Prefab bouwen bij energietransitie Nederland: hoe helpt het?

Foto door Mikael Blomkvist

Schoorvoetend zijn we in Nederland begonnen aan een duurzame transformatie van de gebouwde omgeving: een aanpassing van ruim zeven miljoen woningen en één miljoen gebouwen. Daarnaast is er momenteel een woningtekort van circa 300.000 woningen (onderzoeksbureau ABF Research, februari 2021). Een enorme opgave dus voor zowel de bestaande als nieuwbouw, waarbij onder andere prefab bouwen een grote rol gaat spelen.

Prefab bouwen: veel meer drijfveren dan alleen energietransitie Nederland

Er zijn veel drijfveren om prefab bouwen te gebruiken in zowel bestaande bouw als nieuwbouw. Denk aan het toenemend tekort aan vakmensen. Enerzijds doordat veel vakmensen tijdens de crisisjaren zijn uitgestroomd, anderzijds door vergrijzing en het feit dat de bouw – onterecht – een slecht imago heeft bij veel jongeren. Industrieel bouwen maakt de bouw aantrekkelijker voor jongeren: denk aan de verdergaande automatisering en robotisering en het werken in geconditioneerde omstandigheden. Verder zijn de faalkosten in de bouw verder terug te dringen, doordat de kans op fouten met prefabricage sterk terugloopt. In geconditioneerde productielocaties worden met geavanceerde apparatuur prefab elementen gemaakt. De bouwplaats wordt daardoor steeds meer een assemblageplaats, in plaats van een plek waar in weer en wind talrijke bouwmaterialen en bouwproducten moeten worden samengevoegd. Prefab bouwen leidt verder nog eens tot veel kortere bouwtijden, dus lagere kosten. De kwaliteit van het werk neemt ook toe en het is veiliger, doordat veel werk in de fabriek plaatsvindt. Daarnaast is prefab bouwen een grote uitkomst bij het huidige woningtekort. Reden genoeg dus om, buiten de energietransitie van Nederland om, prefab te bouwen.

Energietransitie Nederland als versneller

Al jaren is het aandeel woningen dat prefab wordt gebouwd groeiende. Waren het er in 2019 nog 8.920, in 2020 werden er 10.338 woningen prefab gebouwd. Voor 2021 werden er 14.305 woningen uit de fabriek verwacht. Dit meldt Marjet Rutten, aanjager, innovator en marketeer voor de bouw-, installatie- en vastgoedsector, op 12 april 2021 op haar website (marjetrutten.nl). “Hiermee kunnen we stellen dat het prefab bouwen mainstream wordt”, aldus Rutten.
Een belangrijke drijfveer achter het toenemende prefab bouwen is de energietransitie. Bij bestaande woningen kunnen gevels en daken namelijk in één dag worden vervangen door goed geïsoleerde en hoogwaardige prefab gevels en daken. Voor nieuwbouw zijn sinds 1 januari 2021 de BENG-eisen van kracht. Daardoor wordt de aandacht voor onder meer isolatie en luchtdichtheid nog belangrijker.

Bij prefab bouwen is de kierdichting veel beter beheersbaar. Dat begint al in de fabriek bij de kierdichte aansluiting van kozijnen op de gevelconstructie. Daarnaast worden de prefab bouwelementen zelf rondom al fabrieksmatig voorzien van bijvoorbeeld droge schuimbanden. Deze afdichtingsbanden worden onder gunstige condities in de fabriek aangebracht en bieden de mogelijkheid om tijdens het monteren de bouwelementen direct luchtdicht aan te sluiten. Dit betekent een verandering voor de aannemer die voor veel details niet meer achteraf de traditionele ‘natte’ afdichtingsproducten, zoals purschuim, kit en coating, hoeft aan te brengen. Verder is de kwaliteit van de isolerende laag op een prefab element hoog, doordat ook deze fabrieksmatig wordt aangebracht. Uiteindelijk is de kans op warmteverliezen door kieren en koudebruggen bij prefab bouwen dus veel kleiner.

