Baksteensorteringen combineren; ‘to look and to like’
Met combinaties van kleur en/of formaat van verschillende sorteringen metselbaksteen in één muurvlak zijn zowel fantasiepatronen als aansprekende “look-a likes” te realiseren. Los van de esthetische uitdaging vragen in technisch opzicht vooral de maatvoering en het wateropnamegedrag van de verschillende baksteensoorten extra aandacht. Naast een goed ontwerp en vakkundige uitvoering spelen de juiste materiaalkeuzes immers een belangrijke rol voor het bereiken van een duurzaam eindresultaat. Tijdige en goede communicatie tussen ontwerper, aannemer, mortelleverancier en baksteenfabrikant zijn hierbij van groot belang. Daarnaast het advies om vooraf proefmuurtjes te vervaardigen van de door de mortelleverancier geadviseerde mortel met de metselbakstenen uit de feitelijke leveringen. De metselaar kan hiermee de haalbaarheid van het gewenste metselwerk beoordelen en de architect en opdrachtgever kunnen vaststellen of het metselwerk overeenkomt met de beoogde uitstraling en kwaliteit.
Verschillende steensorteringen geven een kleurverdeling in een gevel.
Simpelweg uitgaan van het gebruik van een en hetzelfde baksteenformaat bij verschillende sorteringen (kleuren, texturen) is geen risicovrije optie voor een probleemloze maatvoering van het metselwerk. De kans op te grote maatverschillen tussen de verschillende baksteensorteringen is namelijk aanzienlijk. De werkelijke baksteenmaten wijken altijd af van de theoretische afmetingen van de bekende baksteenformaten zoals het Waalformaat. De eisen aan de maattoleranties van de baksteen zijn afhankelijk van het gekozen metselwerkverband, het patroon, de voegbreedte en de aanwezigheid van korte muurlengtes. Bijvoorbeeld, een penant uitgevoerd in stootvoegloos halfsteensverband vraagt om kleinere maattoleranties van de baksteen dan metselwerk in een lange muur uitgevoerd in wildverband. Als het metselwerk gevoelig is voor maatafwijkingen moet worden uitgegaan van de werkelijke baksteenafmetingen. Dit betekent dat de definitieve maatvoering pas kan worden vastgesteld als de leveringsmonsters uit de te gebruiken partijen metselbaksteen beschikbaar zijn. Hiervoor moet de aannemer de bakstenen zo vroeg mogelijk bestellen, zodat de fabrikant de bakstenen op tijd kan produceren.
Verschillende steensorteringen toegepast in een gevel.
Wanneer verschillende soorten metselbaksteen in één muurvlak worden gebruikt, moet extra worden gelet op de onderlinge maatvoering en maattoleranties. Ook bakstenen uit eenzelfde ‘familie’ maar met een verschillende kleur, hebben vaak een verschil in maatvoering. Vooral dikteverschillen zijn snel zichtbaar. Zelfs wanneer bakstenen volgens de specificatie, overeenkomstig de Europese productnorm NEN-EN 771-1, dezelfde gemiddelde baksteendikte hebben en tot de strenge maattolerantieklasse T2 behoren (+/- 2 mm), kan en mag de gemiddelde dikte tussen twee baksteensorteringen toch vier millimeter verschillen. Indien strengere specificaties gewenst zijn dan door de baksteenproducent gedeclareerd, zal dit altijd vooraf met de producent moeten worden besproken op haalbaarheid.
Wateropname
Een juiste combinatie van metselbaksteen en metselmortel is van groot belang voor een goede verwerking, hechting en het voorkomen van vervuiling en witte uitslag. Ten behoeve van het morteladvies moet de mortelproducent vaststellen of de verschillende metselbakstenen geschikt zijn om met eenzelfde mortel te vermetselen. Randvoorwaarde daarbij is een gelijksoortig wateropnemend vermogen van de verschillende bakstenen. De mortelproducent gebruikt hiervoor de combinatie van de baksteengegevens over de IW-klasse (initiële wateropzuiging) en de vrijwillige wateropname. De voegbreedte speelt zowel een rol van betekenis bij de maatvoering als ook bij de mortelkeuze. Een voegbreedte van 11-15 mm wordt aanbevolen. Smallere voegen vragen speciale aandacht. Bijvoorbeeld de combinatie van een smalle voeg (6-8 mm) met een weinig zuigende steen en dunbedmortel blijkt in de praktijk moeilijk te realiseren, terwijl dit met een sterk zuigende baksteen goed mogelijk is.
Meestal wordt bij gebruik van verschillende kleurvakken in het metselvlak bij doorstrijkwerk wel één kleur voor de mortel gebruikt. Gebruik van meerdere doorstrijkmortels op kleur is om praktische redenen zelden uitvoerbaar. Indien gewenst kan bij navoegwerk de kleur van de voeg per vak wel worden afgestemd op die van de baksteen.
Wanneer met bovenstaande aandachtspunten rekening wordt gehouden, dan is het resultaat waarlijk “to look and to like!”
Artistieke impressie van project Plataan, Italiëlaan Haarlem van Heren 5 Architecten.
Foto: Johnlewismarshall.com
Ga voor een breed scala aan steensorteringen naar de websites van de baksteenfabrikanten aangesloten bij de branchevereniging voor bouwkeramiek, KNB.
