VSB: 40 jaar veilig werken op hoogte

Trendsettende branchevereniging

Voorlichting en instructie bij opbouw rolsteigers.

We schrijven 1979; het is het jaar waarin Sony de walkman introduceert en Margaret Thatcher in Engeland premier wordt. Een tijd ook waarin een aantal bedrijven in de steigerbouw de koppen bij elkaar stak. De branche had een slecht imago: zwaar werk, ongevallen en zorgen over toekomstige generaties werknemers. Daar moest wat aan gedaan worden en dat kon het beste onder de onafhankelijke paraplu van een vereniging: de Vereniging van Steigerbedrijven. Regelgeving, arbeidsomstandigheden en veiligheid bij het werken op hoogte waren de thema’s waaraan aandacht werd gegeven.

Breed georiënteerde vereniging

Al snel breidde het werkveld zich uit naar andere disciplines en arbeidsmiddelen waarmee op hoogte wordt gewerkt. Eerst met de hoogwerkbedrijven, later gevolgd door de betonbekistingbedrijven. Tegenwoordig bestaat de vereniging uit montagebedrijven, fabrikanten, leveranciers en verhuurbedrijven die vanuit drie verenigingssecties het complete scala van arbeidsmiddelen en producten leveren. Van stalen steigers, rolsteigers, ladders, trappen, hefsteigers, bouwliften, hoogwerkers, hangbruginstallaties, betonbekistingen, ondersteuningsconstructies en gevelonderhoudsinstallaties. Vier decennia na de oprichting telt de vereniging zo’n 85 leden en donateurs. Alleen de leden al vertegenwoordigen daarbij een geschatte jaaromzet van 800 miljoen euro.
Eén ding is ongewijzigd gebleven. De breed georiënteerde achterban van de VSB streeft nog steeds één gemeenschappelijk doel na: het bieden van een veilige werkplek op hoogte. Daarom ook introduceerde de vereniging in de loop der jaren een complete serie flyers ‘Veilig werken met’. Deze bevatten per arbeidsmiddel een checklist die voor elk dagelijks gebruik moet worden doorlopen en de kans op ongelukken aanzienlijk vermindert. De flyers zijn met andere partijen in de keten afgestemd en worden door beide partijen vaak ook actief gepromoot. De flyers zijn te downloaden via de website van de vereniging (www.vsbnetwerk.nl).

Waarborg voor kwaliteit en veiligheid

Eén van de instrumenten die bijdraagt aan kwaliteit en veiligheid is de Waarborgregeling. Hiermee werd in 2000 gestart op initiatief van de leden van de VSB en in afstemming met de Raad van Arbitrage voor de Bouw en verzekeringsdeskundigen. De opzet van de Waarborgregeling, waarvan het eerste exemplaar werd uitgereikt aan toenmalig staatssecretaris Marc Rutte, is ook vandaag nog steeds van toepassing. De uitgangspunten zijn veilig werken en kwaliteit. Hierbij worden VCA, ISO 9001, branchespecifieke Richtlijnen, wettelijke uitgangspunten, de statuten van de VSB en de scholingsgraad van montagepersoneel gehanteerd om de veiligheid en kwaliteit te kunnen waarborgen. De bedrijven voldoen aan de eisen die worden gesteld in de VSB Waarborgregeling. Met deze regeling wordt aantoonbaar gemaakt dat een VSB-lid veilig werkt, kwaliteit levert, integer en betrouwbaar is en zich opstelt als een waardig en gewaardeerd collega in de markt.

Uitreiking Richtlijn Steigers in 2008 aan toenmalig staatssecretaris van Sociale Zaken, de heer Aboutaleb (midden).

