Groene gevels combineren veel voordelen

Tekst: Ing. Frank de groot, Beeld: Sempergreen

“De gemeente Haarlemmermeer wil dat bedrijven op het groene bedrijventerrein Schiphol Trade Park (STP) langs de A4 bij Hoofddorp onder meer tien tot vijftien procent van hun gevels vergroenen. In de Provincie Flevoland kon er in 2021 maximaal € 10.000,- subsidie worden gekregen voor een groene gevel. Die subsidiepot is nu helemaal leeg. Het geeft al aan dat groene gevels volop in de belangstelling staan”, zegt Paul Hakkenberg, salesmanager Benelux van Sempergreen Vertical Systems . “En wie denkt dat groene gevels alleen geschikt zijn voor laagbouw: de gevels van de nieuwe 98 meter hoge woontoren in Frankfurt wordt voor meer dan 20% met 185.000 planten bedekt. Dat komt mede doordat ons systeem het brandveiligheidscertificaat A2-s2,d0 heeft en dus ook bij hoogbouw mag worden toegepast.”

Groene gevel bij Schiphol Trade Park, een bedrijventerrein met ‘groene’ gebouwen.

Klimaatgevel

Groene gevels mogen zich dus in een grote belangstelling verheugen en dat zal naar de toekomst alleen maar meer worden. Daarnaast zullen er steeds meer gemeenten zijn die bijvoorbeeld in de toekomstige omgevingsplannen (opvolger huidige bestemmingsplanen onder de nieuwe Omgevingswet) hogere milieu- en energie-eisen mogen stellen dan voorgeschreven in het Besluit bouwwerken leefomgeving (opvolger Bouwbesluit onder de nieuwe Woningwet). En dan ligt het voor de hand dat gemeenten ook de kans grijpen om gedeeltelijke vergroening van daken en gevels voor te schrijven voor bepaalde gebieden.

Aanleiding voor de vergroening van de gebouwschil is voor een belangrijk deel klimaatadaptatie. De opwarming van de aarde is nu overal op aarde merkbaar en de oorzaak is de menselijke uitstoot van broeikasgassen. De grens van 1,5 graad wereldwijde temperatuurstijging bereiken we al over ongeveer tien jaar. Dit zijn een paar belangrijke conclusies uit het nieuwste rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, dat op 9 augustus 2021 verscheen. De opwarming is vooral merkbaar doordat weersextremen toenemen. De laatste jaren hebben we zomers gehad met perioden met grote droogte en hitte, afgewisseld door zware buien. Wateroverlast, zoals in Zuid-Limburg in 2021, gaat dus hand in hand met hittestress. Groene gevels (en daken) spelen een belangrijke rol bij klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen.

Voordelen groene gevel

Waarom zijn groene gevels zo belangrijk bij klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen? In de eerste plaats zijn groene gevels natuurlijk mooi om te zien. Bekend feit is dat het welzijn en gezondheid van mensen toeneemt bij de aanblik van veel groen. Van patiënten in ziekenhuizen is bekend dat ze beter herstellen bij zicht op veel groen. “Maar belangrijk is verder dat groene gevels de omgeving afkoelen en daarmee is hittestress te voorkomen”, legt Paul uit.

Gevelgroen biedt verkoeling door drie mechanismen: schaduw, verdamping en isolatie. Van deze drie is schaduwwerking het meest effectief. “Dit betekent ook dat een grotere bedekkingsgraad van gevelgroen voor meer verkoeling zorgt. Gevelgroen schermt de gevel af waardoor de oppervlaktetemperatuur niet zo hoog oploopt als van een gevel van steen. Groene gevels stralen daardoor minder warmte uit. Voetgangers in straten met groene gevels worden door gevelgroen dan ook aan minder hoge oppervlaktetemperaturen blootgesteld”, aldus Paul. Over het algemeen geldt dat het verkoelend effect van groene gevels groter is voor gevels die de meeste zonnestraling ontvangen. Ook geldt hoe smaller de straat, hoe groter het effect op de luchttemperatuur is en dichterbij de gevel is het effect groter. Vooral in de zomer kan gevelgroen ook voor een isolerend effect zorgen waardoor het binnenshuis koel blijft.

