Wet ‘Kwaliteitsborging voor het bouwen’ komt eraan!

Op 21 februari 2017 heeft de tweede kamer ingestemd met het wetsvoorstel en zijn de bijbehorende amendementen en moties aangenomen. Momenteel ligt dit wetsvoorstel bij de eerste kamer ter beoordeling.
Met het veranderen van de privaatrechtelijke positie wordt grotendeels bedoeld dat de bouwconsument juridisch meer mogelijkheden heeft en in het algemeen sterker staat. Bouwers worden hiermee geprikkeld om zaken beter te organiseren en vast te leggen, zodat zij later minder risico lopen om aansprakelijk gesteld te worden bij eventuele gebreken aan een bouwwerk.

Voor welke projecten

In eerste instantie zal deze nieuwe wetgeving bedoeld zijn voor alle projecten in de zogenaamde ‘gevolgklasse 1’. Dit geldt echter niet voor de wijziging in aansprakelijkheden. Deze gaat direct gelden voor alle gevolgklassen!
De verschillende gevolgklassen geven aan wat de grootte van de risico’s zijn mochten er fouten veroorzaakt worden tijdens het bouwproces. Er bestaat nog geen definitieve beschrijving van de verschillende gevolgklassen. Vooralsnog worden projecten in gevolgklasse 1 als volgt omschreven: ‘Gebouwen waarvoor geen melding of vergunning brandveilig gebruik nodig is en die niet hoger zijn als 20 meter’. Dit zijn eenvoudige bouwwerken met een beperkt risico, zoals grondgebonden woningen tot maximaal drie bouwlagen, bedrijfshallen, bouwwerken geen gebouw zijnde, enzovoort. Het is tot dusver de bedoeling dat er drie gevolgklassen worden gedefinieerd.

De verschillende gevolgklassen geven aan wat de grootte van de risico’s zijn mochten er fouten veroorzaakt worden tijdens het bouwproces. Er bestaat nog geen definitieve beschrijving van de verschillende gevolgklassen. Het is tot dusver de bedoeling dat er drie gevolgklassen worden gedefinieerd.

Wat houdt de wet in?

De Wkb bevat een nieuw stelsel voor het borgen van de productkwaliteit voor nieuwbouw, alsmede vergunningplichtige bouwwerken. De wet is uitsluitend ingericht voor toetsing aan het Bouwbesluit. De grootste wijzigingen ten opzichte van de huidige situatie zijn het vervallen van de preventieve toets op de bouwtechnische voorschriften door bouw- en woningtoezicht, de wijze van toezichthouden tijdens de realisatiefase en de wijzigingen in juridische aansprakelijkheden. De private markt wordt geacht het merendeel van deze taken, die nu door overheidsinstanties worden uitgevoerd, over te nemen.

Zoals eerder aangegeven gaat een groot deel van de wet over de wijziging van aansprakelijkheden. De opdrachtnemer (veelal bouwer of onderaannemer) wordt eindverantwoordelijk voor de kwaliteit van het product dat hij levert. De opdrachtnemer blijft ook na oplevering verantwoordelijk voor alle gebreken waarvan deze niet aantoonbaar kan maken dat deze niet aan hem te wijten zijn. Hoe lang deze aansprakelijkheid blijft bestaan is nog onduidelijk. Er wordt gesproken over 20 jaar. Dit zal uiteindelijk per AMvB geregeld worden.

Toelatingsorganisatie
Momenteel is de overheid bezig een toelatingsorganisatie op te stellen die gaat toezien op het gebruik van de door hun toegelaten instrumenten voor kwaliteitsborging. Zij zullen waarschijnlijk per gevolgklasse gaan aangeven welke instrumenten hiervoor toereikend zijn. Het is de verantwoording van de vergunninghouder om aan te geven welk instrument er gekozen zal worden en welke kwaliteitsborger dit instrument gaat toepassen. De vergunninghouder is verplicht om dit instrument te kiezen uit het nog op te stellen openbare register van instrumenten. Het gekozen instrument moet gebruikt gaan worden door de zogenaamde kwaliteitsborgers om de kwaliteit te borgen.

Kwaliteitsborgers
Kwaliteitsborgers zijn organisaties die door de instrumentaanbieders gemachtigd worden om een specifiek instrument te gebruiken. Deze kwaliteitsborgers zullen vóór aanvang van een project de contractstukken toetsen op te verwachte risico’s en eventueel een keuringsplan opstellen waarbij deze risico’s grotendeels vermeden kunnen worden. We verwachten dat de kwaliteitsborger de interne keuringsplannen van de bouwer hiervoor grotendeels gaat gebruiken en dat deze eventueel aangevuld worden met extra keuringen ten behoeve van contractuele eisen van de opdrachtgever.

