De energietransitie: effecten op de bouwsector

Foto door Jiyoung Kim

De energietransitie is een proces waarbij samenlevingen afstappen van traditionele energiebronnen, zoals fossiele brandstoffen, en overstappen op duurzamere alternatieven, zoals zonne- en windenergie, geothermie en waterstofgas. Deze verschuiving wordt gedreven door onder andere economische factoren, zoals stijgende kosten voor fossiele brandstoffen. Maar ook milieuoverwegingen spelen natuurlijk een belangrijke rol, waaronder klimaatverandering. Op verschillende overheidsniveaus in vele landen wereldwijd wordt deze verschuiving doorgevoerd, waarbij afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden verschillende benaderingen worden gevolgd.

Wat zijn de kenmerken van de energietransitie in de bouwsector?

Om een doeltreffende energietransitie in de bouwsector tot stand te brengen, moet met verschillende kenmerken rekening worden gehouden:

• Verhoogde efficiëntie. Dit betekent dat gebouwen worden ontworpen met materialen en technologieën die het energieverbruik verminderen zonder de veiligheid of kwaliteit in gevaar te brengen.
• Hernieuwbare energie. Investeren in hernieuwbare energiebronnen, zoals wind- of zonne-energie, geothermie, waterstofgas en aardgasloze woningen.
• Vermindering van afval door slimmere processen en materialen.
• CO₂ Compensatie van emissies van bestaande processen door activiteiten zoals het planten van bomen.
• Slimme netwerken. Gebouwen toegang geven tot elektriciteit uit hernieuwbare bronnen wanneer die beschikbaar is.
• Gebouwen als batterijen. Gebouwen zelf gebruiken om overtollige hernieuwbare elektriciteit op te slaan in tijden dat er geen vraag naar is.
• Gedecentraliseerde productie. Ondersteuning van projecten waardoor huizen of gemeenschappen hun eigen hernieuwbare elektriciteit kunnen produceren.
• Slimme verlichting. LED-verlichtingssystemen die de lichtsterkte aanpassen aan de plaatselijke daglichtomstandigheden.
• Off-grid oplossingen. Manieren vinden om individuele gebouwen of gemeenschappen die geen toegang hebben tot een op het net aangesloten elektriciteitsvoorziening toch te laten profiteren van oplossingen op basis van hernieuwbare technologie.

Wat betekent de energietransitie voor de bouwsector in Nederland?

De afgelopen jaren hebben regeringen in heel Europa stappen ondernomen om de economieën van hun respectieve landen minder afhankelijk te maken van fossiele brandstoffen en meer gebruik te laten maken van hernieuwbare energiebronnen. Nederland is in dit verband bijzonder actief geweest, met ambitieuze doelstellingen van de regering om in 2050 CO₂-neutraal te zijn (in het kader van het Klimaatakkoord). In dit kader zijn diverse maatregelen ingevoerd die specifiek gericht zijn op het verhogen van de efficiëntie in de bouwsector, zoals verplichte eisen inzake strengere isolatienormen voor nieuwbouw (en bestaande gebouwen die worden gerenoveerd). Maar ook strengere eisen inzake luchtdichtheid (voor zowel nieuwbouw als renovatie). Daarnaast is er de ‘groene hypotheek’ ingevoerd, die financiële prikkels biedt aan huiseigenaren die in groene technologieën investeren. Ook zijn er subsidies van lokale overheden die investeringen in hernieuwbare energiebronnen (zoals zonnepanelen) aanmoedigen. Verder is er veel onderzoek naar innovatieve bouwtechnieken die gericht zijn op meer duurzaamheid, bijvoorbeeld 3D-printing.

Wat zijn de gevolgen?

Een succesvolle implementatie van een effectieve energietransitie binnen de bouwsector kan leiden tot tal van voordelen:

• Minder CO₂-uitstoot door een grotere efficiëntie als gevolg van verbeterde ontwerptechnieken, materialen en technologieën.
• Lagere rekeningen door zowel een grotere efficiëntie als dalende kosten als gevolg van de keuze voor hernieuwbare bronnen in plaats van uitsluitend te vertrouwen op niet-hernieuwbare energiebronnen.
• Het scheppen van werkgelegenheid, zowel direct door specifieke projecten op het gebied van duurzame energie als indirect door doorwerking in de economie als geheel.
• Verbetering van de volksgezondheid doordat er minder verontreinigende stoffen vrijkomen in de atmosfeer als gevolg van efficiëntere bouwmethoden, materialen en technologieën.
• Verhoogd gevoel van gemeenschapsvreugde door lokale investeringen waarvan de bewoners direct profiteren door bijvoorbeeld lagere rekeningen, maar ook indirect door uitstralingseffecten in de economie in het algemeen.
• Minder druk op de sector door verbeterde efficiëntie die leidt tot een lagere totale vraag;
• Positieve publiciteit door positieve verhalen over regionaal/nationaal uitgevoerde succesprojecten.
• Grotere veerkracht tegen toekomstige schokken, bijvoorbeeld prijsstijgingen van traditionele brandstoffen/energiebronnen.
• Hogere innovatiegraad in de sector, wat leidt tot verbeteringen op bijvoorbeeld het gebied van veiligheid en werkmethoden.

Weten welke rol prefab speelt in de energietransitie? Dat lees je hier.

Wie is er verantwoordelijk?

De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van een effectieve energietransitie in de bouwsector ligt grotendeels bij overheden en de daaraan verbonden instanties. Dit omvat het vaststellen van doelstellingen voor het verminderen van de CO₂-uitstoot en het vaststellen van beleid dat bedrijven aanmoedigt om te investeren in groene technologieën. Daarnaast kunnen overheden stimulansen bieden aan bedrijven die investeren in schone technologieën of onderzoek ondersteunen naar nieuwe bouwmethoden die minder energie verbruiken of minder vervuilende stoffen uitstoten. Ten slotte kunnen zij ook belastingvoordelen of andere vormen van financiële steun bieden aan bedrijven die aanzienlijke vooruitgang boeken bij het halen van hun emissiereductiedoelstellingen.