Groene gevels zorgen niet alleen voor verkoeling van de buitenlucht of verbetering van het binnenklimaat, maar hebben nog meer voordelen. Paul over de overige voordelen: “Groene gevels vormen onderdeel van het stedelijk ecosysteem en de stedelijke biodiversiteit, maar nemen daarbij minder ruimte in dan bijvoorbeeld straatbomen of groenperken. De planten nemen CO₂ en fijnstof op en voorzien de omgeving van schonere lucht. Zo haalt een groene gevel per vierkante meter gemiddeld 2,3 kg CO₂ uit de lucht. Er komen ook veel insecten, vogels en vleermuizen op af. In de groene gevel van ons kantoor hebben we zelfs broedende slechtvalken gehad! Groene gevels absorberen tot slot veel geluid, waardoor gebruikers van zowel de binnen- als buitenruimte minder geluidsoverlast ervaren.”

Ook binnen is SemperGreenwall toe te passen.

Systeemopbouw

Sempergreen levert groene gevels wereldwijd onder de naam SemperGreenwall. Deze zijn Cradle to Cradle gecertificeerd en leveren punten op binnen BREAAM en LEED. Maar hoe zorg je er nu voor dat de planten in een verticale wand gezond blijven en er niet uitvallen door windzuiging of erosie? Paul legt uit: “Wij plaatsen jonge plantjes in een harde persing steenwolplaat, die is omhuld met een uv-bestendig vlies. Dit vlies voorkomt dat materiaal verloren gaat door erosie. Tevens vermindert het doek de kans dat er onkruidzaden inwaaien. Je kunt ook kiezen voor substraat, grond of een combinatie daarvan, maar dat heeft enkele nadelen. Substraat en grond zijn zwaarder, vooral als ze verzadigd raken met vocht. Bovendien klinken ze dan in, waardoor ze na een periode van droogte veel moeilijker weer vocht opnemen.”

Kas met SemperGreenwall.

Omdat de jonge plantjes direct in een verticale wand worden geplaatst, passen deze zich volgens de specialist van groene gevels direct aan: “Aan de achterzijde van de steenwolplaten bevindt zich een capillair doek van gerecycled materiaal (Cradle tot Cradle). Dit doek wordt via irrigatieleidingen vochtig gehouden. De wortels van de jonge plantjes groeien daardoor horizontaal naar achteren en niet alleen maar naar beneden. Na drie tot acht maanden zijn de wortels voldoende gegroeid voor plaatsing van de panelen in een groene gevel.”

Kweekproces SemperGreenwall, waarbij kleine plantjes in steenwol worden geplaatst.

De groene gevel kent een modulaire opbouw met ‘Flexipanels’. Deze hebben een afmeting van 52 x 62 cm en worden bevestigd op aluminium omegaprofielen. Aan de achterzijde is ieder paneel voorzien van een TPO dakbedekking (kunststof dakbedekking zonder weekmakers, dus Cradle tot Cradle). Doordat de TPO aan de boven- en rechterzijde uitsteekt, overlapt deze altijd met het naastliggende of bovenliggende paneel. Hierdoor ontstaat na plaatsing een gesloten en waterkerende achterwand. Een aluminium profiel aan de bovenzijde voorkomt ongewenste inwatering en een aluminium gootconstructie aan de onderzijde vangt overtollig water op en voert het af.

De groene gevel kent een modulaire opbouw met ‘Flexipanels’. Deze hebben een afmeting van 52 x 62 cm en worden bevestigd op aluminium omegaprofielen. Aan de achterzijde is ieder paneel voorzien van een TPO dakbedekking die aan de boven- en rechterzijde uitsteekt. Hierdoor overlapt deze altijd met het naastliggende of bovenliggende paneel.

Bevestiging

De panels zijn aan iedere achterliggende draagconstructie te bevestigen, zoals beton, hout en staal. Doordat de panels een waterkerende laag vormen en er een spouw resteert tussen groene gevel en achterliggende constructie, behoeft deze laatste niet waterdicht te zijn. Feitelijk functioneert de groene gevel als gevelbekleding en kan dus voor een geïsoleerd binnenspouwblad worden aangebracht. “Ik hoor nog wel eens dat gebouwbeheerders bevreesd zijn voor vochtdoorslag naar binnen, maar dat komt voort uit onwetendheid. De panels laten geen water door en zijn door een spouw gescheiden van het binnenspouwblad”, verklaart Paul.

Maar is het systeem dan niet te zwaar? Dat valt volgens Paul wel mee: “Een gevel van baksteen weegt als snel 150 tot 180 kg/m². Maar dit systeem weegt slechts 45 kg/m². Dat komt ook doordat de steenwolplaten nooit verzadigd raken met vocht. Als je een substraat of grond gebruikt, neemt het gewicht fors toe.”