Tijdens de uitvoeringsfase controleert de kwaliteitsborger of er wordt gebouwd volgens de geldende bouwvoorschriften (momenteel is dat Bouwbesluit 2012), conform het gekozen instrument en eventueel volgens de contractuele voorwaarden van de opdrachtgever. Als een bouwer een gedegen intern kwaliteitssysteem hanteert dan kan de kwaliteitsborger hiervan gebruik maken en zal de intensiteit van de externe toetsing minimaal zijn. Bouwers zullen naar verwachting door instrumentbeheerders en kwaliteitsborgers gestimuleerd worden om hun intern systeem goed in te richten. Hoe meer de bouwer zelf kan aantonen, hoe minder de KB hoeft te doen, waarbij de borging dus goedkoper wordt.

Gebouwdossier
Binnen de Wkb wordt het verplicht om een gebouwdossier op te stellen. Het zogenaamde ‘As-built dossier’. Het as-built dossier bevat alle gegevens waarmee een externe kwaliteitsborger na voltooiing van het bouwwerk, kan beoordelen of het bouwwerk volgens de vigerende voorschriften is gebouwd.
Naast het as-built dossier dient er een dossier bevoegd gezag opgesteld te worden door de bouwer waarin de gegevens staan welke relevant zijn voor de gemeente. Hierin zullen geen zaken aangaande kwaliteitsborging worden opgenomen behalve de verklaring van de kwaliteitsborger. In deze verklaring geeft de kwaliteitsborger aan dat het voldoende aannemelijk is dat het gebouw voldoet aan de gestelde eisen. Dit dossier bevat verder enkel as-built gegevens en algemene informatie, zoals geveltekeningen, en aanduidingen verblijfsruimten.

De kwaliteitsborger beoordeelt het as-built dossier tijdens het uitvoeringsproces en overhandigt deze beoordeling aan de vergunninghouder voor oplevering. Als de bouwer aan de verplichtingen heeft voldaan verklaart de kwaliteitsborger dat het bouwwerk voldoet aan het bouwbesluit. Deze verklaring, inclusief het dossier bevoegd gezag, dienen te worden overhandigd aan het bevoegd gezag.

Kwaliteitsborging
Tot op heden had de invoering van de Wkb geen prioriteit bij de meeste bouwers. ‘Eerst zien dan geloven’, werd vaak gezegd. Nu de wet is aangenomen door de Tweede Kamer zijn de ogen van veel bouwers opengegaan. Ze moeten nu daadwerkelijk aan de bak om straks goed voorbereid te zijn. Maar wat moeten zij straks nu anders gaan doen?
Het zal in ieder geval een grote uitdaging voor de hoofdaannemers worden om alle overige stakeholders te overtuigen van de noodzaak van deze cultuuromslag. Je kunt het als aannemer goed voor elkaar hebben, maar als bijvoorbeeld je onderaannemers niet meegaan, zal het toch lastig worden. Leveranciers zullen zelf keuringsrapporten en/of attesten moeten bijvoegen bij de door hun geleverde producten. Het valt te verwachten dat er hierdoor steeds meer prefab producten zullen worden toegepast, aangezien het aanleveren van bewijslast hiervoor makkelijker is. Met bewijslast wordt bedoeld het aantonen dat het product voldoet aan de wet door bijvoorbeeld een product met CE-markering en DoP. De onderaannemers zullen door de hoofdaannemers waarschijnlijk verplicht worden om zelf bewijslast aan te leveren voor het voldoen aan het Bouwbesluit van hun producten en werkzaamheden.

Het afstudeeronderzoek is gebaseerd op grote en/of middelgrote aannemers. Wij verwachten dat deze bouwers zich zullen moeten concentreren op het ontwikkelen van een gedegen intern systeem voor kwaliteitsborging. In dit systeem zal moeten worden omschreven wie waarvoor verantwoordelijk is en hoe de vorming van het as-built dossier tot stand moet komen. De bewijslast in dit dossier zal hoogstwaarschijnlijk grotendeels worden aangeleverd door het gebruik van digitale registratietools waarvan er momenteel verschillende beschikbaar zijn. Wij verwachten dat het merendeel van de bouwers zal kiezen voor toepassing van het instrument van de waarborginstelling waarbij zij zijn aangesloten. Door het interne kwaliteitssysteem op de inhoud van dit instrument te baseren, is er al een grote stap in de goede richting gemaakt.

De hoofdtaak van het management zal het motiveren en veranderen van de mindset van het personeel zijn. Iedereen zal met een kwaliteitsborgingsbril naar zijn of haar werkzaamheden moeten kijken. De kwaliteit moet ook geborgd kunnen worden!

Kortom, ga aan de slag! Laat je informeren op één van de diverse kennissessies in het land en kijk of jouw organisatie hier klaar voor is. Loop niet het risico om straks te laat voorbereid te zijn. Aansprakelijk worden gesteld voor gebreken kan flink in de papieren lopen!