Bouwfouten
Bestaat er verband tussen schimmels en klimaat?
Als huurder van een sociale huurwoning heb je wel eens het gevoel aan het lijntje te worden gehouden als je voor de zoveelste keer aangeeft schimmel in je woning te zien. Je krijgt diverse adviezen om de schimmels te voorkomen, maar ze blijven terugkeren. Dan krijg je ook nog het advies meer te gaan verwarmen en meer te gaan ventileren. Een vreemd advies in een tijd dat klimaatverbetering voorop staat. Als klap op de vuurpijl volgt de energieafrekening, wat nu? In de verhitte discussie die ontstaat over de schimmels met de verhuurder wordt besloten een onafhankelijk bouwkundig onderzoek te laten doen naar de ontstane situatie.
Tekst: Sjang den Ouden
Bureau voor Bouwpathologie BB
Schimmel tegen plafond slaapkamer.
Onderzoek
Tijdens het vooronderzoek wordt uitgebreid gesproken met de bewoners omtrent de klachten:
- Die verhuurder investeert niks in de woning, slechte verhuurder.
- Wat ik ook doe, schimmels blijven op allerlei plekken terugkomen. Ik heb een jaar geleden nog geschilderd en het komt al weer terug.
- Als ik de verwarming uit zet is het in korte tijd koud in huis.
- Als ik de verwarming aanzet, moet ik hem op minimaal 22 graden zetten om naast de zijgevel te kunnen zitten.
- Ik moet meer gaan verwarmen en meer gaan ventileren: dat kan toch niet waar zijn?
Uitgelegd wordt dat een bouwpatholoog onderzoek doet naar de vier laatste klachten en de eerste klacht niet. Hiervoor wordt verwezen naar de verhuurder en klachtenprocedures die hiervoor bestaan. Besloten wordt in een koude periode een warmtebeeldopname te maken van de buitengevel van de woning en met behulp van dataloggers metingen te doen aan het binnenklimaat en de radiatoren in de woonkamer. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de oorzaak van de schimmel met aanvullende vochtmetingen.
Schimmel plafond eerste winter na schilderen.
Schimmel gevel.
Analyse
Uit de warmtebeeldopnames blijkt dat de buitenschil van de woning een matige isolatie kent. De spouw blijkt te zijn gevuld met isolatievlokken (na-isolatie). De spouw heeft daarvoor net de minimaal vereiste breedte. Op de warmtebeelden is zichtbaar dat de oppervlaktetemperatuur aan de binnenzijde van de buitengevels circa 8 tot plaatselijk 10 graden verschilt met de binnenluchttemperatuur. Dit is vooral in inwendige hoeken en ter plaatse van kozijnen. Achter gordijntjes is het nog kouder.
Uit de metingen aan de radiatoren in de woonkamer blijkt dat de aanvoertemperatuur niet hoger komt dan 50 graden. Dat is niet hoog, maar er is sprake van een vrij korte opwarmtijd. In de woning is namelijk in verhouding tot de inhoud veel radiatoroppervlak aanwezig.
Uit de metingen van de binnentemperatuur in de woonkamer blijkt dat deze schommelt tussen de 16 tot 18 (niet thuis of in de nacht) en 18 tot 24 graden Celsius (wel thuis). De relatieve luchtvochtigheid (RV) schommelt tussen de 40 en 65 procent, waarbij de hogere waarden korte uitschieters zijn. In de avonden stijgt de RV sterk tot voorbij middernacht, het moment dat de temperatuur in de woonkamer weer daalt. In de loop van de nacht neemt de RV weer af.
In de slaapkamers boven schommelt de gemeten temperatuur tussen de 15 en 20 graden Celsius. De RV schommelt tussen de 60 en 83 procent. Voornamelijk in de nacht als de temperatuur daalt is een stijging van de RV zichtbaar tot in de ochtend. Ook de temperatuur dicht bij het oppervlak van de zijgevel is gemeten. Deze vertoont een gelijk profiel als de binnenluchttemperatuur. Er is echter één verschil: de zijgevel temperatuur ligt 8 tot 12 graden lager dan de binnenluchttemperatuur en hierin is de invloed van de buitentemperatuur zichtbaar.
Datalogger.
Schimmelvorming
Uit de vochtmetingen ter plaatse van de schimmelvorming blijkt geen sterk verhoogde vochtigheid in het materiaal. Het betreft oppervlakteschimmels met een zwarte kleur. De schimmel blijkt, vergeleken met de warmtebeeldopnames, het best te gedijen op de plaatsen met de laagste oppervlaktetemperaturen: in de inbouwkasten tegen de zijgevel; tegen het plafond in de slaapkamer, waarachter een geïsoleerde en met buitenlucht geventileerde ruimte ligt; in de slaapkamers tegen de buitengevel achter de bedden; in inwendige hoeken en langs de kozijnen en beglazing (voornamelijk achter de gordijntjes). In de woonkamer komt de schimmel alleen voor in extreme koude periodes en dan alleen als er iets tegen de zijgevel staat of op de grond tegen de zijgevel ligt.
Er is een korte berekening gemaakt van de condensrisico’s uitgaande van de gedane klimaatmetingen in de woning. Hieruit blijkt met name in de slaapkamer dat er een aanzienlijk percentage van de tijd gedurende de meetperiode (voornamelijk ’s nachts) een hoog condensrisico bestaat tegen de binnenzijde van de zijgevel, voor- en achtergevel en het plafond. De beglazing in de kozijnen niet meegeteld, deze zijn volgens de bewoners in de winter slechts af en toe doorzichtig, ook al is dit isolerend glas.
Conclusie
Door de matige isolatie zijn de binnenoppervlakte temperaturen ten opzichte van de binnenluchttemperaturen laag. Dit houdt in dat bij een relatieve luchtvochtigheid in de woning van 65% op vele plaatsen in de woning condens ontstaat op de koudere oppervlakken. Circa 65% is een aan te houden bovengrens voor behaaglijke omstandigheden in een woning (mede afhankelijk van onder andere de temperatuur). In de slaapkamer is langere tijd sprake van een RV 80% en hoger, waardoor hier het risico nog sterk wordt vergroot. Op de slaapkamers zijn de slechtst geïsoleerde constructies, de laagste oppervlaktetemperaturen bij een hoge RV. De schimmelvorming komt dan ook het meeste voor op de slaapkamers.
Een deel van de oorzaak van de problematiek kan worden weggenomen door aanpassing van het ‘bewonersgedrag’ (verwarming en ventilatie). Dit is te vereenvoudigen door de woning nog beter te gaan isoleren als verhuurder. In deze situatie zal schimmelvrij bewonen zonder de woningisolatie te verbeteren namelijk een buitengewone inspanning van de huurders vragen, waarbij geen garantie kan worden gegeven dat schimmelvrij wonen lukt in een dergelijke woning.
Advies
De bewoners is een uitgebreid advies gegeven hoe verwarming en ventilatie te optimaliseren. Hierbij is ook aangegeven dat alles wat je voor de buitenmuren plaatst mee isoleert en er voor zorgt dat meer en sneller condens tegen de binnenkant van de buitenmuren kan ontstaan. Daarnaast is de verhuurder uitgelegd waar de isolatie nog verder te verbeteren is met optimaal effect. En ja, in deze situatie diende er meer te worden geventileerd en dat hield in deze situatie ook in dat meer zal moeten worden verwarmd. Jammer voor het klimaat?
