije overspanningen tot 27 meter!). Het hout komt uit duurzaam beheerde bossen (PEFC-, of FSC gecertificeerd), waardoor er geen sprake is van landschapsaantasting of uitputting. ‘Deze bouwmethodiek combineer ik met ecologische isolatiematerialen, zoals houtvezelisolatie. De lambdawaarde ligt met 0,036 iets hoger als bij andere isolatiematerialen, maar bij houtskeletbouw kun je de isolatie al tussen de stijlen kwijt wat veel ruimte bespaart. Een CLT constructie in combinatie met natuurlijke isolatie materialen wordt dan iets dikker en dat wordt soms als bezwaar gezien. Dan vraag ik me af, wat is nou belangrijker: een gezonde, comfortabele woning of iets dikkere wanden? Waarom die landelijke onrust omdat PIR en PUR duurder zijn geworden door schaarste? Er zijn toch alternatieven? We voeren in Nederland een totaal verkeerde discussie.’
Natuurlijk we kunnen ook het dak vol leggen met pv-panelen, waardoor we minder isolatie nodig hebben om energie te besparen. ‘Maar zo werkt het natuurlijk niet. We volgen de trias energetica: dus eerst zorgen dat je de schil goed isoleert.’ Vanaf 1 januari 2021 moeten bovendien alle nieuwe gebouwen in Nederland bijna energieneutrale gebouwen (BENG) zijn. Na twintig jaar nemen we afscheid van de energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Daarvoor in de plaats komen drie nieuwe eisen voor ‘bijna energieneutrale gebouwen’ (BENG). Hierbij wordt er onder meer gekeken naar de energiebehoefte van een gebouw in kWh/m2 gebruiksoppervlakte, per jaar. Dit sluit aan op de PHPP-rekenmethodiek die al enige tijd voor passief bouwen worden gebruikt. ‘Dan kun je dus geen ‘trucjes’ meer uithalen met installaties en pv-panelen. Als je gebouw goed is geïsoleerd, is de energiebehoefte ook laag.’
Ook de extra kosten komen ter sprake: leuk al die ecologische initiatieven, maar als het duurder is kiezen bouwers en opdrachtgevers liever voor traditionele oplossingen. Oftewel: we willen best aan het milieu denken, als het ons maar niets kost. Schreven: ‘De meerkosten vallen enorm mee. De bouwkosten van de houtbouw projecten die wij realiseren zijn circa 5 procent hoger dan traditionele bouwmethoden. We halen namelijk veel voordeel uit de integrale aanpak en dus lage faalkosten. Bovendien heb je dan op veel fronten een gezondere en comfortabele woning.’
 

Binnenklimaat

Een ecologische woning heeft vele voordelen, de natuurlijke materialen (waaronder hout) hebben een groot warmte-accumulerend vermogen (zie kadertekst, red.) verder worden de gevels en de dakconstructie dampopen gerealiseerd. Dit in tegenstelling tot traditionele bouwmethoden waarbij men aan de binnenkant een dampremmende laag aanbrengt, om te voorkomen dat er vocht in de constructie komt. Dat betekent volgens Schreven in feite dat bewoners in een ‘plastic zak’ wonen, wat niet echt tot een gezond binnenklimaat leidt: ‘Door de bijzondere eigenschappen van natuurlijke materialen kunnen wij een dampopen gevel realiseren. Vergelijk het met een Gore-tex jas: de regen en kou worden buiten gehouden maar het materiaal ademt, waardoor het comfort wordt verhoogd. Wij gebruiken daarom in de buitenste schil materialen die luchtdicht zijn, maar damp naar buiten laten. Luchtvochtigheid kan zo worden gereguleerd zonder dat de isolerende werking van de wand wordt verminderd. Een dampopen constructie laat een gebouw natuurlijk ademen wat de binnenruimte vele malen gezonder en comfortabeler maakt. Het is al vaak aangetoond dat in een gezonde verblijfsruimten arbeids- en leerprestaties significant stijgen. Ook neemt het ziekteverzuim af. Die prestaties zijn lastig te kwantificeren, maar die vijf procent extra kosten verdienen zich zo snel terug. Bovendien zijn de stortkosten bij sloop de helft lager en zijn houten bouwdelen eenvoudig aan te passen. Het heeft dan ook meer met bewustzijn te maken dan met rekenen.’