Richtlijn geven met richtlijnen

Rond de periode waarin de Waarborgregeling werd opgezet in ingericht, groeide ook de behoefte aan een richtlijn waarin afspraken over het veilig werken op hoogte met steigers uniform werden vastgelegd. De basis werd gelegd met de Richtlijn Pijpen en Koppelingen (RPK) die ruim tien jaar later breder werd opgepakt in een coproductie met de Kontaktgroep Materieel (Komat) van Bouwend Nederland. Uiteindelijk zag de Richtlijn Steigers in 2008 het licht. nam in Den Haag het eerste exemplaar in ontvangst.
Aan de totstandkoming van de Richtlijn Steigers is door een groot aantal partijen bijgedragen. Inspectie SZW (voorheen de Arbeidsinspectie), universiteiten, TNO, ministeries, Aboma en Arbouw (nu: Volandis) droegen alle bij. Later sloten ook de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), de Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI), de energiesector en de offshore zich bij het richtlijninitiatief aan. Dankzij ieders bijdrage kon een richtlijn ontstaan die breed in zowel de bouw als de industrie wordt gedragen. Dat verklaart ook waarom zoveel instanties én bedrijven de afgelopen jaren de richtlijn hebben omarmd. Iedereen heeft daarbij hetzelfde doel voor ogen: maximale veiligheid. Uiteindelijk leidde dat in 2018 tot de opname van de Richtlijn Steigers in de Arbocatalogus Bouw & Infra, naast de opname in tal van bedrijfsarbocatalogi.

Gijs Buijs (Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven, rechts) en Harry Hertsenberg (Bouwend Nederland KOMAT, links) hebben uit handen van Alexander Kreulen (midden) van Volandis de officiële bekendmaking ontvangen dat de Richtlijn Steigers wordt opgenomen in de Arbocatalogus Bouw & Infra.

Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies

Het succes van de richtlijn en dezelfde betrokkenheid bij het thema veiligheid, vormden de basis voor uitbreiding van de samenwerking tussen specialisten van VSB en Bouwend Nederland. De eerste ideeën voor de richtlijn ontstonden na overleg tussen Inspectie SZW en de sectie Betonbekistingbedrijven van VSB en de Komat. Naar aanleiding van het overleg werden de inspectiemodule Betonbekisting Montage en Inspectiemodule Betonbekisting Uitvoering Gebruik aangepast. De aanpassingen hadden onder meer betrekking op de collectieve veiligheidsmaatregelen, de specificatie van demontage in bekistingsplannen en de open haken van normale spanbanden.
Een logisch vervolg hierop is de verbreding hiervan tot een richtlijn. Een richtlijn die duidelijk geen overbodige luxe is. Per slot van rekening doet iedere werknemer in de bouw ’s ochtends thuis de deur achter zich dicht in de overtuiging dat hij ’s avonds ook weer heelhuids thuiskomt. Dat kan alleen als hij op een veilige manier en in een veilige omgeving zijn werk kan doen. Daar is dan natuurlijk wel een meetlat voor nodig; een referentie waar controle op mogelijk is. Alle kennis daarvoor ligt bij de leveranciers van bekistingen en ondersteuningen. Wat is mogelijk? Waarmee kan dat? Waaraan moet dat voldoen? Die vragen zijn beantwoord in de Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies. Het resultaat is een richtlijn die -ondanks de verscheidenheid aan producten- toch altijd dezelfde ‘geest’ van veiligheid uitdraagt.

Uitreiking Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies.

Scholingsstructuur

Eén van de belangrijkste thema’s uit de richtlijnen is scholing als middel om de veiligheid te verbeteren. Per slot van rekening wordt juist daarmee aan het vakmanschap van medewerkers in de branche gewerkt. Het resultaat is een scholingsstructuur die in een apart hoofdstuk van de Richtlijn Steigers en Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies is vastgelegd. Met de introductie hiervan is de verdergaande upgrading van het vakgebied een feit. Alle functies in de steiger- en ondersteuningsbouw zijn in de richtlijnen omschreven en de bevoegdheden vastgelegd. Met de aangesloten gespecialiseerde montagebedrijven en uitzendorganisaties is fors geïnvesteerd in scholing en certificering en diplomering van het steigerpersoneel. Dat wordt bewezen door het grote aantal geregistreerde personeelsleden in de steigerbouw; van meer dan 10.000 steigersbouwers is de registratie genoteerd. De registratie vindt centraal plaats in het Centraal Diploma Register (VCA).
Ook (bouw)bedrijven, aannemers en anderen die dagelijks ‘even een steiger monteren’ moeten zorgen dat de betrokken medewerkers zijn ingeschreven in het Centraal Diploma Register. Hoe eenvoudiger de constructies die men monteert, hoe eenvoudiger de opleiding. Hoe meer ervaring men heeft, hoe eenvoudiger de opleiding. Maar in alle gevallen moet er een examen zijn afgenomen dat leidt tot een persoonscertificaat.

