Warmteverlies door vloeren zwaar onderschat

7 januari om 08:42 door BouwTotaal

“De focus ligt zwaar op dakisolatie. Niet voor niets eist het Bouwbesluit voor het dak een minimale Rc-waarde van 6,0 m2K/W. Voor de begane grondvloer volstaat minimaal 3,5 m2K/W. Dat is onterecht, want de meeste warmte gaat ongemerkt verloren via de begane grondvloer naar de kruipruimte. Vooral als we massaal overstappen op vloerverwarming”, zegt Ton Willemsen, directeur Tonzon BV.

Tekst: ing. Frank de Groot
Beeld: Tonzon BV

Houten vloeren met vloerverwarming kun je goed isoleren. Simpel door twee kussens op te hangen. Eén tussen de balken en een er onder. De situatie op de foto geeft een Rc-waarde van 9,6 m²K/W.

Wie een woning of utiliteitsgebouw oplevert, verkoopt of verhuurt, krijgt vanaf 1 januari 2021 te maken met het nieuwe energielabel. Voor woningen is de grootste verandering dat het huidige Vereenvoudigd Energielabel (VEL) verdwijnt en wordt vervangen door een meer uitgebreid energielabel. Nu kan een woningeigenaar nog zelf online een aantal woningkenmerken doorgeven, waarna het label op afstand wordt vastgesteld. Vanaf 1 januari 2021 vraagt de woningeigenaar een energielabel aan door een afspraak te maken met een vakbekwaam energieadviseur. Die komt langs en bekijkt in gemiddeld 1 à 2 uur tijd het huis. Op basis daarvan wordt berekend hoeveel energie er nodig is voor verwarming, warm water, ventilatie en koeling van de woning.
“Ik ben al niet enthousiast over het oude label, maar ook niet over het nieuwe label. Ik stel voor dat we een disclaimer opnemen bij dat label dat deze niet gebruikt kan worden als sturingselement voor het bepalen van energiebesparende maatregelen. Waarom niet? Een jaren zestig woning met een goed geïsoleerde kap zal een beter energielabel krijgen dan een gelijksoortige woning, maar dan alleen met goede vloerisolatie. In werkelijkheid is het energieverbruik van de woning met goede vloerisolatie veel lager”, aldus Ton Willemsen, die onder meer in Green Make Over TV serie diverse oplossingen laat zien om energie te besparen en het wooncomfort te verhogen.

Waarom betere vloerisolatie?

Al vele jaren strijdt Ton Willemsen tegen de misverstanden die er heersen bij het isoleren van vloeren. “Logisch, want hij wil Tonzon vloerisolatie verkopen”, is een veelgehoorde opmerking. Maar wie zijn verbeten strijd volgt, krijgt ook sympathie voor zijn gedachtengoed. Bij vloerverwarming gaat volgens Willemsen vrijwel altijd onnodig veel warmte onbenut naar onderen verloren. Dat komt doordat hardschuimisolatie aan de onderzijde de warmte – weliswaar vertraagt – wel gewoon uitstralen naar de koude aardbodem en funderingsmuren. Er zijn volgens hem voorbeelden waarbij de onderkant van een ongeïsoleerde vloer zelfs warmer is dan de bovenkant. Hij heeft al talrijke woningen bezocht, waarbij een geïsoleerde vloer met vloerverwarming niet tot een aangenaam binnenklimaat leidt. “Zelfs bij een Rc-waarde van 3,5 m2K/W gaat er nog structureel warmte naar de kruipruimte verloren”, aldus Willemsen.
“Waarom al die focus op dakisolatie? Natuurlijk moet het dak goed worden geïsoleerd, maar we moeten de invloed op het binnenklimaat en energieverbruik ook niet overschatten. Veelal liggen de zolderverdieping of de slaapruimten onder het dak. Een zolderverdieping onder een schuine kap wordt soms al helemaal niet verwarmd en in slaapruimten ligt de temperatuur meestal ook lager. We leven namelijk vooral op de begane grond. En daar bevindt zich door de energietransitie ook steeds vaker de vloerverwarming. Doordat een deel van de warmte uitstraalt naar de kruipruime – ook als de vloer is geïsoleerd – klagen bewoners toch vaak over koude voeten.”

