Slimbouwen: Active House of Tomorrow Today (4)

Tekst: Jos Lichtenberg

De opvolger van House of Tomorrow Today (HoTT) 1.0 in het Limburgse Montfort: HoTT 2.0.

Zoals in het vorige artikel besproken was de Deense Build for Life woning een eye opener met betrekking tot energie. Kortweg alles doen om een fantastische woonbeleving te creëren. Met veel daglicht en bovenmodale ventilatie. Alles voor een super gezond binnenklimaat. In het oude energie-denken zou dat niet gekund hebben. Maar zonne-energie werd steeds betaalbaarder en alles wat je aan energie verliest door de woning gezond en comfortabel te maken, kun je compenseren met zelf opgewekte energie.

Afbeelding 1. De zuidzijde van de woning.

De ogenschijnlijke overdaad aan PV is in beide HoTT woningen zichtbaar. In beide gevallen werd het complete zuid-dak van PV-panelen voorzien (afbeelding 1). In HoTT 2.0 42 panelen met circa 15 MWh opwek op jaarbasis, terwijl je voor een forse woning aan circa 10 MWh wel ruim voldoende hebt. Hier wordt met de overdosis aan energie dan ook wat van de genoemde comfortverliezen gecompenseerd. Verder wordt er energie ingezet voor de elektrische auto. Hoe comfortabel is het om elke dag met 450 km op de teller te vertrekken en vrijwel nooit meer naar een tankstation te hoeven.

Materialisering

Bij HoTT 2.0 is gekozen voor houtskeletbouw. En ook domineert hout in de afwerking (Plato wood). Hout staat dicht bij mensen. Aaibaar noemen we dat. Je legt er ook nog eens langdurig een hoop CO₂ mee vast. Uiteraard is alle hout geleverd onder FSC keur. Verder heeft de woning vanzelfsprekend een goed maar geen extreem isolatiepakket. Rc 4,5-6,5 m²K/W blijkt ook kijkende naar de materiaalimpact en constructiediktes, een mooi optimum te zijn. Daarnaast heeft de woning overal triple glas en een goede kierdichting.

Gezond en comfortabel binnenklimaat

Met het binnenklimaat raak je het wezen van Active House. De woning wordt verwarmd met een grondgebonden warmtepomp met vloerverwarming en enkele convectoren (boven verdieping). Die installatie verwarmt aangenaam, maar levert in de zomer ook gratis koeling. Je móet zelfs koelen om de bodem te regenereren.

Afbeelding 2. Buitenzonwering (screen).

Op de bovenverdieping dragen de convectoren beperkt bij aan het koelen van de ruimtes. Daarom is hier veel aandacht voor het buitenhouden van de warmte. Zo zijn er grote overstekken boven ramen, is er bij andere ramen buitenzonwering (zoals overal in de woning overigens, afbeelding 2) en is er een parasol dak toegepast. Dat wil zeggen: een extra laag aan de buitenzijde, waaronder sterk wordt geventileerd. Daarmee wordt een onderschatte warmtestroom sterk beperkt.

Het gezonde binnenklimaat, en dan gaat het over luchtkwaliteit, wordt in heel de woning ook ondersteund door een verhoogde ventilatie. Met mechanische afvoer in de ‘vuile’ ruimtes en natuurlijke toevoer via aangestuurde Duco roosters, waarin ook de buitenzonwering is geïntegreerd. Buiten zijn de roosters weggedetailleerd. Aan de binnenkant zijn ze zichtbaar (afbeelding 3). De met CO₂ en waterdamp sensoren aangestuurde ventilatie, zorgen voor ventilatie on demand. Ben je niet thuis, dan is de ventilatie beperkt. Heb je veel bezoek, dan ververst de lucht intensiever. En zo presteert dit systeem energetisch gelijkwaardig aan een gebalanceerde ventilatie met WTW.

Afbeelding 3. Ventilatie toevoerrooster van Duco (het schuine deel).

