Higher grounds: onbenutte wereld

Tekst: ing. Frank de Groot

Paul Heerkens, directeur Zoontjens: “Wij verkopen toegankelijkheid van daken. Benut de higher grounds!” Foto: Marieke Odekerken.

Door de onbenutte wereld boven ons in te vullen, dragen we volgens Zoontjens bij aan de verduurzaming van gebouwen. “Daardoor kunnen we inspelen op klimaatverandering en werken we aan de verbetering van ons leefklimaat. Denk eens aan extra leefruimte, ontmoetingsplekken of parkeerplaatsen. Maar ook ruimte voor meer groen, om de biodiversiteit te vergroten, hittestress in de steden verminderen, het overstromingsrisico te verminderen of om duurzame energie op te wekken. En dat allemaal pal boven ons hoofd. We geloven oprecht in higher grounds”, aldus Paul Heerkens.
De behoefte aan extra leefruimte bij gebouwen wordt steeds groter. Enerzijds door verdere verdichting van de binnensteden, anderzijds door de verwachting dat werknemers ook na de coronacrisis meer thuis gaan werken. “Deze functieverbreding vraagt een herpositionering bij onder meer de leveranciers van dakproducten. We willen af van het imago dat we alleen maar betonnen daktegels leveren. Wij leveren producten om leefdaken begaanbaar en aantrekkelijk te maken. Een voorbeeld is de snel groeiende populariteit van Italiaanse keramische tegels en grootformaat tegels. Daarnaast werken we samen met dakhoveniers.”

Bovenop de nieuwe bus-tramterminal aan de oostzijde van Utrecht Centraal is Het Platform gebouwd: een combinatie van 200 appartementen met aanvullende openbare voorzieningen zoals een sportschool, restaurant en lounge-bar. Het ontwerp is van VenhoevenCS architecture+urbanism. De bewoners delen de dakterrassen en daktuinen met elkaar. De buitenruimtes zijn allemaal op de daken van onderliggende verdiepingen aangebracht. Voor de aanleg van het dakterras op de achtste verdieping en het dakplein op de derde verdieping werkte Zoontjens, in opdracht van ZND Dakbedekking, met Dreen®Ceramica in het formaat 90×45 cm. Op de zesde verdieping bevindt zich een loopbrug, die de laagbouw met de hoogbouw verbindt. Deze brug is ook voorzien van Dreen®Ceramica.

Al duizenden jaren oud

Gebruiksdaken zijn niet nieuw. Al in het oude Egypte waren er gebouwen met daktuinen. Denk aan de hangende tuinen van Babylon (bouw duurde van 606 tot 562 v.Chr). De laatste decennia neemt de belangstelling voor gebruiksdaken weer toe, door toenemend ruimtegebrek in stedelijke omgeving en de trek van jongeren naar de binnensteden. In de jaren zeventig kwamen in Nederland de parkeerdaken op en later ook de daktuinen. Een prima plek om in de stad toch van groen en relatieve rust te genieten. Maar ook om het micro-klimaat in steden te verbeteren, water te bufferen en de diversiteit aan flora en fauna te stimuleren. De laatste jaren neemt het aantal functies toe, zoals sportdaken en zelfs als verhoogd maaiveld om bijvoorbeeld woningen boven winkels gelijkvloers te ontsluiten. Denk aan nieuwe carré-vormige woon/winkelcomplexen. Onder het maaiveld kan dan geparkeerd worden en het dak biedt ruimte aan tuinen, schuurtjes en entree van de woningen en tevens een sociale ontmoetingsplek voor bewoners.
“Voor een aantrekkelijke en leefbare stad is het noodzakelijk het dak te gebruiken”, zegt Heerkens. “Daarom denken we al in een vroegtijdig stadium mee met architecten en projectontwikkelaars over de meest duurzame dakoplossingen. Van ontwerp, levering, installatie tot aan het onderhoud: alles is mogelijk. Maar ook bijzondere kleuren, patronen en materialen.”
Maar het dak benutten is volgens de directeur niet enkel nuttig en leuk, het is ook noodzakelijk. “We staan de komende jaren voor grote uitdagingen door klimaatverandering, groei van de bevolking en verstedelijking. Waar moet het regenwater heen? Waar kunnen we nog groen kwijt? Hoe kunnen we energie duurzaam opwekken? Waar moeten alle mensen wonen? Het dak vraagt er gewoon om, om gebruikt te worden. Het vergt meer qua investering, maar het levert zo veel op. Bovendien is op een dak staan écht een beleving. Alleen een geweldig uitzicht is al een meerwaarde!”

