Bewoners van de Mekong Delta in Vietnam hebben een gemiddeld inkomen van minder dan 100 USD per maand en wonen vooral in goedkope tijdelijke huizen. Ironisch genoeg zorgen deze bouwconstructies ook nog eens voor hoge onderhoudskosten. Daarom is er dringend behoefte aan low-budget permanente woningen, die weinig onderhoud vergen. S-house is het antwoord van Vo Trong Nghia Architecten. Wind and Water House JSC bouwt deze sterke, stabiele, lichtgewicht woningen, die ook nog eens betaalbaar zijn. Voor $ 4000,- heb je een eenheid van 30 m2.  

Tekst: Ir. Marcel van Mierlo
 

S-house 1 met een stalen frame.

De totale hoeveelheid woonoppervlak in Vietnam is de afgelopen tien jaar vertienvoudigd. Maar helaas wonen veel families nog altijd in zeer kleine huizen, waarvan sommige minder dan 10 vierkante meter. Het is een zware opgave voor de Vietnamezen om goede huizen voor de lagere inkomens te bouwen in het tropische klimaat.

S-house 1 met een stalen frame

Hoe krijg je een betaalbaar goed huis? Vo Trong Ngia heeft om te beginnen functies gecombineerd en het gebruik flexibel gemaakt door een open plattegrond. Het gebruik van goedkope lokale materialen en natuurlijke hulpbronnen zorgt voor extra kostenbesparing. Het eerste huis, met een oppervlakte van 22 m2, is ontworpen als modelwoning in de provincie Dong Nai.
S-House 1 biedt ruimte voor wonen, eten en slapen. De badkamer en de keuken zijn naar buiten gebracht en worden gedeeld met meerdere gezinnen. Vo Trong Nghia: ’Het plan is zo ontworpen, dat uitbreiding in de lengterichting eenvoudig mogelijk is. Het interieur bestaat uit een simpele ruimte met een paar gordijnen, wat niveauverschil in de vloer en een minimum aan meubels. Door de bedden op te klappen ontstaat extra gebruiksoppervlak, maar ze kunnen ook als zitbank worden gebruikt.’
 

S-house 1.

Polycarbonaat en bamboe

Om de bouwkosten te verlagen, zijn bewoners aangemoedigd om mee te werken aan het bouwproces. De constructie bestaat uit een lichtgewicht stalen frame, dat eenvoudig te monteren is zonder gebruik van machines of speciale technieken. ‘We gebruiken uitsluitend droge verbindingen, zodat we volledig kunnen recyclen’ vertelt Vo Trong Nghia. Het dak wordt ondersteund door vakwerkliggers, samengesteld uit stalen staven, die materiaalgebruik zoveel mogelijk beperken. De omhulling van het huis bestaat uit een polycarbonaat panelen gevel, golfplaten dak paneel en bamboe louvres. Deze materialen zijn overal in Vietnam beschikbaar en zijn goedkoop, licht en vervangbaar. Bamboe groeit bovendien snel.
De licht doorlatende envelop en de bamboe lamellen filteren het harde directe zonlicht. Het interieur is hierdoor gevuld met diffuus licht en dit vermindert de behoefte aan kunstmatige verlichting en elektriciteitsverbruik. Er is ook een horizontale opening tussen het dak en de wand, die warme lucht kan afvoeren. Aangezien de gehele ruimte op natuurlijke wijze wordt geventileerd is er geen noodzaak voor een airconditioner. Het lessenaars dak is ontworpen om regenwater te verzamelen voor dagelijks gebruik in het droge seizoen.

