Prefab maakt bouwen weer aantrekkelijk
Kosterman Bouw uit Cothen geloofd in prefab. Bij nieuwbouw en verbouw werkt dit familiebedrijf bij voorkeur met houten prefab elementen. Oprichter Karel Kosterman zag na de start in 1995 al direct de voordelen van prefabricage. Nu zijn zoon Daan Kosterman in het bedrijf is gestapt wordt de ontwikkeling van prefabricage verder uitgebouwd, vooral aan de procesmatige kant. Daarnaast is er veel aandacht voor duurzaam bouwen.
In de werkplaats wordt er hard gewerkt aan een houten vakantiewoning van 80 m2 die in het zuiden van het land wordt geplaatst. Een ontwerp van architect Shai van Vlijmen van NarrativA architecten uit Houten (hoe toepasselijk), gespecialiseerd in ecologisch biobased bouwen. Daan (33) laat ons een tekening zien, waarbij hij opmerkt dat de begane grondvloer van de woning op poeren wordt geplaatst, zodat deze boven maaiveld ‘zweeft’. De ruimte tussen begane grondvloer en maaiveld wordt opgevuld met Isoschelp voor vochtregulatie. Rondom de woning wordt ruimte tussen de poeren opgevuld met schanskorven, gevuld met stenen. “Voordeel hiervan is dat de houten begane grondvloer beschermd wordt tegen vocht. Tussen de stenen van de schanskorven circuleert lucht die een drogend effect heeft.”
Een fraai voorbeeld van de innovatieve denkwijze van de architect. Daan: “Dat sluit aan bij onze werkwijze: duurzaam bouwen. Als kind was ik al geïntrigeerd door de natuur. Bij de modulaire bouwer Daiwa House Modulair Europe, voorheen Jan Snel, heb ik me jarenlang verdiept in modulair, duurzaam en circulair bouwen. Dat komt me nu van pas.”
Hoe het begon
Kosterman Bouw is voornamelijk werkzaam in de regio Utrecht en is in 1995 opgericht door Karel Kosterman (65). Hij is groot geworden met een hamer in zijn hand als zoon van een aannemer. Hij begon als 17-jarige als timmerman bij een regionale timmerfabriek. Na dertien jaar maakte hij de overstap naar bouwmaterialengroothandel Stiho, waar hij vijf jaar vertegenwoordiger was. “Maar dat paste niet echt bij mij. Daarom ben ik in 1995 voor mezelf begonnen, om het werk te kunnen doen dat ik leuk vind. Ik koos voor prefabricage, omdat je dan binnen kunt werken en geen last hebt van weersomstandigheden. Ook is binnen werken beter voor je gezondheid, omdat je niet dagelijks over een hobbelig terrein loopt en zwaar moet tillen. In de werkplaats heb je alles bij de hand en kun je een hoge kwaliteit halen.”
De eerste tien jaar werd er gebouwd met betonnen prefab elementen die elders gemaakt werden, maar daarna stapte Karel over op hout dat hij zelf kon bewerken in Cothen: “Ik maakte veel prefab houten aanbouwen. Veel lichter en veel beter te bewerken. Er zit ook gevoel bij hout, het ruikt lekker en het is nog veel duurzamer ook. Helaas hield in het crisisjaar 2008 de consument ineens de hand op de knip en moest ik tien mensen ontslaan. Ik ben toen noodgedwongen alleen verder gegaan.”
Daan en Karel Kosterman: “Tegenwoordig zien ouders hun kinderen liever achter de computer zitten. Maar er zijn veel jongeren die gouden handjes hebben. Bij prefabricage kun je beschut binnen werken en hoef je niet je gewrichten overmatig te belasten op een bouwplaats met ruw terrein en steigers en ladders. Daarnaast kun je in de werkplaats gebruikmaken van geavanceerde machines voor houtbewerking en je haalt een hoge eindkwaliteit. Mooi toch?”
Zoon Daan stapt in
In 2022 besloot zijn zoon Daan bij zijn vader te gaan werken, met als doel het bedrijf op termijn over te nemen. “Ik kende het bedrijf van mijn vader natuurlijk al goed. In de vakanties en weekenden was ik hier al vaak te vinden. De ontwerpkant wilde ik niet op, want dan zit je veel achter een bureau. Ik kwam terecht bij Daiwa House Modular Europe. Dat is één van de grootste modulaire bouwers van Europa, met een focus op duurzaam en circulair bouwen. Daar begon ik als werkvoorbereider en daarna was ik kartrekker van de afdeling duurzaam en circulair bouwen. Ik hield me onder meer bezig met duurzame doelstellingen, maar ook praktische projecten, zoals afvalvermindering in de fabriek, biobased modulair ontwerpen en produceren, CO2-berekeningen, CO2-prestatieladder en het STIP keurmerk voor duurzaam hout.”
In 2019 begon Daan aan de verbouwing van zijn woning. In anderhalf jaar tijd werd alles aangepakt: “Op een zondagavond was ik nog druk aan het klussen en kon niet stoppen. De volgende dag moest ik weer naar kantoor, maar merkte dat ik daar weinig zin in had. Op dat moment viel voor mij het kwartje: ik word veel gelukkiger van het creëren van dingen met mijn handen. Kort daarop dus besloten dat ik toch de aannemerij in wilde. Mijn vader wilde gaan afronden en dat was het perfecte moment om in te stappen. Na goed overleg zijn we de uitdaging aangegaan.”