Er wordt volgens de salesmanager ook nagedacht over prefabricage: steeds meer gevelelementen worden bij nieuwbouw immers geprefabriceerd. “We zijn in gesprek met Falk Bouwsystemen of we sandwichpanelen kunnen combineren met onze panels. Een groene gevel is dan nog sneller te realiseren!”

Plantkeuze

Diverse planten blijken geschikt voor gebruik in de groene gevel. Voorbeelden zijn – voor de kenners – Achillea millefolium ‘Cerise Queen’, Alchemilla mollis (Vrouwenmantel), Carex oshimensis (siergras), Euonymus fortunei (Kardinaalsmuts), Fragaria vesca (Aardbei), Geranium sanguineum en Spirea japonica. Maar ook diverse varensoorten doen het goed, vooral op noordgevels met weinig zon. Sedums, bekend van groene daken, zijn weer niet geschikt voor groene gevels. Ze wortelen namelijk niet diep genoeg. “Op één vierkante meter plaatsen we maar liefst 78 planten, waardoor je direct een dekking hebt van 90 procent. Na jarenlange selectie gebruiken we de meest geschikte soorten voor groene gevels, ook afhankelijk van de oriëntatie. En per soort is er dan weer keuze uit diverse kleuren bloemen.”

Er zijn ook patronen mogelijk in een groene gevel.

De jaarlijkse inboet (vervangen van planten die niet zijn aangeslagen) is bij het SemperGreenwall systeem minder dan 5 procent. “Onze oudste groene gevel staat in Amsterdam en is inmiddels zeventien jaar oud. Die staat er nog altijd prima bij! Bij systemen met substraat of grond, zoals gebruikt wordt bij groene daken, kan dat oplopen naar 15 tot 25%. “Een paar planten vervangen kan behoorlijk kostbaar worden, omdat vaak een hoogwerker nodig is en de nodige arbeidstijd”, waarschuwt Paul.

Indien gewenst kunnen door een afgewogen keuze en plaatsing van de juiste planten ook patronen worden gevormd in de groene gevel. “Denk aan een logo of patronen die het gebouwontwerp ondersteunen. We kunnen ook gebogen panels leveren voor gekromde gevels. Wat dat betreft kan er heel veel.”

De oudste groene gevel van Sempergreen staat in Amsterdam en is inmiddels zeventien jaar oud. Die staat er nog altijd prima bij!

Onderhoud

Wie kiest voor een groene gevel, moet wel rekening houden met onderhoud. Maar dat kan gelukkig volledig worden uitbesteed aan Sempergreen. Paul: “Wij brengen webbased sensoren aan in de panels en die kunnen we op afstand uitlezen. Als het vochtgehalte onder een kritische grens komt dan zorgen we op afstand voor meer toevoer van vocht. Bij voorkeur regenwater dat bijvoorbeeld via een groen dak is opgevangen in bufferruimten. De waterafgifte vindt plaats via druppelleidingen, die hart op hart 50 cm liggen. Aan het water kunnen ook voedingsstoffen worden toegevoegd. Andersom kunnen we ook minder vocht toevoegen. Meestal gaat het vanzelf wel goed, maar tijdens een paar hete zomerdagen kan een zuidgevel snel uitdrogen.”

Aanvullend aan de monitoring is, afhankelijk van de wand, minimaal twee keer per jaar onderhoud nodig. In het voorjaar wordt er gesnoeid en worden eventuele dode planten vervangen. Ook wordt er voeding toegediend. In het najaar volgt nog een keer een lichte snoei en wegnemen van dode bloemknoppen en dergelijke. “Een groene gevel is net een tuin: die heeft gewoon onderhoud nodig.”

En wat kost tot slot zo’n groene gevel? “Dan moet je rekenen op € 650,- tot € 1.450,- per vierkante meter. Bij grote gesloten vlakken, zoals bij bedrijfshallen, kan de prijs zelfs zakken tot onder de € 650,-. Maar bij meer complexe gevels met veel ramen en verspringingen loopt de prijs op. Dat lijkt veel geld, maar een groene gevel betekent een waardevermeerdering van je pand en je laat zien dat je aandacht hebt voor milieu en klimaat. Duurzaamheid is bij taxaties en financieringen tegenwoordig een belangrijk onderdeel. Vaak lukt het een groter deel van het pand te financieren met een dergelijke toepassing.”