Bouwfouten
Wat bij koude na isolatie?
Er worden nog steeds met regelmaat oudere woningen voorzien van isolatie. Bijvoorbeeld door het plaatsen van voorzetwanden met isolatie aan de binnenkant, vullen van bestaande spouwmuren of buitengevelisolatie. In deze situatie werd door de particuliere eigenaar van de woning besloten een verhuurde woning beter te isoleren. Vanwege de bewoonde staat en de aanwezigheid van een spouwmuur werd niet gekozen voor voorzetwanden, maar voor na-isolatie van de spouwmuur. De huurder had geen klachten, maar klaagde juist na isolatie over koude.
Tekst: Ing. Sjang den Ouden
Bureau voor Bouwpathologie te Montfoort
www.bouwpathologie.nl
Vochtproblemen en schimmel op binnenzijde zijgevel in de woonkamer.
Het is gebruikelijk om voorafgaande aan de uitvoering van de na-isolatie een onderzoek te doen naar de haalbaarheid en de mogelijke risico’s. De aannemer boorde daarom een paar gaatjes in de buitenmuur en keek daarin met een endoscoop. Hij controleerde op vochtproblemen en inspecteerde de kruipruimte. De mogelijkheid bestond de spouwen te vullen met isolatievlokken; dit zou de beste keuze zijn in deze situatie. De uitvoering van de na-isolatie bleek snel te kunnen gaan. De aannemer kwam om 8.00 uur voorrijden en was in de middag om 13.00 uur al klaar.
Klachten
De huurder had verwacht dat de kosten voor het stoken nu wel omlaag zouden gaan en dat de woning comfortabeler zou worden. Dit ondanks het feit dat de houten begane grondvloer nog niet geïsoleerd was, de keuken beperkt geïsoleerd en de dikte van de spouwisolatie niet heel groot was: ruim 6 centimeter.
Zijgevel woonkamer buitenzijde.
Na verloop van twee jaar bleken de stookkosten hoog te blijven en was de ervaring dat het wel kouder leek te zijn geworden in de keuken. Tevens was er sprake van vocht en schimmel op de binnenzijde van de zijgevel in de woonkamer. De omvang van dit probleem leek groter te worden. De eigenaar stuurde na ontvangst van de klachten een inspecteur. Die gaf aan dat het haast niet mogelijk was dat het kouder voelde, doordat er juist isolatie was toegevoegde woning. Deze klacht herhaalde zich enkele keren waarna de rechtsbijstand werd ingelicht, dossier geopend en de bouwpatholoog gevraagd een onderzoek te doen.
Onderzoek en resultaten
Het onderzoek werd ingepland in de winter. Gelukkig vroor en sneeuwde het tijdens het onderzoek en zijn er zowel binnen als buiten warmtebeelden gemaakt. Hierop bleken er flinke verschillen in temperatuur te zijn, zowel binnen de gevelvlakken als op onderlinge aansluitingen en randen. Ook ter hoogte van het maaiveld bleek een forse temperatuurafwijking. Verder zijn vochtmetingen gedaan aan de gevels van de woning. Hieruit bleken in de woonkamer over het onderste deel van de zijgevel verhoogde vochtwaarden, ook ter plaatse van de schimmelvorming.
Woonkamer zijgevel, binnen.
Daarnaast is het verwarmingssysteem van de woning inzichtelijk gemaakt. De woning werd nog gewoon met een HR-ketel op hoge temperatuur verwarmd met behulp van radiatoren en een centrale woonkamerthermostaat. De monteur had volgens mededeling wel de keteltemperatuur iets naar beneden bijgesteld tijdens het laatste onderhoud in verband met de klacht over de hoge stookkosten. Dit laatste moest gemakkelijk kunnen gezien de hogere isolatie van de woning.
Volgens de huurder werden de koude klachten voornamelijk in de keuken ervaren. Die bevindt zich in de aanbouw achter de woning, waarin ook een berging is gelegen. Deze berging is geheel ongeïsoleerd uitgevoerd, maar is ook met een ongeïsoleerde halfsteens muur van de keuken gescheiden. In de keuken is maar één radiator geplaatst. De huurder geeft aan dat de rijst in de onderkastjes onder het aanrecht bevriest in de winter. Het aanrecht is tegen de na-geïsoleerde buitengevel geplaatst. Terloops werd gevraagd naar de kamertemperatuur en of daar nog iets aan veranderd was de afgelopen jaren. Ja, sinds de hoge kosten voor gas verwarmen ze de woning nu nog maar maximaal tot 18 graden!
Woonkamer zijgevel, binnen.
Analyse
De koude in de keuken is het directe gevolg van minder verwarmen. Door de betere isolatie van de woning (voornamelijk de woonkamer en slaapkamers), de lagere aanvoertemperatuur van de verwarming (verlaagd door de installateur) en de lagere instelling van de kamerthermostaat (18 in plaats van 20) bleek de keuken vrijwel niet meer op temperatuur te komen. De korte momenten dat de radiator in de keuken nog verwarmde was onvoldoende. In de keuken was veel warmteverlies door de ongeïsoleerde wand naar de berging. Doordat de keuken zo koud bleef werd de deur tussen de woonkamer en de keuken ook nog gesloten. Hierdoor werd de keuken nog kouder! Het kastje naast de berging bereikte bij vriesweer zelfs temperaturen onder nul.
Uit de warmtebeelden was duidelijk af te leiden dat de isolatie in de gevel niet gelijkmatig aangebracht was en/of veel vervuiling in de spouw aanwezig was. De zeer wisselende beelden van de temperaturen van de buitengevel geven dit duidelijk weer. Ter plaatse van de aansluiting van de gevel op het maaiveld blijkt de spouw vrijwel geheel dicht. Hier is dan ook een groot warmtelek zichtbaar. Mede door de ongeïsoleerde houten begane grondvloer kan de warmte via de kruipruimte gemakkelijk weglekken.
Als laatste blijkt uit de vochtmetingen sprake van optrekkend maar ook doorslaand vocht door voornamelijk de zijgevel van de woning. Het meest op de hoeken van de gevel, maar ook plaatselijk meer naar het midden. Hiervan blijken ook aanwijzingen zichtbaar op de warmtebeelden. Maar betreft dit alleen bouwtechnische gebreken die de verhuurder moet oplossen? Nou nee, dat niet.
Herstel
Door de radiator in de keuken te voorzien van een thermostatische radiatorkraan en de keuken deur open te houden kan de verwarming worden verbeterd. Geadviseerd is de scheidingswand met de berging ook te isoleren met minimaal gelijke isolatiewaarden als de spouwmuren. De temperatuur in de keukenkastjes zal laag blijven door de invloed van de ongeïsoleerde begane grondvloer grenzend aan de buitengevel.
Om de sterk wisselende isolatiewaarde van de na-isolatie aan te pakken kan ervoor worden gekozen alsnog een voorzetwandconstructie aan de binnenzijde te plaatsen. Of er kan isolatie aan de buitenzijde worden aangebracht na verwijdering van het buitenspouwblad.
Ten aanzien van het optrekkend vocht is geadviseerd deze door injectie te keren. Het doorslaand vocht kan worden voorkomen door de gevel te impregeneren of door het isolatiemateriaal weer uit de spouw te verwijderen. Impregneren is echter geen garantie tegen doorslaan van vocht. Het verwijderen van het isolatiemateriaal biedt meer garantie, daar er voorheen nooit doorslaand vocht aan de orde is geweest. Tot slot is een uitgebreid verwarmings- en ventilatieadvies gegeven aan de huurder.
