Stop de sloop
Voormalig rijksbouwmeester Floris Alkemade pleitte onlangs voor een radicaal andere kijk op sloop en nieuwbouw. Zijn boodschap? We moeten veel vaker kiezen voor renovatie en herbestemming in plaats van de sloophamer. Een treffend voorbeeld is schoolhuisvesting.
In maar liefst 80 tot 90% van de Nederlandse gemeenten wordt een afschrijvingstermijn van slechts 40 jaar gehanteerd voor schoolgebouwen, afhankelijk van primair of voortgezet onderwijs. Zodra die termijn is verstreken, worden deze gebouwen vaak gezien als incourant vastgoed. Sloop lijkt dan de logische stap, maar dat brengt niet alleen kosten met zich mee, het zorgt ook voor een enorme berg sloopafval en een flinke CO2-uitstoot.
Niet alleen de boeren
Ik begrijp de frustratie van protesterende boeren, die het gevoel hebben dat zij als sector opdraaien voor de CO2-uitstoot. Maar waarom zou de bouwsector niet méér verantwoordelijkheid nemen? Hoewel de uitstoot van de bouw relatief laag is, kunnen overheden en bouwbedrijven verder kijken dan het reduceren van hun eigen emissies. Sloop vermijden is een directe en effectieve manier om de impact van de sector te verkleinen.
Waarom slopen als je kunt herbestemmen?
Het argument dat oude gebouwen niet aan nieuwe duurzaamheidseisen of gebruiksdoelen kunnen voldoen, houdt geen stand. Er zijn talloze succesvolle transformaties die het tegendeel bewijzen. En dan is er nog het esthetische argument: ‘lelijkheid’. Maar wie bepaalt dat? Is een gebouw lelijk omdat het niet onderhouden is? Of omdat het uit een andere tijd stamt en niet aansluit bij de huidige smaak?
Herbestemmen kan niet alleen duurzamer zijn, maar ook economisch aantrekkelijker dan nieuwbouw. Het hergebruik van bestaande structuren en materialen bespaart kosten. Doordat er niet vanaf nul gebouwd hoeft te worden, blijven de totale projectkosten vaak lager. Daarnaast besparen herbestemmers op sloop-, grondwerk- en ruwbouwkosten. Dat maakt renovatie niet alleen milieuvriendelijker, maar ook financieel interessant.
Leegstand: een gemiste kans
De woningnood is enorm, en toch staan er in Nederland nog steeds gigantische aantallen panden leeg. Alleen al de leegstaande kantoorruimte is goed voor zo’n 10.000 woningen. Scholen die niet meer in gebruik zijn, zouden plaats kunnen bieden aan nog eens 25.000 wooneenheden. En dan zijn er nog de woningen zelf: volgens het CBS stonden er in 2023 bijna 70.000 huizen langer dan een jaar leeg.
Leegstand is geen probleem, het is een kans. Herbestemming kan een belangrijke bijdrage leveren aan het terugdringen van het woningtekort. En als permanente herbestemming niet mogelijk is, waarom dan geen tijdelijke verhuur? Wat we in elk geval niet moeten doen, is zomaar slopen. Zoals Alkemade stelt: dat pad loopt dood.
Circulair bouwen is de toekomst
Herbestemming is niet alleen duurzamer, het is ook stikstofvriendelijker dan slopen en nieuwbouwen. Minder productie van nieuwe materialen betekent minder CO2-uitstoot en minder transport. Maar als we het écht goed willen doen, moeten we nóg een stap verder gaan: circulair bouwen. Dat betekent niet alleen hergebruiken, maar ook slim demonteren en zo min mogelijk materialen verspillen. ‘Reduce, reuse, recycle’ moet het nieuwe mantra worden in de bouwsector.
Laten we stoppen met slopen en beginnen met behouden, transformeren en vernieuwen. Niet alleen omdat het kan, maar omdat het moet.