S-house 2 met een betonskelet

Het stalen prototype functioneerde goed, maar toch waren verbeteringen nodig. In Long An (Vietnam) werd versie 2.0 van het S-house gebouwd. Typerend is het betonskelet dat zorgt voor een betere constructieve stabiliteit. De geprefabriceerde modulaire componenten garanderen bovendien een betere kosten/kwaliteit verhouding. Door de relatief kleine constructieve elementen kan de fundering bijvoorbeeld eenvoudig blijven en is vervoer van de bouwmaterialen met kleine bootjes mogelijk. Vervoer over water is nog altijd het belangrijkste transportmiddel in de Mekong Delta. De frames zijn, net als de afbouwmaterialen, eenvoudig te monteren en te vervangen. Hierdoor kan ook de lokale bevolking deelnemen aan het bouwproces.
Nipa palm en golfplaten met cement worden samengesteld tot een "dubbel dak", dat ervoor zorgt dat de bewoners worden beschermd tegen de hevige regenbuien, die je hier vaak hebt. ‘Bovendien zorgt het dak voor thermisch comfort’, legt Vo Trong Ngia uit. Polycarbonaat panelen zorgen voor een natuurlijke lichtinval en verminderen de behoefte aan kunstmatige verlichting. De opening tussen het dak en de gevels dient om natuurlijke ventilatie te bevorderen. ‘Aangezien nipa palmen bijna gratis zijn in de Mekong Delta, is het niet alleen een vertrouwd materiaal voor de bevolking om mee te werken, maar zorgt het ook voor harmonie met het omringende landschap.’

S-house 2.

Het betonskelet zorgt voor een betere constructieve stabiliteit bij S-house 2.

S-house 2.

S-house 3 met een lichtgewicht stalen frame

In Ho Chi Minh City (Vietnam) is het derde prototype van S-house gebouwd met een oppervlakte van iets meer dan 30 m2. S-house 3.0 was wederom bedoeld voor de lage inkomens klassen in de Mekong Delta. En ook hier moest rekening worden gehouden met lokale uitdagingen, zoals de zwakke bodemgesteldheid, frequente tyfoons en mogelijke aardbevingen. De constructie moest stabiel genoeg zijn om natuurrampen te weerstaan. Bovendien wilde Vo Trong Ngia geld en energie besparen door het toepassen van passieve bouwprincipes, zoals natuurlijke verlichting en ventilatie.
De constructie is gemaakt van lichtgewicht stalen frames. Slanke stalen roosters steunen en verstijven het frame. Zo is het materiaalgebruik tot een minimum beperkt. De hoeveelheid staal is aanzienlijk lager dan bij de eerdere prototypes. Deze constructie weegt slechts 1.200 kg. De fundering is gemaakt van gewapend beton.
Opnieuw is gebruik gemaakt van modulaire prefab onderdelen, die eenvoudig zijn te vervoeren over het water in kleine bootjes. ‘Het gegalvaniseerd stalen frame en de prefab betonnen fundering staan garant voor de stabiliteit en maatnauwkeurigheid.’
Door de eenvoudige montage en de lichtgewicht onderdelen duurt het slechts 3 uur om de draagconstructie inclusief dak overeind te zetten met hulp van lokale arbeidskrachten. Alle onderdelen zijn lichter dan 60 kg. Voor het prototype, is lichtgewicht cement board gekozen voor de bekleding.
 

S-house 3.

S-house 4.0 in voorbereiding

Gestart in de Mekong Delta heeft S-house  de ambitie zich uit te breiden naar heel Vietnam, Zuid-Oost-Azië en als het kan, de rest van de wereld. Bijvoorbeeld India en Afrikaanse landen, waar mensen met lage inkomens zijn aangewezen op slechte huisvesting. Zowel de lichtgewicht materialen, die worden vervoerd in containers, als de benodigde montage kennis (die ligt op het niveau van een beginnende doe het zelver) laten zich eenvoudig wereldwijd verspreiden.
Het nieuwste prototype S HOUSE ligt al weer op de ontwikkeltafel en kan een grotere ruimte overspannen. Daardoor is flexibeler gebruik mogelijk ten opzichte van de vorige prototypes. En het nieuwe gebouwtje beperkt zich niet tot huisvesting, maar biedt bijvoorbeeld plaats aan winkeltjes, scholen en klinieken, die steeds vaker nodig zijn in combinatie met de huisjes.
 
 

Wat kunnen we leren van S-house?

