Op weg naar groene bouwplaats

Tekst: ing. Frank de Groot
Beeld: Huybregts Relou

Inhijsen prefab element voor woontoren De Bankier in Tilburg.

Een uitstootvrije(re) bouw- en infrasector in 2030: dat is het doel van De Groene Koers (DGK). Dit is een initiatief van Bouwend Nederland, BMWT, CUMELA, VHG en MKB Infra. Mobiele werktuigen en materieel in de bouw-, infra- en groensector zullen steeds minder emissies, zoals CO₂, NO_x en fijnstof moeten uitstoten om klimaatdoelstellingen te realiseren. De bouw-, infra- en groensector dragen op deze manier bij aan de praktische invulling van: Klimaatakkoord, Schone Lucht Akkoord, Green Deal Duurzame Logistiek in de Bouw, Green Deal Het Nieuwe Draaien en Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek (ZES).

Vanaf 1 januari 2025 moeten verder minimaal dertig steden een zero-emissie zone hebben ingesteld, zo is afgesproken in het Klimaatakkoord. Vanaf die datum moeten alle nieuwe vracht- en bestelauto’s die een zero-emissie zone in willen rijden emissievrij aangedreven zijn. Vanaf 2030 moeten alle voertuigen in de zero-emissies zones volledig emissievrij rijden.

Ook contractueel zullen opdrachtgevers waarschijnlijk steeds vaker eisen dat een project wordt uitgevoerd, zonder directe emissies op de bouwplaats en met gebruik van groene stroom of groene waterstof. Bedrijven die snel duurzamer materieel gaan inzetten op projecten zullen dus worden beloond en op een gegeven moment zal de opdrachtgever eisen dat er geen materieel meer mag worden ingezet dat bijvoorbeeld draait op diesel. Conclusie: emissieloos bouwen wordt steeds minder vrijblijvend.

Flinke uitdaging

Jurgen van de Ven, Hoofd Productie bij Huybregts Relou: “Vaak is duurzamer bouwen helemaal niet zo moeilijk. Het is vooral een kwestie van anders kijken naar het bouwproces.”

Door de steeds zwaardere emissie-eisen staan bouwbedrijven voor een flinke uitdaging. “Het gaat vooral om verandering van de mind-set. Vaak is duurzamer bouwen helemaal niet zo moeilijk. Het is vooral een kwestie van anders kijken naar het bouwproces”, zegt Jurgen van de Ven, Hoofd Productie bij Huybregts Relou. Dit familiebedrijf kent al een start in 1873 en is onderdeel van de VB Groep: een groep solide familiebedrijven actief op het gebied van ontwikkeling en bouw.

De bedrijven van de VB Groep omarmen zeven van de zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties: Goede gezondheid en welzijn, Kwaliteitsonderwijs, Betaalbare en duurzame energie, Ongelijkheid verminderen, Duurzame steden en gemeenschappen, Verantwoorde consumptie en productie en Partnerschappen om doelstellingen te bereiken. Daarnaast is voor de groep ondernemingen het Klimaatakkoord belangrijk: de ambitie om in 2050 een klimaatneutrale en volledig circulaire economie te bereiken. Een tussentijds doel is 2030, met 49% CO₂-equivalentreductie in 2030 ten opzichte van 1990. Om die doelstellingen uit het Klimaatakkoord te kunnen halen is het volgens VB Groep belangrijk dat we van een lineaire naar een circulaire economie gaan. Zo participeert VB Groep in Cirkelstad Eindhoven en is er veel ervaring met projecten met BREEAM-certificeringen. Daarnaast voert men momenteel de eerste pilotprojecten uit met het materialenpaspoort van Madaster.

Volgens Jurgen gaat duurzaamheid ook over samenwerken met bouwpartners: “VB Groep hanteert al jaren als motto voor al haar ondernemingen ‘Resultaat komt Samen’. Juist dat is nu nodig om een transitie te bewerkstelligen en daadwerkelijk positieve impact te maken op het milieu. Wij kunnen dit niet alleen. Daarvoor heb je medewerking nodig van zowel je bouwpartners als opdrachtgevers.”

