Cob is de ideale bouwmix van klei, water, zand, grond, stro en een klein beetje kalk. De ingrediënten verzamel je in een grote bak. Je loopt er vervolgens een tijdje in rond om te mixen en begint vervolgens met de hand het klei-achtige materiaal te vormen tot een gebouw. Een paar gebruikte ramen en deuren inpassen, een dak van stammen en grond erop en daar staat je huis. Na het uitdrogen kan het bouwwerk decennia blijven staan, maar ook aanpassingen maak je eenvoudig door het materiaal op de juiste manier te bevochtigen en verwijderen.

Tekst: Ir. Marcel van Mierlo
 

Cob is voor iedereen bereikbaar en super duurzaam. Veel dichter bij natuurlijk bouwen kan je niet komen.

 
‘Als Cob is opgedroogd, is het sterk, mooi, duurzaam en mits op de juiste manier gemaakt, vele generaties bruikbaar. De bouwtechniek is al 8.000 jaar oud, maar zeker niet verouderd’, steken Annemarie en Peter van wal. ‘Het is ongelooflijk wat voor positieve invloed het Cob huisje heeft op de natuur in onze tuin. Salamanders, kikkers en padden, mussen, vlinders, hommels, bijen en koolmeesjes, merels, nachtvlinders, vleermuizen, een specht, winterkoninkjes, boomklevers en nog veel meer dieren bezoeken en bewonen onze tuin.’
 

De ingrediënten verzamel je in een grote bak, je loopt er een tijdje in rond om te mixen en begint vervolgens met de hand het klei-achtige materiaal te vormen tot een gebouw.

Cob productie

Cob bestaat voornamelijk uit zand, aarde, stro en klei. Allemaal natuurlijke materialen, die je eerder in tuincentra dan bij de bouwmaterialenhandel zal aantreffen. De eerste uitdaging bestaat uit het creëren van het beste mengsel. Annemarie en Peter hebben een klein beetje kalk aan het mengsel toegevoegd om de sterkte en uitharding te verbeteren. Nog wat water erbij en je kan beginnen met ‘Cob-lopen’: rondstappen in de modder in een grote teil totdat het mengsel goed homogeen is. En dan begin je gewoon te bouwen. ‘We hebben de plattegrond op gevoel gevormd. Een paar keer opnieuw uittekenen in het zand totdat het voor je gevoel o.k. is; meer was het eigenlijk niet.’
Het begin van het huisje is een onderrand van natuursteenblokken. ‘Cob moet beschermd worden tegen weer en water. Daarom heeft zo’n huisje altijd ‘laarzen’ en ‘een hoed’. De ruime overstek van het dak zorgt dat de gevel droog blijft. De muur bouw je met de hand door steeds nieuwe Cob aan te brengen en aan te drukken. Hoe ongelijkmatiger de ondergrond, hoe beter de hechting. Wil je ergens een raampje plaatsen, wij gebruikten oud vlakglas, dan plaats je dat in de vochtige kneedbare ondergrond en bouwt gewoon verder. Aan de bovenzijde maak je een boogje en gebruik je wat extra stro-wapening, zodat het bovenliggende stuk muur wordt gedragen. In de muur is ook natuursteen versiering opgenomen en glas in lood.
 

Cob-constructie

De geslingerde vorm van de voorkant van het huisje maakt het mogelijk met dunne wanden te werken: de wand verjongt van 40 cm onderaan naar 25 cm bovenaan. De wat rechtere achterwand is dikker voor de stabiliteit: zo’n 50 cm. Aanpassen van de constructie is eenvoudig, zelfs na droging, door op de juiste manier water toe te voegen.
Het dak heeft een flinke overstek en is geconstrueerd met stammen, moeren en schroeven. Peter legt uit: ‘De bouten en moeren kostten totaal zo’n € 120,-. Dat was onze grootste kostenpost. We hebben eerst geoefend met het dakje voor de opslag van ons open haard hout. Het dak is binnen afgewerkt met schapenwolisolatie uit Wales. Dat helpt voor de akoestiek en isoleert extra. En op het dak ligt een waterdichte rubberlaag, waarop een grondlaag is gelegd voor het tuin dak. Aandachtspunt is de aansluiting tussen dak en gevel. Door krimp moet je deze een aantal keer aanvullen.’ Meer Cob-zorgen hebben ze eigenlijk niet gehad. ‘Misschien is het beter om het dak als laatste op de muren te laten zakken. Dat is een poging waard bij het volgende huisje.’
 

