Woonlab voor de BV Nederland

Living Lab 040

Tekst: Jos Lichtenberg

Een stelling is dat we in de versnipperde bouwwereld nauwelijks nog in staat zijn om ons voldoende aan te passen aan de razendsnel veranderende omgeving. Om onszelf te transformeren tot een sector die de oplossingen levert voor de problemen van vandaag en morgen. Iedereen is met zijn eigen dingetje/productje bezig. Maar leidt dat ook tot de antwoorden die we maatschappelijk zoeken? Het antwoord is stellig en simpel: NEE!

Initiatiefnemers Monique Donker en Jos Lichtenberg, samenwerkend in Off Road Innovations en oprichter van LL040.

Als je naar items kijkt in relatie tot opwarming, CO2-reductie, stikstof, fossiele brandstoffen, energie, materiaalschaarste, gezond en veilig wonen, betaalbaar wonen, inclusie, flexibiliteit, et cetera, dan vindt een meerderheid wel dat we er iets aan moeten doen. Maar omdat niemand zich probleemeigenaar voelt, leidt dat niet tot individuele actieplannen. Integendeel, we roepen dat wel, maar uiteindelijk wil iedereen van nature zo weinig mogelijk veranderen. Men wil eventueel wel meeliften, maar bij gebrek aan voortrekkers, valt er weinig te liften. We moeten in ieders belang dus de krachten bundelen. In de dagelijkse praktijk blijkt dat lastig te zijn, maar een lab is de plek bij uitstek om dat vorm te geven.

Samen

De oplossingen voor de grote uitdagingen die ons maatschappelijk bezighouden, overstijgen het bedrijfsdomein. Samenwerken in innovatie is dus het devies. Juist, door aan tafel te zitten bij de discussies die er toe doen, door van daaruit je strategie en richting te bepalen en je kansen te benutten, door allianties aan te gaan en consortia te vormen, kom je in een actie-modus. Daarbij gesteund door subsidies ga je handen uit mouwen steken, kennis binnen trekken, creatieve sessies organiseren en op één of meerdere stippen op de horizon afstevenen. Daarmee creëer je tevens een soort van gelijk gerichtheid die de effectiviteit zeer ten goede komt.
Zie daarom het living lab, kortweg LL040, als de R&D afdeling van de Nederlandse Bouwsector in brede zin. Dus niet alleen die van de bouwbedrijven, maar ook van de industrie, start ups, ontwerpers, adviseurs, installateurs, financiers, beleggers, et cetera. Dat alles om uiteindelijk waardevol en betekenisvol te zijn voor mens en maatschappij.

LL040

De bundeling van krachten als bedoeld, wordt nu vanuit het Living Lab 040 georganiseerd. Op 8.500 m2 bouwgrond wordt hier het bouwen en wonen van morgen opnieuw uitgevonden. Aanleiding was de opgave van de gemeente Eindhoven die net als andere steden met ruimtegebrek en woningtekorten kampt. Dan rijst al snel de vraag hoe de stedenbouw van de toekomst eruit moet komen zien. Meer mensen op hetzelfde oppervlak en toch een hoge kwaliteit van leven en wonen.
De gemeenschappelijke opgave is dat we daarom met spoed concepten, ideeën, oplossingen gaan ontwikkelen. En dat is precies wat we met het Lab voor ogen hebben. Eindhoven heeft al een reputatie als broedplaats voor innovatie, dus is het logisch om hier te landen. En het blijft niet bij ontwikkelen. Ook het opschalen van de successen kan van hieruit plaatsvinden. We willen immers versnellen.
Achter LL040 zitten Monique Donker en Jos Lichtenberg. Zij hebben het Lab vanuit verbazing en zorgen over het vastgeroeste systeem, aangejaagd. Daarin bevestigd door het aanhaken van prominente partijen. De gemeente Eindhoven was van begin af geëngageerd. Datzelfde geldt voor de provincie Noord Brabant en Amvest was er al vroeg bij om als founding father met raad en daad te helpen en via sponsoring de nek uit te steken. Dat alles in ruil voor learnings.
LL040 biedt de lab faciliteit, de ruimte, organiseert creatieve sessies en inspiratiesessies. Het Living Lab vertelt het verhaal naar buiten, trekt potentiële opdrachtgevers naar binnen en organiseert de kennis rondom gedefinieerde uitdagingen, bijvoorbeeld met de TU Eindhoven, die ook is aangesloten.

