De knop om

Er is op veel plekken in Nederland te weinig netcapaciteit om alle ambities te realiseren. Netcongestie is helaas geen wolk die morgen overwaait. Het is onze gezamenlijke realiteit. We moeten met deze netbeperkingen leren werken.

Decennia lang vertrouwden we op centrale stroomopwekking. Dat éénrichtingsverkeer is door de energietransitie vastgelopen. Zonnepanelen, warmtepompen, elektrische auto’s: fantastisch, maar ze zorgen voor onvoorspelbare, enorme pieken. Dit geldt voor zowel verbruik als teruglevering. De toekomst is niet centraal. De toekomst is flexibel en lokaal.

Een nieuwe norm

‘Niet nóg meer regels’, denkt u nu misschien. Toch zie ik de schaarste op het net als een dwingende kans. Het dwingt ons tot de creativiteit die we lieten liggen. We kunnen niet wachten tot Den Haag of de netbeheerders het probleem oplossen. Wij moeten nu, lokaal en samen, aan de slag.

In overleggen met wethouders uit mijn regio kwam de term Netbewust Bouwen op tafel. Dit is een methode waarbij u architectonische en technische keuzes maakt om de belasting op het net te verminderen én te spreiden. Het doel? Pieken voorkomen. Dit doet u door slim energiegebruik, lokale opslag en centrale aansturing. Zo kunnen we meer woningen bouwen, ondanks de beperkte netcapaciteit.

Wat nu, concreet voor u? U, de ontwikkelaar en bouwer, staat aan de lat. U moet het elektriciteitsnet – en de druk van uw project – al in de ontwerpfase meewegen. We moeten anders denken en vooral anders doen:

• Beperk de Piek. Hoe voorkomen we dat iedereen om 18:00 uur de warmtepomp vol aan heeft, de auto laadt én kookt? Dit vraagt om slimme laadpalen die laden als de stroom groen en goedkoop is. Of om collectieve opslag op wijkniveau. Denken uw installateurs zo? Slimmer is in aanschaf misschien duurder, maar de gebruiker én de samenleving profiteren direct.
• Spreid het Gebruik. Integreer systemen die het energieverbruik verplaatsen en spreiden. Een huiseigenaar kan een dynamisch contract afsluiten. Maar wie helpt deze bewoner bij het slim aansturen van apparaten? U kunt in het ontwerp de noodzaak voor kostbare netverzwaring wegnemen.
• Ontwerp Flexibiliteit en Levensduur. Nieuwbouw moet klaar zijn voor de toekomst. Dat betekent voorbereid zijn op bidirectioneel laden en lokale batterij-opslag. Denk niet in losse huizen, maar in een flexibel energieknooppunt dat met de rest van het net communiceert.

Toekomstbestendigheid

De Milieuprestatie Gebouwen (MPG) dwingt u al om in een 75-jaarstermijn te denken. Die 75 jaar is een wettelijke rekenbasis. Maar de werkelijke uitdaging is toekomstbestendigheid. We moeten nu woningen bouwen die zó slim en flexibel zijn, dat ze de moderne eisen van vandaag overleven en ook over 25 jaar nog relevant en aanpasbaar zijn.

Wie draait aan de knop? Als gemeente kunnen wij het energiesysteem zwaar mee laten wegen bij locatiekeuzes. Maar marktpartijen, u bent de motor. Wees ambitieuzer dan de BENG-norm. Hanteer een nieuwe norm: de Netbewust-norm. Daarom roep ik de Haagse politiek op om die norm te creëren. Zo kunnen we projecten toetsen op hun bijdrage aan een stabiel net. Maar ik roep óók u op: wacht niet op de wetgever. Word koploper. Laat zien dat u de urgentie begrijpt.

Netbewust Bouwen is meer dan techniek. Het is ook een gedragsverandering. U kunt de meest geavanceerde installaties plaatsen, maar de bewoner moet mee. Dat bewustzijn moet u al in het ontwerp integreren. Maak het de bewoner makkelijk om slim te zijn. Stop met bouwen alsof er oneindige stroom is. Zie schaarste als een kans. Begin met het bouwen van slimme, flexibele en energie-onafhankelijke leefomgevingen. Zet de knop om. Belangrijker; ontwerp alvast die slimme knop voor de bewoner.