Binnenste buiten

Binnen kan je genieten van ongeveer 4 m2 gebruiksoppervlak. De inrichting is eenvoudig, de vloer onafgewerkt. Een paar geweven kleedjes en kussentjes zorgen voor gezelligheid, een fijne ondergrond voor de kinderen en geluiddemping. ‘We gebruiken het huisje voor van alles: theedrinken, energie tanken, meditatie, eten, lezen, spelen en ga zo maar door. Het doet iets met je. Als je in het huisje gaat zitten, ben je dicht bij de natuur en dat voel je ook. Even de accu opladen. Een soort mini vakantie. Een houtkacheltje, afkomstig van een frans bootje, garandeert een aangename warmte in de winter.’ 
Het huisje is niet alleen een huisje, maar ook de ondergrond voor een prachtig groen dak, zo’n 6 m2, waarop je kan spelen en relaxen. Het is een bijzondere ervaring om er op te staan. Je ziet alleen maar groen. De begane grond van de tuin is onzichtbaar en lijkt wel één geheel met het dak te vormen.
 

Padden Paleisje

‘Tijdens het bouwen van ons huisje van Cob hebben we geprobeerd de natuur zoveel mogelijk ruimte terug te geven. Dus niet alleen nemen door op een plek te gaan bouwen, maar proberen door het plaatsen van het huisje de natuur juist te helpen’, vertelt Annemarie gepassioneerd. ‘Dit is zo wonderlijk goed gelukt. Veel beter dan ik had durven dromen. We hebben gaatjes in de muur gemaakt aan de buitenkant voor wilde bijen en insecten. Enkele gaten in de fundatie met holletjes voor padden, kikkers en salamanders. Nestjes van Cob onder het dak voor kleine vogel soorten. Riet tegen de onderkant van het dak aan de buitenkant, voor nachtvlinders en wilde bijen. En, uiteraard, het levend dak!’
Bij het bedenken van dit alles leek het Annemarie realistisch om te hopen dat ze na een jaar of vijf veel diersoorten in hun tuin mochten ontvangen, maar dat ging een stuk vlotter. ‘Binnen een periode van enkele maanden waren de meeste van de bovengenoemde dieren al bij ons in de tuin. Ongelooflijk, hoe weet een salamander; ‘ah, kijk, daar kan ik vanaf nu veilig wonen?’ Het blijft me verbazen hoe snel de natuur zich aanpast aan een positieve verandering. En, het beste is nog, ze komen eigenlijk nooit binnen in ons Cob huisje. Die ruimte mogen wij duidelijk hebben. Daar komen alleen dieren die we in ons ‘gewone’ huis ook vinden, zoals slakken, spinnen, vliegen en pissebedden.’
 

Cobje duikelen op het dak

Annemarie en Peter hebben twee schatten van dochters, die ook enthousiast zijn over het avontuur. ‘In de negen maanden, van het eerste idee tot de laatste hand leggen aan de muren, hebben onze prachtige kinderen niet één keer geklaagd over de hoeveel tijd die het Cob huisje in beslag nam’, vervolgt Annemarie, ‘Mijn inschatting is dat we er, inclusief drie dikke boeken lezen, materiaal verzamelen, testen en uiteraard het bouwproces, bijna duizend uren aan hebben besteed. Hopelijk is door ons boekje het aantal uren voor het volgende huisje lager!’
De kinderen vonden het allemaal fantastisch. De strobalen in de tuin, de tijdelijke enorme zandbak, het slepen met stenen en stammen en hier op ravotten. Het helpen met blote voeten de Cob te mixen en het bouwen van de muren. ‘Ook nu zoveel mensen komen kijken en praten over ons kleine huisje blijven ze enthousiast’, glimt Annemarie. ‘Vol blijdschap demonstreren ze hun ‘geheime’ pad naar het levend dak. Klimmen er bovenop op en zwaaien blij naar beneden. Onze meisjes waren 3 en 4 toen we begonnen. Nu zijn ze 5 en 6 en spelen ze bijna dagelijks op, om en in ons huisje. Beiden vinden ze dat mama en papa alles zelf kunnen maken en doen. Je bloost ervan. Het mooiste is nog; ze geloven dat ze zélf ook alles kunnen maken en worden’
 

Bouwen aan een Cob-groep

‘Ik hoop dat er in Nederland een heleboel huisjes komen van Cob’ vervolgt Annemarie. ‘Om dit mede mogelijk te maken en het gebruik van Cob maximaal te stimuleren heb ik besloten mijn boekje: ‘In harmonie met je tuin, natuurlijk bouwen met Cob’, beschikbaar te stellen op internet. Het vertelt over onze eigen ervaringen met Cob, alle stappen om zelf iets te bouwen en maakt met vele foto’s dit proces visueel. Voor het downloaden van het boekje vraag ik een kleine donatie.’ Als je zelf wilt beleven, hoe een huisje voelt en eruit ziet, dan kan je ook tegen een kleine vergoeding het huisje, op afspraak, bezoeken.
 