Visie op prefab
Leidt het toetreden van Daan tot het bouwbedrijf nog tot veranderingen in de werkwijze? Karel zegt: “Daan is beter in de ICT, tekenprogramma’s en communicatie met klanten. Hij benadert het werk ook meer procesmatig.” Daan reageert: “Ik liep hier natuurlijk al veel in het verleden, dus je hebt wel ideeën, maar ik ben de eerste tijd vooral gaan meegelopen. Nu probeer ik in kleine stappen het proces te verbeteren. We werken nu sinds kort ook met TEKWOODS.3D BIM. Dit is gebruiksvriendelijke tekensoftware voor het 3D uitwerken van houtskeletbouw projecten in AutoCAD.”
Volgens Karel is een belangrijke stap dat al het hout nu op maat gezaagd wordt door de houtleverancier: “Eerst stond ik hier zelf al het hout in te korten, maar in een timmerfabriek gaat dat met een CNC-machine veel sneller en goedkoper. Dus dat besteden we nu uit, waardoor het hout op maat wordt geleverd.”
Volgens Daan leidt prefab bouwen zeker niet tot eenheidsworst: “Geen woning of aanbouw is hetzelfde. Kijk, prefab bouwen is het werken met oplossingen. Die oplossingen verschillen per project, waardoor je mand met oplossingen steeds voller wordt. Per project maak je gebruik van de juiste mix aan oplossingen. Hoe meer ervaring je dus opbouwt, hoe efficiënter je gaat werken.”
Bouwwijze
Hoe ziet de opbouw van de wandelementen eruit? Daan: “Het is een houtskeletbouwwand van SLS hout 38 x 140 mm of dikker. Hierop brengen we aan de buitenzijde in plaats van een dampopen folie een Agepan DWD Black aan. Dit is een ecologische MDF constructieplaat met lage diffusieweerstand voor buitenafwerking. De plaat is zwart, zodat je er ook een open gevelbekleding op kan aanbrengen. De zwarte achtergrond valt dan bijna niet op. Aan de binnenzijde komt een Elka ESB P5 beplating. Deze wordt met Pro clima tape luchtdicht afgeplakt, er wordt geen folie gebruikt. ESB lijkt op OSB, maar er wordt populierenhout gebruikt. Hierop komt een houtvezel installatieplaat. Hier kan de installateur leidingen in frezen voor elektra.”
Hij vervolgt: “Voor plafonds gebruiken we Maple (esdoorn, red.) multiplex. Daarna kun je de binnenwand in de afbouwfase afwerken met gipsplaten en stucwerk. Wij laten de wanden op locatie volblazen met houtvezelisolatie. Wanneer we een aanbouw plaatsen, maken we de wanden met alle materialen er al op, behalve de gevelbekleding. Bij het eerdergenoemde project doen we dit bewust niet in verband met een betere waterkering en luchtdichting. De gevelbekleding is vaak dusdanig maatvast, dat we die liever op de bouwplaats aanbrengen. Dan kun je maatafwijkingen opvangen.”
Om de woning luchtdicht te maken worden de wanden rondom voorzien van compri of zwelband. Ook zorgt de dampopen folie aan de buitenzijde en tape voor luchtdichting. Karel ziet de opkomst van nieuwe ontwikkelingen: “Tegenwoordig is een blowerdoortest nodig om de luchtdichtheid van een woning te meten. Dit is van groot belang om minimaal energieverlies te kunnen waarborgen.”
Maak de bouw weer aantrekkelijk!
Toch is er ook nog sprake van traditioneel timmerwerk bij renovaties, zoals de renovatie van een dakkapel, deuren afhangen, nieuwe keuken en badkamer, maken van een toiletgroep en het na-isoleren van vloeren en daken. Daan: “Maar ook daar zie je prefabricage. Mijn vader maakt in korte tijd in de werkplaats een koof voor installaties. Die gaat hij niet meer ter plaatse maken. Maar als we een dakkapel renoveren denk ik wel: je kunt hem beter slopen en vervangen door een prefab dakkapel. Een klein deel van ons werk blijft renovatie; daardoor blijf je wel het vak beheersen. Want een fout in prefab is duurder dan bij traditioneel bouwen. Maar procesmatig kun je de meeste winst halen bij nieuwbouw.”
Volgens Daan en Karel maakt de hoge mate aan prefabricage de bouw ook aantrekkelijker voor jongeren; “Tegenwoordig zien ouders hun kinderen liever achter de computer zitten. Maar er zijn veel jongeren die gouden handjes hebben. Het aanzien van vakmensen is hier helaas veel lager dan in bijvoorbeeld Duitsland. Bij prefabricage kun je bovendien beschut binnen werken en hoef je niet je gewrichten overmatig te belasten op een bouwplaats met ruw terrein en steigers en ladders. Daarnaast kun je in de werkplaats gebruikmaken van geavanceerde machines voor houtbewerking. Mooi toch?”
We sluiten af met twee vragen aan de beide vakmannen. Hoe vatten we prefab bouwen samen in zo min mogelijk woorden? Karel: “Slim bouwen!”. Daan kiest voor ‘Lego!’. En wat is dan de gouden tip voor bouwen met prefab? Beide heren komen met hetzelfde antwoord: “Een goede voorbereiding!”
