Onderzoek bouwvakkers: zwartwerken en waardering

Met de bus van de baas voor de deur ligt de verleiding om in het weekend wat bij te klussen op de loer. “Met een dagje zwart bijbeunen verdien je als schilder of loodgieter al gauw hetzelfde als normaal in een dag of drie”, rekent Proforto-eigenaar Burgersdijk voor. “Echter, als je tijdens een illegale klus op je vrije dag van een steiger afvalt of door je rug gaat ben je niet verzekerd. Beland je daardoor een paar weken of zelfs maanden in de lappenmand, dan heb je dus geen inkomen.” 95 procent van de ondervraagden is zich daar overigens van bewust.

Profort deed ook nog onderzoek onder 300 bouwprofessionals naar de waardering die ze krijgen. Bijna drie op de vier bouwvakkers hebben het gevoel ondergewaardeerd te worden. Daarover verderop meer.

800 miljoen onder de radar

In 2019 berichtte de NOS op basis van CBS-gegevens dat er in de bouw naar schatting jaarlijks zo’n 800 miljoen euro zwart wordt verdiend. Alleen in de schoonmaakbranche was dit destijds nog meer. Proforto-eigenaar Burgersdijk vindt het te kort door de bocht om zwartwerkers per definitie als moreel laakbare geldwolven te bestempelen. “Voor veel bouwvakkers is zwartwerken simpelweg noodzakelijk om rond te komen. Het zou mij dan ook niet verbazen als de zwarte economie de laatste tijd blijkt te groeien, nu steeds meer huishoudens de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen.”

Dat er in veel gevallen niet zozeer sprake is van een perverse bijverdienste, maar van financiële noodzaak, blijkt ook uit het onderzoek van Proforto. Een derde van de ondervraagde bouwvakkers denkt zelfs dat de helft van de bouwvakkers zonder werk zou zitten als zwartwerk in de bouw volledig zou verdwijnen.

Bovendien vindt ruim een derde van de ondervraagde bouwvakkers dat zij geen eerlijk salaris krijgen voor het werk dat zij doen. Ook vindt een ruime meerderheid dat zij niet als enige schuldig zijn. Liefst 70 procent is namelijk van mening dat klanten die specifiek vragen om zwartwerken net zo verantwoordelijk zijn voor het in stand houden van deze praktijk als de bouwvakkers zelf. In een video in het eerder aangehaalde NOS-artikel wordt dit ook bevestigd: “Klanten vragen ons gewoon of het alsjeblieft zwart mag, want dat is voor ons goedkoper. En als je dat niet doet als ondernemer, dan gaan ze wel naar een ander.” Onder meer de verdere verhoging van het minimumloon – diverse politieke partijen noemen een minimumuurloon van 16 euro in hun verkiezingsprogramma – kan bijdragen aan de oplossing hiervoor.

Pak oorzaak zwartwerken aan

Het onderzoek legt een pijnlijke realiteit in de bouwsector bloot. Zwart bijklussen lijkt voor veel bouwvakkers onmisbaar om rond te komen, maar de risico’s zijn groot. Proforto-voorman Burgersdijk roept het nieuw te vormen kabinet op om deze kwestie serieus te nemen. “Ga op zoek naar een oplossing die zowel de financiële noodzaak van zwartwerk aanpakt als de arbeidsvoorwaarden in de sector verbetert. Dit is hét moment voor een beleid dat niet alleen de symptomen bestrijdt, maar ook de onderliggende oorzaken van zwartwerken in de bouw aanpakt.”

Ondergewaardeerd

Een ander onderzoek toont aan dat bijna drie op de vier bouwvakkers het gevoel hebben ondergewaardeerd te worden. Burgersdijk benadrukt het belang van mensen met een praktisch beroep, zeker in deze tijd. “Alleen al de woningcrisis en de energietransitie schreeuwen de komende decennia om de kennis en kunde van honderdduizenden vakmensen.” Ondanks het negatieve sentiment dat zij ervaren ten aanzien van hun vak, moet het gros van de bouwlieden er niet aan denken een kantoorbaan gehad te hebben.

Dat veel bouwvakkers zich ondergewaardeerd voelen komt onder meer doordat ze vinden dat hun werk onderschat wordt. 71 procent van de ondervraagde bouwprofessionals is van mening dat buitenstaanders hun kennis en kunde te laag inschatten. Maar waardering voelt menig bouwvakker ook niet vanuit de baas. Zo vindt ruim een derde (35 procent) van de geënquêteerden dat zij geen eerlijk salaris krijgen voor het werk dat zij doen.

#image_title

Doorleren te lang aangemoedigd

Volgens Burgersdijk draagt het gebruik van een term als ‘laagopgeleid’ niet bij aan de waardering van praktisch geschoolden. “Achteraf gezien is het evenmin handig geweest dat praktijkmensen de voorbije decennia werden aangemoedigd om toch vooral verder te studeren. Een hbo-papiertje was lange tijd een doel an sich, terwijl we ons nu realiseren dat we mensen die goed zijn met hun handen keihard nodig hebben.” Hij verwijst naar het overheidsplan om de komende zeven jaar liefst 900.000 woningen te bouwen.

Mogelijk door het gebrek aan waardering voor het vak zouden vier op de tien ondervraagde bouwvakkers hun kind niet hetzelfde beroep als dat van henzelf aanraden. Of dat dan ook direct een kantoorbaan zou moeten zijn valt echter te betwijfelen. Van de bouwvakkers zelf ervaart in elk geval slechts 16 procent zo nu en dan jaloezie ten opzichte van mensen met een kantoorbaan. En sterker nog: slechts een op de tien ondervraagden had hun baan in de bouw liever ingeruild voor een goedbetaalde job als advocaat of arts..

Lees alle onderzoekresultaten: https://proforto.nl/nieuws/onderzoek/zwart-werken en https://proforto.nl/nieuws/onderzoek/waardering-bouwvakkers.