Isoleren met stro

In Nederland staan tussen de 150 en 200 strogebouwen. Dat is relatief een stuk minder dan in omringende landen. En dat terwijl stro goede isolerende eigenschappen heeft, bijzonder brandveilig is en de kosten voor gebouwen met stro vergelijkbaar zijn met traditionele bouwvormen.

Tekst Katja van Roosmalen

‘Bouwen met stro is allesbehalve nieuw. Toen de balenpers in 1890 in Nebraska (USA) werd uitgevonden zijn al de eerste strowoningen gezet. De basis is nog steeds hetzelfde. Het houten skelet van een gebouw wordt opgevuld met strobalen. Het stro heeft geen dragende functie maar dient alleen ter opvulling en isolatie. De balen hebben allemaal dezelfde breedte en diepte, alleen de lengte kan variëren’, vertelt Michel Post van ORIO architecten.
 

Zoutelande

Post realiseert op dit moment een buitenplaats in Zoutelande. Het project bestaat uit drie gebouwen waarvan de eerste – een bijgebouw met een BVO van 450 m2 – bijna klaar is. Het hoofdgebouw telt 4.500 m2. Daarmee is het één van de grootste strobouwprojecten in Europa. ‘Door de eenvoud van het ontwerp, de schoonheid en eerlijkheid van de materialen en de landelijke setting is dit voor Nederlandse begrippen een uniek project. De eigenaar wilde op het perceel van 8 hectare een nieuw landgoed realiseren en nam daartoe twee landschapsarchitecten in de arm. Zij stippelden de contouren van het landschap uit. Een hek aan de voorkant en een rechte oprijlaan met bomen aan beide zijden naar het huis toe vormen de entree. Een klassiek landgoed dus, daar hoort ook een klassieke architectuur bij.’
De buitenplaats omvat als het gereed is een hoofdgebouw met drie vleugels waarin drie woningen worden gerealiseerd. Naast het hoofdgebouw komen twee bouwvolumes te staan die straks dienstdoen als schuren. ‘De opdrachtgever wilde een ecologisch verantwoord gebouw realiseren. Hij heeft zich georiënteerd en koos voor strobouw omdat het hiermee ook mogelijk is om een gebouw met een bijzondere verschijningsvorm te maken, de ecologische footprint nihil is en hij erg betrokken is. Hij heeft bijvoorbeeld ook meegeholpen bij de bouw’, legt Post uit.
 

Isolatie

Stro als isolatie gebruiken kent volgens de architect nauwelijks beperkingen. ‘Het is dampopen en heeft een hoge isolatiewaarde. Daarnaast is stro los wel brandbaar, maar eenmaal geperst in balen is het bijzonder brandwerend. De wanden worden aan de binnenzijde afgewerkt met leem en aan de buitenkant met kalk. Met een stuclaag erop heeft het een brandwerendheid van 210 minuten. Zelfs al is de stro alleen voorzien van een leempapje, dan nog is het een half uur brandwerend. Dat komt omdat aarde (de basis van leemstuc) onbrandbaar is.’
De grootste potentiële boosdoener is vocht. ‘Vocht mag niet vanaf de bovenzijde in de muren komen.’ En ook ter hoogte van het maaiveld wordt geen stro toegepast, omdat je ook daar vochttoetreding wilt voorkomen. ‘Daarnaast kan je stro wel plaatsen op schuimbeton, maar niet op gewoon beton. Dat heeft te maken met de lambdawaarde. Die van stro en schuimbeton zijn bijna gelijk. Daardoor voorkom je condensatie op de contactplaatsen.’
 

Lambda-waarde

De lambda-waarde van stro is afhankelijk van de wijze waarop het wordt verwerkt. ‘Volgens een recente test van FASBA is de waarde 0,052 W/mK, maar ik reken altijd met 0,048 W/mK. Dit is de waarde aangetoond door de Universiteit van Kassel (Duitsland) door Gernot Minke en wordt ook in zijn boeken genoemd. Ter vergelijking: dat is iets minder isolerend dan minerale wol (0,038 W/mK). Daarnaast hangt het er vanaf of je de balen liggend of staand gebruikt. Liggend heeft het een waarde van 0,060 W/mK en staand 0,048 W/mK. Dat heeft te maken met de halmrichting. Wij zetten de strobalen meestal op de kant, daardoor zijn de wanden dunner.’
 

Wanddikte

In Zoutelande is de wanddikte 36 centimeter. Met een lambda-waarde van 0,048 W/mK kom je dan onafgewerkt al op een Rd-waarde van 7,5 m2K/W. Als de gevel voorzien is van de kalkstuc afwerklaag aan de buitenzijde en leemstuc aan de binnenkant is de totale dikte ongeveer 44 centimeter.
Om vochtintreding aan de bovenzijde te voorkomen heeft het dak grote overstekken. ‘Wij kozen voor overstekken van 50 centimeter, maar dat hebben we uit esthetisch oogpunt gedaan. Bovendien is er dan meer ruimte voor het stucwerk. Dertig centimeter is normaal gesproken echter voldoende.’ Een ander aspect van het bouwen met stro is het weer. Post: ‘Je moet met de seizoenen mee bouwen. De constructie, verdiepingsvloeren en het dak zet je eerst, waarna je het invult met stro. Afstucen kan echter niet in ieder seizoen. Dat moet je doen in het voorjaar of de zomer.’

Binnenklimaat

Behalve een goede isolator draag stro ook bij aan een gezond binnenklimaat. ‘Daarom staat het in omringende landen ook in de belangstelling; ook scholen en zorgcentra worden met stro gebouwd. Echt grote gebouwen, die soms wel acht verdiepingen tellen.’ Stro houdt namelijk behalve de kou ook straling tegen. ‘Het bereik van bijvoorbeeld een mobiele telefoon is aanzienlijk minder dan in traditioneel gebouwde huizen. Akoestisch is het erg prettig, omdat er bijna geen galm in huis is. En het neemt vocht uit het huis op en geeft dit vocht weer zodra het droog wordt in huis, bijvoorbeeld in het najaar. Dit komt doordat het een organisch materiaal is met een open structuur.’