Onze Nederlandse rivierklei zorgt voor een rijke voorraad aan baksteen gebouwen in Nederland. Door de omvangrijke bossen en herbeplantingsprogramma’s bouwen ze in Amerika en Scandinavië juist veel met hout. In Vietnam groeit bamboe en Nipa Palm, dat dan ook rijkelijk is toegepast in het S-house. Het materiaal is goedkoop, hergroeibaar en eenvoudig te verwerken door de lokale bevolking. Misschien moeten we in Nederland ook op zoek naar goedkope hergroeibare bouwmaterialen, die eenvoudig te verwerken zijn door lokale bevolking. Wie steekt z’n vinger op voor productiebos naast z’n eigen houtzagerij?

Soe-ker-tie huizen

TYIN TEGNESTUE biedt humanitaire hulp in de vorm van onderkomen en wordt gefinancierd door meer dan 60 Noorse bedrijven en particulieren. De organisatie heeft meerdere kleinschalige projecten gerealiseerd in Thailand door intensief samen te werken met de lokale bevolking. In 2008 reisde Tyin naar Noh Bo, een klein dorpje aan de Thais-Birmese grens. De meerderheid van de inwoners van Noh Bo is vluchteling, velen van hen kinderen. Het Soe-ker-tie (vlinder) huisje kwam als een geschenk.
Door de speciale dakvorm ontstaat een optimale ventilatie in het huisje. En kan eenvoudig water worden verzameld. De constructie van hout en staal is volledig geprefabriceerd en hoefde alleen nog gemonteerd te worden op de site. Omdat de gebouwtjes los staan van de grond kan geen vocht en rot in de constructie voorkomen.
De bamboe weeftechniek, die is toegepast op de zij- en achtergevel, is gelijk aan de lokaal gebruikte weeftechniek. Het grootste deel van de bamboe wordt vlakbij de huisjes geoogst. ‘De belangrijkste drijvende kracht achter het project was een betere leefomgeving voor de kinderen. We wilden voor ieder kind een eigen ruimte maken en een fijne buurt om te spelen. De zes Soe-ker-tie huizen zijn ons antwoord’, aldus een trotse TYIN TEGNESTUE.
 

Nipa palm

Nipa palm is één van de maar liefst 4.000 palmsoorten die we kennen. De plant komt voor in Zuid-Azië en Noord-Australië. Nypa fruticans is de enige mangroveplant onder de palmen, en de enige nu bestaande soort uit het geslacht Nypa. In het verleden, toen Nypa een veel groter verspreidingsgebied had, was dat anders: er zijn fossiele noten van het geslacht gevonden bij Bournemouth en Londen daterend uit het Tertiair en het Eoceen. De palm heeft een horizontale stam die onder de grond groeit. Slechts de takken, bladeren en bloemen komen boven de oppervlakte uit. De bladeren kunnen tot zo’n 9 meter hoog worden en de bloemen bevinden zich in een bolvormige bloeiwijze, gegroepeerd aan een steel.
De lange vederachtige bladeren van de palm worden door de lokale bevolking in de Filipijnen gebruikt als materiaal voor de nipa-hut. Ook in Brunei, Indonesië, Maleisië en Singapore gebruikt men de plant als materiaal voor de ‘atap dwellings’ (lokale huisjes).

BouwTotaal en Slim Ruimtegebruik

In januari 2013 is ir. Marcel E. van Mierlo gestart met kennisplatform LEVEN IN TUINEN, een podium voor uitwisseling van kennis over ‘innovatieve en duurzame gebouwtjes in de achtertuin’. Op www.facebook.com/levenintuinen kan iedereen nieuwe voorbeelden posten en vragen behandelen, die te maken hebben met het leven in de achtertuin. In een twee-wekelijkse interactieve blog op www.levenintuinen.nl behandelt Marcel een specifiek thema, bijvoorbeeld: de kleinst mogelijke footprint (vanaf 1 m2), het tweede leven van zeecontainers, leef je eigen sprookje in een Hobbit Huis, mantelzorg in je achtertuin, biologische huisjes en plug and play. En natuurlijk thema’s op verzoek van de platformdeelnemers.
 

  Editie nummer 7/8 | augustus 2017