Cursus Monteur goederenbouwlift.

Bredere waardering vakgebied

De upgrading van het vakgebied middels scholing beperkt zich niet tot de steigerbouw. Ook tal van andere specialismen voor het veilig werken op hoogte passen inmiddels dit instrument toe. Zo ontwikkelde de vereniging een cursus Monteur Goederenbouwliften. Hiervoor werden eerst eind- en toetstermen voor de profielen Hulpmonteur en Monteur Goederenbouwliften gedefinieerd. Op basis hiervan werd een cursus samengesteld waarin theoretische kennis wordt gekoppeld aan praktijksituaties. De scholing richt zich niet alleen op het eigen personeel, maar ook op kopers, huurders en gebruikers die zelf liften (gaan) monteren. Deelnemers hebben daarbij de zekerheid dat de cursus wordt afgesloten met een branchecertificaat als bewijs van vakbekwaamheid. Een mijlpaal voor de branche en winst voor de opdrachtgever en Inspectie SZW! De commissie werkt samen met de Stichting Veilig Werken Op Hoogte om een centraal examen te organiseren via de Centrale Examenbank zodat de certificaten ook geregistreerd kunnen worden in het Centraal Diploma Register (VCA databank).
In navolging van de goederenliften wordt er ook gewerkt aan het tot stand komen van een opleiding voor hefsteigermonteurs. Voor de opleiding hefsteigermonteur wordt vooralsnog dezelfde weg gevolgd als die voor goederenliften. Dat wil zeggen: opleidingen door de deskundigen uit de bedrijven en separate examinering. De functie van aanspreekpunt en toezichthouder wordt ingevuld door het Opleidingsbedrijf VSB, dat ook de branchecertificaten uitgeeft. Ook hier zal op termijn aansluiting worden gezocht met de Stichting Veilig Werken Op Hoogte en zal de Werkkamer Hefsteigers worden ingericht met de VSB en de stakeholders (opdrachtgevers en gebruikers). Dan zal ook gebruik gemaakt worden van het Centraal Diploma Register, waardoor elke monteur met aantoonbare vakbekwaamheid en een geldig certificaat te traceren is.

Innoveren voor veiligheid

Zoals de opleidingsinitiatieven gedragen worden door de wens om veiligheid te kunnen garanderen, zo vormt het ook de prikkel voor innovatie. Een fraai voorbeeld daarvan is de nieuwe opbouwmethode voor rolsteigers die sinds 1 januari 2018 geldt en geformaliseerd is met het uitbrengen van het nieuwe A-blad Rolsteigers. Eén van de belangrijke doelstellingen van deze maatregel in het verminderen van het aantal ongelukken met rolsteigers. Dat is bereikt door in samenspraak met Inspectie SZW nieuwe systemen / opbouwmethoden te ontwikkelen om het veilig werken met rolsteigers te verbeteren (met name tijdens de op- en afbouw). Uitgangspunt hierbij is dat de randbeveiliging van een platform, bestaande uit minimaal een heupleuning, altijd is aangebracht voordat het platform wordt betreden.
Om de communicatie rondom dit thema helder te krijgen, ontwikkelde de vereniging eveneens in samenspraak met de Inspectie SZW een uitgebreide toelichting per leverancier. Deze downloadbare brochure (www.vsbnetwerk.nl) is inmiddels vele honderden keren opgevraagd. Een duidelijk bewijs dat vele partijen gebaat zijn bij een veilige werkplek op hoogte.