Nieuwe toepassingen

Volgens Heerkens is er voor elke type plat dak een oplossing; van hele kleine daken tot complete leef- en parkeerdaken: “Bij het werken met daken moet je met heel veel rekening houden; valgevaar, windbelasting, drukverdeling, stabiliteit, gewicht, afwatering, geluid, et cetera. Een verantwoorde systeemkeuze in dakbestrating is dan ook doorslaggevend voor de levensduur van het dak. Wij ontzorgen de opdrachtgever door mee te denken over de juiste invulling van het dak, door producten op maat te ontwikkelen en te zorgen voor de gehele uitvoering.”
Vooral keramische tegels zijn tegenwoordig erg populair, vanwege de kwaliteit en luxe uitstraling. Heerkens: “Wij leveren bijvoorbeeld 20 mm dikke keramische tegels uit Italië: Dreen® Ceramica. Deze tegels zijn kleur- en slijtvast, vorstbestendig en onderhoudsarm. Er is een grote keuze in kleuren, inclusief ‘wood look’, ‘stone look’ en ‘concrete look’. In combinatie met ons eigen fixplate lock systeem maken we het geschikt voor dakterrassen. Deze verstelbare tegeldrager zorgt voor een stabiel en vlak loopoppervlak. De fixplate lock is voorzien van demontabele hoekstukken, waarop de tegels worden vastgelijmd. Hiermee liggen de tegels vergrendeld en kunnen ze niet verschuiven. De ondergrond blijft (indien nodig) bereikbaar, doordat de tegels ontgrendeld kunnen worden. Mooi project waar de keramische tegels worden toegepast is de in aanbouw zijnde woontoren HAUT in Amsterdam. Deze ruim 70 meter hoge toren is met 21 verdiepingen het hoogste hybride houten gebouw van Nederland. In totaal telt de toren zo’n 75 terrassen, variërend in grootte. Voor elke verdieping en elk terras maakten we een legplan en binnenkort gaan we aan de slag met de eerste meters. Maar ook talrijke andere dakterrassen in de grote steden hebben we al voorzien van keramische tegels.”

Een nieuwe ontwikkeling bij Zoontjens is Dreen®Nxt: de doorontwikkelde versie van de befaamde Dreentegel®. De uitsparing van de tegel past precies in een lockplate (verstelbare tegeldrager), waardoor de tegel vast en opgesloten komt te liggen.

Dreen®Nxt

Een nieuwe ontwikkeling bij Zoontjens is Dreen®Nxt: de doorontwikkelde versie van de befaamde Dreentegel®. Deze tegel wordt gemaakt op de productielocatie van Struyk Verwo Infra, het zusterbedrijf van Zoontjens in Dordrecht. “Hier hebben we meer ruimte en is het productieproces gemoderniseerd. Zo kunnen we veel meer kleuren en speciale deklagen leveren en is het tevens mogelijk kleinere partijen in de gewenste kleur te produceren”, zegt Heerkens.
Dreen®Nxt is beschikbaar in de formaten 30×30, 50×50 en 60×40 cm, in verschillende diktes. De tegel heeft een uitsparing aan de onderkant. Deze uitsparing past precies in een lockplate (verstelbare tegeldrager), waardoor de tegel vast en opgesloten komt te liggen. Zo kan het tegelveld nooit schuiven of losraken. De waterafvoer is gewaarborgd door de sleuven aan de zijkanten van de tegel. De tegel heeft verzonken, afgeronde sleuven, die niet zichtbaar zijn als je op het dakterras kijkt, waardoor een mooi strak lijnenspel op het loopoppervlak ontstaat. Heerkens merkt nog op: “De 50 x 50 tegel met een dikte van 4,5 cm weegt slechts 25 kg! Hierdoor kan deze tegel door één persoon worden getild. Maar we adviseren bij grotere tegels een Tegeldonkey of anders een vacuumheffer te gebruiken.”

Duurzaamheid voorop

De nieuwe productlocatie in Dordrecht biedt tevens de mogelijkheid om veel duurzamer te produceren. “We maken hier gebruik van duurzame energie, we recyclen vervuild water en we kunnen duurzame tegels maken met het granulaat van oude tegels. Momenteel lopen er pilots met ons zusterbedrijf Struyk Verwo Infra met geopolymeerbeton. Geopolymeer is het bindmiddel dat cement volledig vervangt, zonder kwaliteitsverlies. Als we dit kunnen toepassen op alle betonproducten, resulteert dit in een extreem lage CO2-footprint. Daarnaast participeren we in Green Deal Beton en hebben we het betonakkoord ondertekend.”
In het inmiddels befaamde Rotterdamse Dakenboek worden er vier duurzame functie(kleuren) voor daken onderscheiden: groen voor daktuinen en natuur, rood voor wonen, werken en recreëren, geel voor opwekking van duurzame energie en blauw voor het bufferen van regenwater. “Multifunctionele daken hebben meerdere functies. Rood en groen verzorgen we al. Ook blauw kunnen we leveren, want onze tegels zijn prima op kunststof kratten voor regenwaterbuffering te plaatsen. Tot slot resteert geel. De nieuwste ontwikkeling betreft tegels met zonnecellen. Er zijn al hard glazen daktegels met zonnecellen, klaar om te introduceren. Maar wij willen proberen om die zonnecellen te combineren met de Dreen®Nxt tegel. Dan bedienen we dus ook de gele functie.”
Heerkens besluit: “We krijgen steeds meer leefdaken en dat is een goede ontwikkeling. Maar leefdaken hebben bijzondere constructies, dus dat vraagt extra aandacht. Denk tijdig na over het gebruik van platte daken bij nieuwbouw en bestaande bouw. Wees creatief. Zorg ook dat kennispartners als Zoontjens daarbij vroegtijdig worden ingeschakeld.”