Nieuwe Duurzaamheid als Generator van Innovatie

14 juli om 12:16 door BouwTotaal

Het begrip duurzaamheid is sinds 1960 geëvolueerd van letten op energievoorraden tot een veel meer omvattende levensopvatting. Inmiddels wordt het heet onder de voeten. De poolkappen smelten en de temperaturen lopen op, materiaalschaarste dient zich aan. We boeken inmiddels wel een beetje winst, maar het is nog de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat. Het moet veel beter, het kan ook veel beter, maar hoe veranderen we de wereld? Mijn mijmeringen in de column van vorige keer (Titel: Afwenden van Decadentie) vormden een soort opmaat naar dit artikel, waarin ik wat met u zal filosoferen, maar ook concrete suggesties zal doen.

Waar we ooit in de jaren zestig begonnen met de Club van Rome toen de opdrogende fossiele energievoorraden leidend waren, kwamen later de materiaal voorkeurlijstjes. We zagen een en ander steeds meer in het perspectief van de mensheid en de generaties na ons. Bij ‘An Inconvenient Truth’ van Al Gore werd gecommuniceerd in termen van een ramp die zich voor de mensheid aftekent. Met ‘people planet profit’ koppelden we duurzaamheid ook aan economische voordelen. Geen duurzaamheidsdoel op zich, maar als er een verdienmodel is wordt duurzaamheid gemakkelijker geaccepteerd. En dat is op zich weer een duurzame opvatting.

Peloton en achterhoede zijn groot

Ik stel vast dat er in de voorhoede wel steeds meer vast omlijnde gedachten zijn, maar de meerderheid dweept nu nog met de Trias energetica, Passief bouwen of met de Circulaire economie alsof ze gisteren zijn uitgevonden. En dat terwijl alle drie die visies al circa 40 jaar oud en deels achterhaald zijn. 1979 lijkt een magisch jaar, want dat was het jaar waarin Kees Duijvestein voor het eerst de Trias in het tijdschrift Bouw publiceerde, waarin Bo Anderson het passief bouwen etaleerde en waarin de Nederlandse Politicus Ad Lansink het kringloop denken introduceerde (De Ladder van Lansink). De kopgroep is bezig met varianten hierop en het ontwikkelen van nieuwe inzichten. De meerderheid, het peloton, koestert deze visies nog. En in de, ik vermoed nog grote, achterhoede heeft men misschien wel ooit van deze visies gehoord, maar weet men niet echt wat ze inhouden. Zo, kunt u gelijk voor uzelf uw positie bepalen, waarmee het overigens niet mijn bedoeling is om u te diskwalificeren. In tegendeel. Ik ben eerder met de vraag bezig hoe we de bewustwording kunnen doen toenemen en u vervolgens zo snel mogelijk van uw achterstand af te helpen.

Donkere wolken

Wat wel duidelijk wordt is dat de wereld nu versneld aan het veranderen is. We zijn over een kantelpunt heen, de sneeuwbal rolt en groeit snel. Ontkennen is geen optie meer. Ook de markt trekt weer aan en door de sanering tijdens de crisis profiteert u nu lokaal van een beperkt aanbod. Maar tegelijkertijd zijn er nieuwe toetreders die terrein winnen in het domein van het vastgoed. Met producten en diensten. U kunt nu profiteren van de marktsituatie, maar dat levert een soort arrogantie op die bij een volgende recessie genadeloos zal worden afgestraft. Ik geef toe, het is voor het peloton en de achterhoede een donkere wolken verhaal, een doemscenario, maar ik denk echt dat het gaat gebeuren. Deep down is er bij ons allen wel een besef dat wij vroeg of laat wel weer een crisis voor de kiezen krijgen. En als we dan alleen maar gelaten afwachten wordt het weer op een houtje bijten. Het is daarom dat ik mij werkelijk enorm verbaas dat er nog steeds zo passief wordt gehandeld. Eerst was er geen geld voor innovatie, nu is er geen tijd voor innovatie. Iedereen snapt toch wel dat dat niet goed kan gaan, mag ik hopen?

Zo werkt de natuur

De vraag is trouwens wel of dat erg is? Ik denk het eigenlijk niet. Er is een aanzienlijke kopgroep bedrijven, nog wel een minderheid, die proactief handelt en voor zichzelf een kansrijke toekomst aan het creëren is. Die nu al de ruimte kan verzilveren van de blue ocean waarover ik eerder schreef. Die sturen op waarde en innovatie en niet op kosten en overleven. Een grotere groep, het peloton, verandert nog niet, maar kijkt met argusogen naar de marktontwikkelingen. Een paar koplopers die aan het peloton zijn ontsnapt doen het peloton immers niet dramatisch slinken en in zo’n peloton voelt het toch ook wel veilig aan zo met z’n allen. Zij kunnen met minder marges ook iets later nog op de innovatietrein stappen. En achteraan komt een groep die deels met veel pijn, moeite en afzien wellicht nóg een crisis kan overleven, maar direct of indirect in de red ocean spartelend aan het eind zal komen. Die groep valt dan helaas af en maakt plaats voor innovators die vanaf de zijlijn staan te trappelen om tot de markt toe te treden. Zo werkt de natuur!

Sociale duurzaamheid

De nieuwe duurzaamheid wordt bij de verandering een belangrijke incentive. We lopen al tegen de muur van de beperkte resources aan. We veranderen nu traag, maar naarmate de voorraden zorgwekkend kleiner worden zullen zich tegenkrachten ontwikkelen. In de vorm van schaarste en dus hoge prijzen of door overheidsingrijpen. Investeren in oplossingen op het gebied van energie en materiaalschaarste zullen dus met een verhoogde kans lonen. Je kunt het voorzien, waarom dan nog afwachten?

Nieuw in ons denken is ook het denken vanuit de gebruiker. Het gaat dan om gezonde en aangename gebouwen en woningen, waar mensen graag verblijven. Het gaat dan over sociale duurzaamheid. In gebruik zijnde gebouwen voldoen aan een behoefte. Leegstand is een symptoom dat het fout zit. Gebouwen die aanpasbaar zijn, zodat ze zich aan het veranderende gebruik kunnen aanpassen en aan het eind van het leven nog altijd een second life als perspectief hebben, staan niet leeg. Dat is recycling op hoog niveau zou ik zeggen. Zaken als toegankelijkheid en veiligheid zijn ook begrippen die een zware sociale component kennen en bij het waarde denken horen.

Meetlatten

Er zijn voor gebouwen vele duurzaamheidsmeetlatten in omloop, maar GPR-gebouw, AQSI en de Active house Radar (zie de illustraties) sluiten hier het best op aan. Er komt nu ook iets overwaaien onder de naam WELL, maar dat is dan weer eenzijdig op comfort en gezondheid gericht en gaat wat minder over de oorspronkelijke duurzaamheidswaarden. Die blijven natuurlijk ook belangrijk. Als u actief bent op het realiseren van gebouwen en/of woningen zijn dit goede instrumenten. Waar het nog aan mankeert zijn instrumenten die een product, bouwdeel of dienst van een waardering kunnen voorzien. Dat zou de toeleveranciers, adviseurs en onderaannemers enorm kunnen stimuleren om tot innovatie te komen. De stichting Slimbouwen kent daartoe overigens wel een instrument en beoordeelt producten, diensten en bedrijven op de FRED aspecten (Flexibiliteit, Reductie, Efficiëntie en overige Duurzaamheidsaspecten).