Bron: www.Cobhuis.nl
 
 

Wat kunnen we leren van Annemarie en Peter?

We hebben het allemaal goed voor met de natuur, het klimaat en een groen leven. De één wordt milieu activist en beschermt bomen en dieren in hun territorium, de ander levert z’n afval gescheiden aan en maakt hierdoor recycling gemakkelijker. Annemarie en Peter hebben een eigen inspirerende weg gevonden om de samenwerking tussen bouwen en de natuur te verbeteren. Ze bouwen zo groenvriendelijk, dat de natuur naar ze toekomt. Daar is moed en doorzettingsvermogen voor nodig, maar zo ervaren ze het niet. Het gaat bijna vanzelf, omdat je iets goeds doet. En dat delen ze graag met anderen.
 
 

Cob

Cob, cobb of clom (in Wales) is een natuurlijk bouwmateriaal, gemaakt van grond, zand, klei en water, een organisch materiaal van vezels (meestal stro) en soms kalk. Het materiaal is brandveilig, bestand tegen seismische activiteit en goedkoop. Het kan gebruikt worden om artistieke sculpturen te creëren en is nieuw leven ingeblazen door biobased bouwen en de duurzaamheidsbeweging.
Cob-constructies kunnen worden gevonden in een verscheidenheid van klimaten over de hele wereld. Europese voorbeelden zijn: in Engeland, vooral in de graafschappen Devon en Cornwall in West Country, en in East Anglia (waar het wordt aangeduid als clay lump). In de Vale of Glamorgan en Gower schiereiland in Wales. In Donegal Bay in Ulster, in Munster, Zuid-West-Ierland en in Finisterre in Bretagne, waar veel huizen meer dan 500 jaar hebben overleefd en nog steeds worden bewoond.
Veel oude Cob gebouwen zijn te vinden in Afrika, het Midden-Oosten en sommige delen van het oosten van de Verenigde Staten. Een aantal Cob huisjes is te vinden in Nieuw-Zeeland, sinds halverwege de 19de eeuw.
De muren van een Cob huis zijn gemiddeld 24 inch (61 cm) dik, en de ramen zijn navenant diep, waardoor de woningen een karakteristieke uitstraling krijgen. De dikke muren geven een uitstekende thermische massa, wat goed is voor koeling in de zomer en vasthouden van warmte in de winter.
Voor extra goede vermenging kan je een Cob–pit maken. Een paar strobalen, die je in één laag in een rechthoek legt, met daarin een zeil. Door het zeil bij de hoeken te pakken, kan je de Cob schudden en laten rollen. Tijdens de bouw worden de dikke muren extra verstevigd door er overheen te lopen. Het materiaal heeft een lange levensduur, zelfs bij een regenachtig klimaat, op voorwaarde dat een goede fundering en grote dak overstek aanwezig zijn.
 
 

BouwTotaal en Slim Ruimtegebruik

In januari 2013 is ir. Marcel E. van Mierlo gestart met kennisplatform LEVEN IN TUINEN, een podium voor uitwisseling van kennis over ‘innovatieve en duurzame gebouwtjes in de achtertuin’. Op www.facebook.com/levenintuinen  kan iedereen nieuwe voorbeelden posten en vragen behandelen, die te maken hebben met het leven in de achtertuin. In een twee-wekelijkse interactieve blog op www.levenintuinen.nl behandelt Marcel een specifiek thema, bijvoorbeeld: de kleinst mogelijke footprint (vanaf 1 m2), het tweede leven van zeecontainers, leef je eigen sprookje in een Hobbit Huis, mantelzorg in je achtertuin,  biologische huisjes en plug and play. En natuurlijk thema’s op verzoek van de platformdeelnemers.
In BouwTotaal laat Marcel van Mierlo in iedere uitgave een slimme oplossing van ruimtegebruik zien. De getoonde voorbeelden zijn namelijk niet gebonden aan de achtertuin, maar kunnen overal worden toegepast waar slim ruimtegebruik is gewenst.