Efficiënte logistiek

Projectleider Cas Janssen: “Steeds meer grote gemeenten stellen emissie-eisen aan het transport in binnenstedelijk gebied. Bovendien willen we de overlast voor bewoners minimaliseren. Daarom werken we steeds vaker met een bouwhub aan de rand van een stad.”

Om de uitstoot van CO₂ en stikstof te beperken besteedt Huybregts Relou veel aandacht aan de logistiek. Projectleider Cas Janssen vertelt: “Steeds meer grote gemeenten stellen emissie-eisen aan het transport in binnenstedelijk gebied. Bovendien willen we de overlast voor bewoners minimaliseren. Daarom werken we steeds vaker met een bouwhub aan de rand van een stad. Een mooi voorbeeld is het project De Bankier in Tilburg. Deze woontoren is 75 meter hoog en is nu in de afbouwfase gekomen. We bouwen in de binnenstad op een postzegel, dus dat is een forse uitdaging.”

Om het transport naar de postzegellocatie van woontoren de Bankier in Tilburg in de drukke binnenstad te minimaliseren is er een bouwhub ingericht bij Raab Karcher in Eindhoven.

Om het transport te minimaliseren is er een bouwhub ingericht bij Raab Karcher in Eindhoven. “In de afbouwfase komen er veel materialen naar de bouwplaats, zoals gipsplaten, metal studprofielen, leidingen, sanitair, lijmen en mortels, verfsystemen, tegels, W- en E-installaties, enzovoort. Om het aantal transportbewegingen te minimaliseren willen we alleen volle vrachtwagens deze kant op laten komen. Daarom worden de afbouwmaterialen eerst verzameld bij Raab Karcher in Eindhoven. Vervolgens wordt er twee tot vier keer per week aan de bouwplaats geleverd. We streven er ook naar dat bouwplaatspersoneel buiten de stad parkeert en dan met een bus hierheen worden gebracht. Ook dat scheelt veel transportbewegingen en parkeerruimte.”

Prefabricage

De woontoren in Tilburg is volledig geprefabriceerd. Wanden en vloeren bestaan uit geprefabriceerde betonnen elementen. De gevelelementen bestaan uit geïsoleerde betonnen sandwichelementen, inclusief kozijnen en beglazing. “Alle vrachtwagens zijn op het juiste moment geladen en moesten aan de rand van Tilburg wachten op toestemming om naar de bouwplaats te rijden. Daar zijn ze just-in-time gelost, waarna ze direct weer door konden rijden. Met twee verkeersbegeleiders aan de poorten en een strakke planning groeide De Bankier elke week een verdieping”, aldus de projectleider.

Volgens Jurgen van de Ven is industrieel en prefab bouwen een antwoord op terugdringing van emissies en circulair bouwen: “Je kunt het aantal transportbewegingen enorm beperken, vergeleken met traditioneel bouwen. Daarnaast kun je losmaakbaar bouwen, waardoor je de circulariteit optimaliseert.”

Industrieel en prefab bouwen biedt een antwoord op terugdringing van emissies en circulair bouwen: het aantal transportbewegingen wordt enorm beperkt en je kunt losmaakbaar bouwen.

Duurzame energie

Naast aandacht voor logistiek, wordt er door Huybregts Relou ook kritisch gekeken naar de inrichting van de bouwplaats zelf. Jurgen: “Via zonnepanelen – onder meer op bouwketen – wekken we grote hoeveelheden groene energie op. Onze keten zijn daardoor een groot deel van het jaar zelfvoorzienend. Alle elektrische energie die we inkopen, is gecertificeerde windenergie van eigen bodem. Bij al onze bedrijven is een energieaudit uitgevoerd. We zien daarnaast ons elektrisch wagenpark groeien en door aanpassing van leasecontracten maken we elektrische mobiliteit extra aantrekkelijk voor onze mensen.”

Hij geeft aan dat de verreikers op blauwe diesel werken en dat het familiebedrijf stapsgewijs al het materieel wil elektrificeren. “Maar dat moet technisch en economisch natuurlijk wel haalbaar zijn, dus dat is een traject van meerdere jaren.”