Prefab bouwen en energietransitie Nederland: installaties

De toepassing van prefab installatiemodules wint ook aan populariteit in de energietransitie van Nederland. Zowel bestaande als nieuwe woningen zijn namelijk snel en efficiënt te voorzien van modules waarin alle benodigde installaties aanwezig zijn. Denk aan de combinatie warmtepomptechnologie en ventilatie met warmteterugwinning. Diverse prefab bouwers werken samen met installatiebedrijven die installatiemodules hebben ontwikkeld, die kant-en-klaar in of aan een woning zijn te plaatsen.

Technische prefab installaties

Voorbeelden zijn de modules van Factory Zero. De ‘integrated Climate Energy Module’ (iCEM) is een energiemodule die tegen de gevel van een bestaande woning wordt geplaatst, maar is ook bij nieuwbouw toepasbaar. De installaties zorgen voor een geconditioneerd binnenklimaat (ventilatie, verwarming en warm tapwater). Optioneel wordt de iCEM uitgebreid met (extern te plaatsen) pv-panelen, bijpassende omvormer en koelfunctie. Voor het bekende ‘MorgenWonen’ concept van VolkerWessels levert HOMIJ Duurzame Energie Concepten (HOMIJ-DEC) alle prefab technische installaties. Het vergt slechts één dag om de prefab woningen in elkaar te zetten en de installaties aan te leggen en in bedrijf te stellen. Het installatiesysteem bestaat uit drie grote bouwstenen: zonnepanelen, de verticale schacht voor leidingwerk en een luchtwaterwarmtepomp. Ook TECE Nederland biedt diverse prefab oplossingen voor zogenoemde geprefabriceerde technische skids (draagconstructies). Hierin kunnen allerlei technische installaties worden ingebouwd, zoals cv-ketel, boiler, warmtepomp, wtw-unit en systemen voor het af- en aanvoeren van water.

Steeds meer woningfabrieken door prefab bouwen

Inmiddels ontdekken steeds meer bedrijven de voordelen van prefab bouwen en het aantal ‘woningfabrieken’ neemt nu snel toe.

Al in 2014 startte VolkerWessels met de bouw van een fabriek die comfortabele en duurzame woningen onder de naam ‘MorgenWonen’ aan de lopende band kon produceren. Sindsdien beschikt het bedrijf over meerdere fabrieken die complete woningen en appartementen in beton of hout kunnen produceren. MorgenWonen begon acht jaar geleden met een (semi) prefab eengezinswoning, maar inmiddels gaat het ook om (semi) appartementencomplexen tot zes verdiepingen. In acht jaar tijd zijn er circa 3.000 complete prefab woningen en appartementen van de productieband gerold.

De concurrentie liet een tijdje op zich wachten, maar najaar 2020 is Van Wijnen gestart met de bouw van een woningfabriek in Heerenveen. Medio/najaar 2022 wordt de fabriek operationeel en moeten er uiteindelijk jaarlijks 4.000 Fijn Wonen woningen de fabriek verlaten. Bouwbedrijf Plegt-Vos is in maart 2021 gestart met de bouw van een woningfabriek nabij Almelo. Het bedrijf uit Hengelo wil hier kant-en-klaar woningen gaan bouwen, maar ook delen van woningen. Na een opbouw en testfase is de fabriek sinds het tweede kwartaal van 2022 operationeel en is gestart met een productiecapaciteit van 30 woningen per week. De komende jaren worden vier andere hallen in fases toegevoegd waardoor deze capaciteit steeds verder uitbreidt. In totaal worden vijf productiehallen en een experience center gebouwd.

Naast deze fabrieken zijn er ook leveranciers van houtbouw, zoals De Groot Vroomshoop, geWOONhout (Koopmans Bouw) en Heijmans ONE, die complete houten woningmodules leveren. Na assemblage van de modules staat er vaak al in één dag een complete woning. Op 1 juli 2022 nam Heijmans de IIBO fabriek (Intelligente Innovatie Bouw Oplossingen) in Heerenveen officieel over. Nog dit jaar worden er voorbereidingen getroffen voor de industriële productie van duurzame houtskeletbouwwoningen voor heel Nederland.