BENG

Bij de huidige EPC-berekening komt de onlogische combinatie van vloerverwarming bij een matig geïsoleerde vloer volgens Willemsen niet boven water: “De bewoner merkt dat alleen aan zijn hoge energierekening.” Vanaf 1 januari 2021 gelden er echter nieuwe energieprestatie-eisen voor nieuwbouw. Na twintig jaar nemen we dan afscheid van de energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Daarvoor in de plaats komt een nieuwe bepalingsmethode die is vastgelegd in een Nederlands Technische Afspraak: NTA 8800. Er wordt bij de nieuwe bepalingsmethode overgegaan naar zogenoemde BENG-indicatoren. Er wordt dan onder meer gekeken naar de energiebehoefte van een gebouw in kWh/m2 gebruiksoppervlakte, per jaar. Deze bepalingsmethode doet volgens Willemsen meer recht aan het werkelijke warmteverlies: “Bij BENG is een goede schilisolatie van groter belang, maar dan nog kom je weg met een Rc-waarde van 3,5 m2K/W voor de begane grondvloer. En dat is in de praktijk met traditionele isolatie te weinig.”
Wat is het alternatief? Dat zijn de Tonzon Thermoskussens. Dit zijn kussens bestaande uit verschillende lagen folie met een zeer lage emissie. De kussens zijn gevuld met lucht en worden in lange banen aan de onderzijde van de begane grondvloer bevestigd. Dit systeem voorkomt uitstraling van warmte naar de kruipruimte (voor verdere uitleg zie kadertekst). “Dit systeem is uitstekend te combineren met vloerverwarming. Maar je kunt ook radiatoren geschikt maken voor lagere watertemperaturen. Wij leveren reflecterende radiatorfolie, die je aan de achterzijde tegen de radiator aanbrengt en eventueel door laat lopen aan de onderzijde van een overstekende vensterbank. Daarnaast werken we samen met de leverancier van SpeedComfort. Dit is een slimme radiatorventilator die de warme lucht uit convector of radiator versneld in de ruimte brengt. De warmte wordt beter verdeeld en zorgt voor een comfortabel binnenklimaat. Hierdoor kan de radiator zelfs in combinatie met een warmtepomp worden gebruikt. Ik heb bij oudere woningen waarin deze maatregelen zijn getroffen besparingen gezien tot tweederde van de stookkosten! En dan moet er nog geïsoleerd worden.”

Tonzon Thermoskussens

Tonzon Thermoskussens zijn kussens bestaande uit verschillende lagen folie met een lage emissie. De kussens zijn gevuld met lucht en worden in lange banen aan de onderzijde van de begane grondvloer bevestigd. Ze worden vervolgens afgesloten met dubbelzijdig tape.

Met de kussens wordt hetzelfde effect als bij een thermosfles bereikt. Bij traditionele isolatiematerialen vindt warmtetransport door geleiding plaats. Door bijvoorbeeld een grotere dikte of meer stilstaande lucht (celstructuur) in deze isolatiematerialen, neemt het warmtetransport af. Aangekomen bij de buitenkant van het materiaal wordt de warmte vol uitgestraald naar de koude ruimte. Thermoskussens blokkeren deze uitstraling. De enige manier waarop de warmte door de kussens heen kan dringen, is via geleiding door de lucht. Omdat de warmte van boven komt, ontstaat in de kussens een thermische gelaagdheid zoals in een boiler: bovenin is het warm en naar onder toe wordt het langzaam kouder. De warmte wordt daardoor maar moeilijk overgebracht op de onderkant van de Thermoskussens. Die onderkant op zijn beurt draagt de warmte maar heel moeilijk over op de luchtlaag onder de kussens. Omdat de kussens zijn afgesloten kan kruipruimteventilatie de thermische gelaagdheid in de kussens niet verstoren. De techniek bestaat al sinds 1980 en heeft bewezen over een zeer lange levensduur te beschikken.

Isolatiewaarde

Voor de isolatiewaarde van TONZON Thermoskussens is een bewijs van gelijkwaardigheid afgegeven door ISSO. Daaruit blijkt dat bij de bepaling van het energielabel Rc=3,8 m²K/W mag worden gehanteerd voor het Thermoskussen met drie luchtkamers. Doordat de werking van de kussens heel anders is dan bij traditionele isolatiematerialen, ligt deze waarde in werkelijkheid nog een stuk hoger (gedetailleerde Trisco berekening door TU Delft komt op een equivalente Rc-waarde van 4,6 m2K/W). Momenteel ontwikkeld TONZON Thermoskussens met meer dan drie luchtkamers. Hierbij wordt beoogd om een Rc-waarde van minimaal 6,2 m2K/W te halen.

Houten vloeren

Willemsen is pleitbezorger van de terugkomst van de houten begane grondvloer: “Een nieuwe begane grondvloer van hout is schoner, lichter, comfortabeler, gezonder en energiezuiniger dan beton. Bovendien belast een traditionele betonnen begane grondvloer geïsoleerd met EPS het milieu veel zwaarder. Maar ook tijdens de gebruiksfase vraagt een betonvloer veel meer energie. Het beton heeft veel massa, door de EPS isolatie lekt permanent warmte naar onderen weg en via de vloer komt onnodig veel vocht in dampvorm de woning binnen. Dit vocht moet door ventilatie weer worden afgevoerd. Ook dit kost energie.”
“Op een houten vloer met TONZON vloerisolatie wonen mensen comfortabeler bij een lagere binnentemperatuur. Omdat de vloerconstructie zeer licht is en er nauwelijks warmte weglekt aan de onderzijde kan er optimaal gebruik worden gemaakt van tijdelijke verlaging van de binnentemperatuur bij afwezigheid. De vloer is immers weer snel op temperatuur. Bij een houten vloer kan ook vloerverwarming worden toegepast. Een dergelijk systeem reageert snel en is goed te regelen. Mijn advies in de bestaande bouw is dan ook: probeer een houten vloer gewoon te handhaven.”