Bouwfouten
Stenen muur ondersabeld met PUR: scheurvorming
Een regelmatig voorkomend probleem waar het oordeel van de bouwpatholoog gevraagd wordt is scheurvorming in binnenmuren. Zo ook bij een maisonnette woning uit de jaren ’30. De woning bevindt zich op de eerste verdieping. Daaronder ligt een tweede woning met een identieke plattegrond. De eigenaren van de begane grondwoning besloten een jaar of zes terug een slaapkamer van de woning op te offeren voor een ruime en open woonkamer en keuken. Bij de verbouwing nemen zij een constructeur in de arm. Deze bedenkt een plan waarbij de gemetselde muren van de slaapkamer van de bovenwoning worden opgevangen door een staalconstructie.
Foto 1 en 2. Scheurvorming in de wand.
Foto 1 en 2. Scheurvorming in de wand.
Tekst: Dick Verburg
Bureau voor Bouwpathologie BB
Terwijl de werkzaamheden nog bezig zijn meldt de bovenbuurman zich. Er zouden scheuren zijn ontstaan in de wanden van zijn slaapkamer. De aannemer gaat bij hem kijken. Deze is echter van mening dat de scheurvorming niets met de verbouwing te maken heeft. De bovenbuurman kijkt het een tijdje aan en als de scheuren een tijdje stabiel blijven repareert deze de scheuren maar zelf. Enige tijd later verkoopt de bovenbuurman de woning. De nieuwe eigenaar treft een keurig gestukadoorde en gesauste slaapkamer aan.
Probleem
Na enige maanden worden er echter toch scheuren zichtbaar. De scheuren verlopen deels horizontaal en deels diagonaal (foto 1 en 2). De onderburen worden aansprakelijk gesteld via de rechtsbijstandsverzekering. Daar is een technische rapportage bijgevoegd. Deze laten zich echter niet zomaar aanleunen dat de scheuren door hun verbouwing zouden zijn ontstaan. Via hun rechtsbijstandsverzekering ontvangt Bureau voor Bouwpathologie opdracht om een contra-expertise uit te voeren.
Foto 3. Aan het plafond is niet veel te zien.
Onderzoek
Tijdens het onderzoek zijn zowel de bewoners van de benedenwoning aanwezig als hun constructeur. Zij infomeren de bouwpatholoog over het verloop van de gebeurtenissen. De constructeur heeft ook de verbouwing ontworpen. Daarbij is aangenomen dat de vloerbalken van de bovenwoning van bouwmuur tot bouwmuur overspannen. Er is berekend dat deze bestaande balklaag dan sterk genoeg zou moeten zijn om de gemetselde binnenwand te dragen, die in dwarsrichting daarop geplaatst is.
Om de wand te dragen die evenwijdig aan de draagrichting van de vloerbalken loopt zouden wel twee extra vloerbalken moeten worden aangebracht tegen de bestaande vloerbalken. Na de toelichting voert de bouwpatholoog zijn onderzoek uit. Op het oog is niet zoveel te zien aan het plafond boven de keuken (foto 3). Na enig meetwerk blijkt dat twee van de plafondspotjes precies uitkomen onder de plek waar de twee extra houten balken in het plafond zouden moeten zijn aangebracht. De nieuwe balken die naast de bestaande balk zouden moeten liggen ontbreken echter (foto 4). De balklaag is dan niet zo stevig als berekend. De aannemer is dus in gebreke gebleven en dat wordt in het rapport vermeld.
Foto 4. Geen nieuwe houten balk te zien.
Nadere inspectie
De aannemer neemt daarop zijn verantwoordelijkheid en maakt een grotere opening in het plafond. Na het verwijderen van de isolatie blijkt er echter wel een stalen HEA100 aanwezig! De aannemer kijkt niet veel verder en meldt dat de scheurvorming niet aan hem ligt. De bouwpatholoog vervolgt daarop het onderzoek via de inmiddels grotere inspectieopening. In plaats van de twee extra houten balken heeft de aannemer inderdaad een stalen balk aangebracht. De ruimte tussen de balk en de bovenliggende gemetselde muur is deels opgevuld met pur (foto 5.). Deels is de ruimte echter ook helemaal niet opgevuld (foto 6).
Daarnaast valt de bouwpatholoog nog iets op. Eén van de balken waarvan de constructeur veronderstelde dat die zou doorlopen van draagmuur naar draagmuur blijkt verlengd (foto 7). Daarbij heeft de aannemer niet al te krap gekeken. De originele bak heeft een afmeting van 70 x 195 mm. Het verlengstuk is slechts 45 x 150 mm. De balkjes zijn nog wel stevig gekoppeld met twee draadeinden.
Foto 5. Er blijkt toch een stalen balk aanwezig, maar de vloer is ondersabeld met PUR.
Analyse
De stalen balk is sterk genoeg om de bovenliggende wand te dragen. De positie van de stalen balk tussen de twee houten vloerbalken maakte het moeilijk om de open ruimte tussen de bovenliggende wand en de balk goed te ondersabelen. De hoeveelheid pur aan de uiteinden van de muur is echter geen geschikt alternatief. Dit zal ingedrukt worden door het gewicht van de bovenliggende wand. Omdat in het midden van de muur helemaal niets is aangebracht is de ondersteuning ook nog eens ongelijkmatig. De opgetreden diagonale scheuren zijn hierdoor goed te verklaren.
Ook de verlengde balk vraagt aandacht. Een verlengde balk is per definitie minder draagkrachtig dan een balk die uit één stuk bestaat. De balken zullen ter plaatse van de verbinding langs elkaar heen schuiven totdat de draadeinden volledig op spanning komen. Zelfs zes jaar na de verbouwing. Ondertussen verzakt de vloer inclusief de daarop staande wand verder en verder.
Foto 6. Er blijkt toch een stalen balk aanwezig. Deels is de vloer ondersabeld met PUR, deels zelfs helemaal niet.
Conclusie
De stalen balk was nog niet zo’n slecht idee, maar helaas niet goed en deugdelijk uitgevoerd. Stevig ondersabelen van de bovenliggende baksteenmuur is alsnog nodig. Pur is daarvoor echter absoluut een ongeschikt materiaal!
Verder is het verlengen van de houten balken in de balklaag af te raden wanneer op die balklaag een steenachtige wand staat. De aannemer had toch beter even de constructeur kunnen bellen toen deze een andere situatie aantrof dan op de constructietekening was aangegeven. Beide balken zullen bij de verbinding langzaam langs elkaar heen draaien en gegarandeerd terugkerende scheurvorming veroorzaken.
Foto 7. De vloerbalken blijken verlengd.
Advies
Het plafond van de keuken zal helemaal open gemaakt moeten worden. Na het goed stempelen van de vloer zullen de verlengde balken één voor één moeten worden vervangen. De muur boven de stalen balk kan alsnog stevig worden ondersabeld met een krimpvrije mortel. Een hele klus met de nodige risico’s! Er is in deze situatie ook een alternatief mogelijk. De zware baksteenmuur in de bovenwoning zou vervangen kunnen worden door een lichte metalstudwand. Dan hoeft het plafond beneden niet opengemaakt te worden. De vloer kan terugveren naar de oorspronkelijke positie en de schade beneden blijft beperkt. Met enige welwillendheid van de bovenburen zou dat een prima oplossing zijn.