Maar het gaat ook vaak om hele simpele zaken, zegt Jurgen. “Zo hangen we nu in de keten handdrogers op, in plaats van papieren doekjes. Die doekjes leveren weer veel afval op. Verder gebruiken we papieren in plaats van kunststof koffiebekers en roerstaven. Ook stimuleren we dat mensen een eigen mok van thuis meenemen. Plastic flesjes leveren tegenwoordig statiegeld op en die kunnen ze achterlaten in speciale plastic zakken. Ook gebruikte werkkleding zamelen we in en laten we recyclen tot stoffen draagtassen. Kleine ijzerwaren worden verder niet meer in plastic en/of kartonnen verpakking geleverd, maar in statiegeldkratten. Als ze leeg zijn, gaan die kratten weer terug naar de leverancier. En de inbouwreservoirs voor toiletten ontvangen we nu zonder EPS beschermingsplaten en plastic verpakking. Die reservoirs worden immers ingebouwd. En waarom al dat plastic om deuren heen? Lever die deuren zonder plastic, maar met slimme stroken tussen de deuren die beschadiging voorkomen. De keten hebben verder bewegingsmelders, zodat de verlichting uit gaat, als er niemand aanwezig is. En de bouwlampen werken nu op LED-verlichting. Het zijn simpele ingrepen die bij elkaar veel opleveren”, aldus Jurgen. “Als je samen nadenkt kom je op zoveel zaken uit die je eenvoudig aan kunt passen en die samen heel veel milieuwinst opleveren!”

Zonnepanelen op de bouwkeet.

Renovatieprojecten

Een uitdaging vormen ook de talrijke renovatie- en onderhoudsprojecten in binnenstedelijk gebied. Cas: “Vaak gaat het om kleinere projecten, of zelfs één woning. Maar daarvoor rijden wel dagelijks één of meerdere busjes en vrachtwagens de stad in. Dus daar kijken we ook naar oplossingen, zoals het aanleveren van de dagproductie voor een renovatieproject. Dat vraagt overleg met je partners, zoals installateurs, tegelzetters, schilders en stucadoors. We hebben nu een mooie oplossing om bouwmateriaal van de bestelbus of vrachtwagen naar de werkplek te krijgen. Eerder moest de vakman zelf sjouwen, maar die moet zich vooral op zijn eigenlijke werk kunnen richten, zoals tegels zetten of stucadoren. Er zijn mensen die het sjouwen met bouwmaterialen leuk werk vinden. Dat kunnen ook mensen zijn met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Die mensen zetten we nu in voor het transport naar de werkplek. We hebben samen met onze partners en sociale werkbedrijven gekeken wie daar geschikt voor zijn en hoe we dat financieel invullen. Dat vraagt openheid en de wil om samen tot betere oplossingen te komen!”

Jurgen ziet ook steeds vaker energietransitieprojecten in renovatie en groot onderhoud, waarbij in één dag de complete gevel wordt vervangen: “Dan komt er alleen een complete gevel de straat in, in plaats van wekenlang losse aannemers met allemaal materialen. Vaak zijn die gevelelementen voorzien van steenstrips, waardoor het gewicht wordt beperkt. De overlast voor de bewoners is ook beperkt, want die hebben vaak ’s avonds weer een wind- en waterdichte woning.”

Samenwerken

Samenwerking is van groot belang om de duurzame doelstellingen te halen. Eindhoven is bijvoorbeeld aangesloten bij Cirkelstad. Dat is hét platform voor koplopers in de circulaire en inclusieve bouwsector die samen willen doen, leren en elkaar willen ontmoeten. Jurgen daarover: “Eindhoven wil stapsgewijs naar minder en duurzamer transport naar bouwplaatsen. De bouwopgave is groot voor Eindhoven, maar dat mag niet resulteren in een toenemende hoeveelheid vrachtwagens in de binnenstad en de bijbehorende uitstoot van vervuilende stoffen. Ze hebben onder meer aan ons gevraagd mee te denken, samen met andere stake-holders. Ja, dan zit je ook aan tafel met concurrerende bouwbedrijven, maar je moet het intrinsiek ook willen. Dat overstijgt het economische belang.”