Snel gebouwd
Industrieel bouwen: veel voordelen, maar beperkt toepasbaar
Met industrieel bouwen kunnen woningen sneller en goedkoper worden gebouwd. Op de arbeidskosten kan tot 35% worden bespaard. Maar er blijken ook struikelblokken te zijn. Zo staan daar hogere kapitaalkosten van de fabriekshal en machines tegenover. Ook is er geen besparing op grondkosten. Slechts in 15 procent van de nieuwbouwprojecten zijn er voordelen voor deze methode ten opzichte van normale bouw. Vooral bij kleinere projecten en bij hoogbouw met meer dan vijf woonlagen is prefabbouw moeilijk toe te passen. Dit concludeert het EIB in de recent verschenen studie ‘Industrieel bouwen en de bouwarbeidsmarkt’.
Woningmodule bij GeWOONhout in Wehl. Foto: Frank de Groot.
Prefabricage is een onlosmakelijk onderdeel geworden van het reguliere bouwproces. De laatste jaren zien we zelfs complete ‘woningfabrieken’ ontstaan. Hierin worden prefab gevel-, dak-, vloer- en wandelementen en zelfs installatiemodules volledig geprefabriceerd in een geconditioneerde omgeving. Vervolgens worden de elementen op de bouwplaats geassembleerd. Deze elementaire vorm van industrieel bouwen wordt vooral toegepast bij de bouw van reguliere nieuwbouwwoningen.
Hiernaast bestaat er ook een modulaire vorm van industrieel bouwen, waarin een module zowel een deel van de vloer, wanden en het plafond of het dak bevat. Deze vorm wordt vooral toegepast op tijdelijke (verplaatsbare) woningen. De mate van industrialisering verschilt dus in de praktijk. Het betreft een glijdende schaal tussen overwegend handwerk door vaklieden (semi-industrieel) en een vrijwel volledig geautomatiseerd proces (industrieel). Hierbij is het handwerk overgenomen door machines en de inzet van arbeidskrachten is verschoven van vaklieden naar operators.
Voordelen van industrieel bouwen
De belangrijkste voordelen van industrieel bouwen zijn de snellere bouwtijd op de locatie en lagere arbeidskosten. De bouwtijd kan met ongeveer een jaar worden bekort. De tijdsbesparing op het gehele plan- en bouwproces is volgens het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) echter relatief beperkt, omdat die wel tot tien jaar in beslag kan nemen.
Bij een volledig industrieel bouwproces kunnen zowel de ontwerpkosten als arbeidsuren in het productieproces omlaag, waarmee tot 35% van de arbeidsinzet van een traditioneel gebouwde woning kan worden bespaard. Maar daar staan hogere kapitaalkosten van de fabriekshal en machines tegenover. Ook is er geen besparing op grondkosten. Op de totale kosten ontstaat zo een besparing van maximaal 8%.
Helft woningbouw buiten bereik
Vooral bij kleine projecten tot 20 woningen en bij hoogbouw (meer dan vijf woonlagen) laat industrieel bouwen zich technisch of financieel niet goed toepassen. Hiermee blijft de helft van de nieuwbouwwoningen al buiten bereik. Industrieel bouwen werkt verder met een beperkte set aan ontwerpmogelijkheden. De woonvoorkeuren van toekomstige bewoners of de stedenbouwkundige eisen stellen vaak hogere eisen aan het ontwerp.
Bij buitenstedelijke projecten en projecten in opdracht van corporaties zijn de mogelijkheden groter dan voor binnenstedelijke projecten en woningen in opdracht van de markt. Het potentieel bedraagt naar schatting 15% van het totaal aantal te bouwen reguliere woningen. Momenteel worden naar schatting 2.000 reguliere woningen industrieel gebouwd.
Mogelijkheden tijdelijke woningen?
Industrieel bouwen leent zich goed voor toepassing van tijdelijke woningen, concludeert het EIB in de studie. Deze woningen moeten verplaatsbaar zijn, waarvoor modulaire industriële bouw zich goed leent. De toepassing wordt niet begrensd door de ontwerpmogelijkheden, maar door het aanbod van locaties die gemeenten hiervoor aanwijzen. Momenteel worden naar schatting 2.500 tijdelijke woningen industrieel gemaakt. Als het aanbod kan worden verhoogd, dan zal dit een stimulans voor de industriële bouw vormen. Veel van deze woningen worden semi-industrieel gebouwd.
Gevolgen voor bouwarbeidsmarkt?
Met industriële bouw kunnen besparingen op de arbeidskosten tot 35% worden gerealiseerd. Vanwege de beperkte toepasbaarheid bij de bouw van reguliere woningen zijn de gevolgen voor het totale arbeidsvolume in de bouw ook beperkt. De totale arbeidsinzet bij de nieuwbouw van woningen vermindert hierdoor met 5%. Bij een nieuwbouwproductie van 80.000 op jaarbasis gaat het om een vermindering van het arbeidsvolume van 5.500 voltijdbanen.
Bij semi-industriële bouw worden de handelingen hoofdzakelijk door vaklieden (vaak timmerlieden en afbouwers) uitgevoerd. De geconditioneerde omgeving biedt voor vaklieden met fysieke klachten betere arbeidsomstandigheden dan op de bouwplaats. Bij volledige industriële bouw worden de handelingen voornamelijk uitgevoerd door operators die hiervoor geen bouwopleiding nodig hebben.
Wat vindt u?
Volgens de studie van het EIB zijn de mogelijkheden van industrieel bouwen beperkter dan we vaak denken. Slechts in 15 procent van de nieuwbouwprojecten zijn er voordelen voor deze methode ten opzichte van normale bouw. Oorzaken zijn de beperkte ontwerpmogelijkheden, hogere kapitaalkosten van de fabriekshal en machines, geen besparing op grondkosten en gebrek aan locaties. Daarnaast staat de besparing op de bouwtijd in schril contrast met de tijdsbesparing op het gehele plan- en bouwproces, dat wel tien jaar in beslag kan nemen.