Nachtkoeling

Bijzonder is dat verspreid over de woning inbraak- en insectenwerende roosters zijn aangebracht voor spuiventilatie: negen stuks. Die roosters kunnen op bestelling of geautomatiseerd worden aangestuurd en werken samen met de Velux dakvensters (afbeelding 10), hoog in de woning, om een schoorsteeneffect te bewerkstelligen (afbeeldingen 4, 5 en 6 ). Daarmee wordt, ook als er geen wind is, een afkoelende luchtstroom gerealiseerd. Nachtventilatie zorgt ervoor dat de woning ’s nachts wordt afgekoeld. Juist in een lichtvoetige woning, zoals een houtskeletbouw woning, is dat heel effectief. Zie ook hierna onder ‘BENG’.

Afbeeldingen 4, 5 en 6. Nachtventilatie-roosters gezien van buiten en binnen met gesloten en half geopend luik.

Afbeelding 5.

Afbeelding 6.

Daglicht

Elke ruimte heeft veel daglicht. We halen hoge daglichtfactoren. Overal maar liefst bijna 25%. Elke gebruiksruimte heeft ten minste twee, vaak grote, vensters met verschillende oriëntaties (afbeeldingen 7 en 8). De grote vensters leveren ook een mooi uitzicht (afbeelding 9). Het gebruik van zicht is ook een typisch Active House kenmerk. Opmerkelijk is een lichtstraat boven een standaard trap. Wat normaal een saaie doelmatige trapruimte zou zijn, verandert daarmee in een ruimtelijk spectaculaire oplossing (afbeelding 10). Bovendien komt zo daglicht in een inpandige hal (afbeelding 11) en dient deze als de hierboven bedoelde schoorsteen om luchtbeweging en nachtventilatie te realiseren. En af en toe is er naast daglicht ook nachtlicht. Werkelijk spectaculair om bij volle maan dit licht en de blik op een sterrenhemel naar binnen te halen. De lamp hoeft dan niet aan, maar dat wil je dan ook niet.

Afbeeldingen 7 en 8. Licht en zicht met meerdere ramen per ruimte (daglichtfactor circa 25

Afbeelding 8.

Afbeelding 9. A room with a view (in dit geval de kasteeltuinen bij kasteel Montfort).

Afbeelding 10. Lichtstraat boven trapopgang.

Afbeelding 11. Licht van boven voor de inpandige entreehal.

Waterbeheer

Afbeelding 12. Regenwateropvang en -infiltratie.

‘Energie’ respectievelijk ‘gezondheid & comfort’ zijn al uitgebreid voorbij gekomen. In de Active House Radar (zie deel 3) is ‘milieu’ de derde belangrijke groep parameters. Daarbij scoort waterbeheer hoog. Het regenwater wordt in HoTT 2.0 verzameld. Een ondergrondse tank verzamelt water voor secundair gebruik. Een overloop voert naar ondergrondse infiltratietunnels (afbeelding 12).

En BENG tot slot

Met de gemaakte keuzes levert de woning ook veel inzicht op in relatie tot BENG (Bijna Energie Neutrale Gebouwen) en met name met betrekking tot de TO-juli die beoogt de eventuele oververhitting in de zomer rekenkundig te karakteriseren. In dit kader staan lichte systemen namelijk onder druk en iedereen ziet massa als oplossing. Maar is dat nog wel van deze tijd in relatie tot industrialisatie en materiaalbeperking. Zeker nu we met opgebouwde kennis en nieuwe ontwikkelingen de temperatuur ook in lichte woningen zeer goed kunnen beheersen. Daarbij komt dat er thermisch gezien ook nadelen aan massa kleven:

• De warmte die na een hittegolf nog dagen in huis hangt.
• Geen merkbaar effect van nachtventilatie.
• De langere opwarmtijd in de winter, bijvoorbeeld bij ruimtes die af en toe worden gebruikt.

Een gezond en comfortabel binnenklimaat kan wel degelijk worden bereikt met een lichte bouwwijze zoals houtskeletbouw. We zitten nu in onze tweede zomer met pieken naar bijna 40 °C en ervaren hoe comfortabel de woning is. Uiteraard verzamelen we concrete data hierover. En zo draagt het project bij tot bewijsvorming voor het functioneren van lichtere bouwwijzen, die vanuit industrialisering, betaalbaarheid, stikstof reductie, materiaal impact en geringere belastingen (slappe gronden, optoppen), noodzakelijk zijn.

Figuur 3. Overvloedig daglicht. Foto gemaakt in HoTT 2.0, lichtstraat boven trap.

HoTT 2.0.