Cross Laminated Timber (CLT)

Sinds 2000 is er een nieuw en innovatief product op de markt: Cross Laminated Timber (CLT). Dit ‘engineered wood product’, geschikt voor zowel wand- als vloerelement, werd in de jaren negentig in Zwitserland ontwikkeld en later in Oostenrijk verder uitgewerkt. In 2000 brak het gebruik door en startte de grootschalige industriële productie van kruislaaghout, ook wel Cross Laminated Timber (CLT) genoemd.
 

CLT panelen bestaan uit lamellen van naaldhout: meestal vuren, maar lariks, douglas of dennen is ook mogelijk. Het hout wordt op sterkte gesorteerd, waarbij sterkteklasse C24 het meest gebruikelijk is. De lamellen hebben een dikte die varieert van 16 mm tot 51 mm en een breedte die varieert van 60 mm tot 240 mm. Deze worden kruislings verlijmd en vervolgens onder druk (60 ton per m2) samengeperst.
Er worden formaldehyde vrije en milieuvriendelijke (PU) constructielijmen (interieur/exterieur) toegepast met een volume aandeel van slechts 1%. De panelen worden geleverd met een breedte van circa 3 meter, terwijl lengtes geproduceerd kunnen worden tot 20 meter, met een maximale dikte van ruim 50 cm. Het aantal lagen lamellen is altijd oneven, omdat de buitenste lamellen altijd parallel liggen aan de lengterichting.
Het hout is vrijwel geheel afkomstig uit PEFC-, of FSC gecertificeerde bossen. CLT is sinds 2013 CE plichtig. Het totale productievolume CLT wereldwijd werd in 2015 geschat op 725.000 m3, met een gemiddelde groei van 17% sinds 2008, waarbij 90% in Europa wordt geproduceerd. Europa kent dan ook een groot aantal producenten van kruislaaghout, te weten: StoraEnso, Derix, Korlam, Binderholz, KLH Massivholz, Martinsons, Meyer-Meinhof, Moelven, Hasslacher, Merk-Timber en Lignotrend.

Bron: Munck, Eric de, Centrum Hout, ‘Hoogbouw in hout met Cross Laminated Timber’, BouwTotaal nr. 4, 2017.
 

Accumulerend vermogen hout

Hout heeft een groot accumulerend vermogen. Het neemt langzaam warmte- en koude op en staat het ook langzaam weer af. Hierdoor dringt zomerse hitte maar langzaam door naar binnen en verdwijnt warmte in de winter langzaam naar buiten. Het Duitse houtbouw systeem Holz100 van Thoma is een CLT bouwsysteem. De massieve wandpanelen zijn er in dikten van 120 tot 360 mm en vloerpanelen van 170 en 210 mm. De brandeigenschappen zijn opmerkelijk: de brandwerendheid is drie tot vijf keer hoger dan bij staalbeton, metselwerk. Dat klinkt vreemd, maar bij dik, massief hout, verkoolt alleen de toplaag.
Opvallend is ook het accumulerende vermogen. Bij een test in Duitsland is gekeken hoe lang het in de winter duurt voordat een woning volledig is afgekoeld na het uitschakelen van de verwarming. Een houtskeletbouwwoning (weinig massa) is na acht tot tien uur al afgekoeld. Een woning met een steenachtige buitenconstructie doet er 60 tot 80 uur over. Een woning van Holz100 met 300 mm wand + 80 mm isolatie of een woning met 360 mm dikke wand zonder isolatie, hebben circa 280 uur nodig om af te koelen!
 
 

Biobeest: de groene bouwmarkt

Voor mensen met een bestaande woning of een kleine beurs heeft ECO+BOUW oplossingen om hun woning duurzamer, gezonder en comfortabeler te maken. Zij kunnen terecht bij hun nieuwe, volledig groene bouwmarkt: Biobeest. Een inspirerende showroom, waar je alles kunt kopen zoals bij de normale bouwmarkt, maar dan duurzaam, ecologisch en gezond. Daarbij krijgen mensen tekst en uitleg over de producten en hoe deze moeten worden verwerkt om zelf aan de slag te kunnen.

Meer informatie: kijk op www.biobeest.shop.