Een beeld van hoe het Living Lab vorm zou kunnen krijgen. Vooraan de buurtkamer, verderop de stadskamer die ook gaat functioneren als het buurthart voor het totale buurtschap Te Veld (670 woningen).

Eerste fase

Het plan dat in samenwerking met KAW, M10 en Sweco is ontwikkeld, wordt gefaseerd gerealiseerd en in de eerste fase landen partijen als Jansen-ODS, Ferlem, Hazenberg-TBI en RC Panels in het lab. Zij realiseren elk meerdere experimentele woningen. Jansen-ODS doet dat met een circulair concept met hoge restwaarde gebaseerd op stalen meccano achtige componenten en gevels (Jansen Viss) in een overigens hybride oplossing met ook andere materialen. Ferlem is een nieuwkomer met een achtergrond in de automotive. Zij ontwikkelden en verfijnen een systeem gebaseerd op extreem efficiënte productieprincipes. Daarnaast realiseren Hazenberg/TBI en RC panels, elk een compacte woonvorm. De een met een accent op inwendige uitbreiding, de ander op basis van parametrische standaardisatie. Beide inzettend op bio-based. Een bijzondere deelnemer is Velux. Uiteraard bekend van de dakvensters, maar hier als onderdeel van woningen, zoekende naar een meerwaarde met betrekking tot duurzaamheid met een focus op een gezond binnenklimaat, welzijn, et cetera. Een lab biedt voor Velux een platform om kennis te delen met leveranciers van bouwsystemen.

Place to be

Als je de veranderingen om ons heen serieus neemt is het lab wel een plek waar hét gaat gebeuren. Er wordt natuurlijk getest en verbeterd, alles wat je van een lab kunt verwachten. Er wordt ook debat gevoerd over welke richting het allemaal uit zal gaan. Én er worden krachten gebundeld om de vruchten uit het lab naar de markt te brengen. Het lab wordt niet voor niets ook als een expo terrein gepresenteerd.
De oplossing voor alle uitdagingen als genoemd, bieden enorme kansen voor iedereen die actief is in de bouw. Maar ook buiten de bouw, zoals Ferlem laat zien. We ontwikkelen concepten en producten, maar ook processen, de logistiek, de verdienmodellen, et cetera.
En of je nu het lab maakt of volgt, het debat aanvoert of ondergaat, het is beter om erbij te zijn en daartoe biedt LL040 allerlei mogelijkheden. Natuurlijk komen er uit het lab regelmatig berichten over innovatiesuccessen, visievorming, verleggen van grenzen. Daarover zullen we periodiek publiceren. Zo kun je, ook als je niet actief bent betrokken, toch regelmatig worden geprikkeld.
LL040 daagt iedereen, ook de lezers van dit blad, uit om in het lab te komen discussiëren, oefenen, experimenteren, inspireren. LL040 wil daartoe verbinden, faciliteren en stimuleren. Voor wie contact zoekt, zie de kadertekst.

Informatie over de auteur:

Jos Lichtenberg heeft een op bouwinnovatie gerichte loopbaan. Ín de industrie, als consultant vóór de industrie, als Hoogleraar bouwinnovatie aan de TU/e (inmiddels emeritus), schrijver van boeken en artikelen, in raden van advies, commissies en jury’s, als initiator van House of Tomorrow Today (2x), van Slimbouwen en samen met Monique Donker van ‘circular schools’ en nu dus ook LL040.