Ultrasone meting luchtdichtheid
De luchtdichtheid van gebouwen wordt meestal gemeten met een blowerdoortest, in combinatie met rook- of warmtedetectie. Het uitvoeren van een druktest in gebouwen is vaak complex. Dit komt mede omdat een luchtdoorlatendheidstest geen onderscheid maakt tussen luchtdichtheid van de buitengevel en de luchtdichtheid van de vloer of het dak. Het totaal van de luchtstromen draagt bij aan de gemeten luchtdichtheid. Een alternatieve methode is een combinatie van warmtedetectie (thermografie) aan binnen- en buitengevels en ultrasone meting via ultrasoon golven.
Ultrasone meting bij aansluiting van gevelelement tegen vloer.
Tekst: ing. Frank de Groot
Met een combinatie van warmtedetectie (thermografie) aan binnen- en buitengevels en ultrasone meting is een goed beeld te krijgen van de thermische isolatie in combinatie met de luchtdichtheid (kierdichting). Voor de metingen wordt gebruik gemaakt van ultrasone zend- en ontvangstapparatuur en passende accessoires om deze meting mogelijk te maken. Een voorbeeld is de meetmethodiek Prescanbouw™ van Gevelscan. In alle gevallen wordt de ultrasone bron op enige afstand, centraal voor de buitenzijde van het te meten bouwdeel (zoals gevel, kozijn of deur) geplaatst, waardoor een gelijkmatige aanstraling van de aansluitingen wordt bereikt. Geluid met een hoge frequentie heeft door zijn kleine golflengte, weinig moeite om door zeer kleine openingen de andere zijde van de constructie te bereiken.
De sterkte van het hoor- en zichtbare ultrasoon signaal aan de ontvangstzijde (binnen) is een maat voor de grootte van de eventuele kier. Door wiskundige interpretatie van het ontvangen signaal en omzetting naar een Ultragraphyx™ beeld, kunnen plaatselijke tekortkomingen in de afdichting snel worden gevonden. Identiek aan de thermografie (temperatuur punten), worden nu geluidsporen/opname puntjes die door de constructie komen in een kleurbeeld omgezet, met de daarbij behorende waarden in dB.
Beeld van Ultragraphyx™ bij ultrasone meting raam. Buiten is de ultrasone bron te zien die geluid met een hoge frequentie naar de gevel zendt.
Waarom ultrasoon meten?
Tijdens een blowerdoortest, is rook- en warmtedetectie een spectaculaire manier om onvoldoende kierdichting zichtbaar te maken. Echter, rookdetectie en een blowerdoortest in combinatie met thermografie, kan alleen toegepast worden als deze meting zowel technisch als financieel door de opdrachtgever wordt gewenst en het weer het toelaat. Het Bouwbesluit eist namelijk geen blowerdoortest om de luchtdichtheid aan te tonen. Vaak is het bijna niet mogelijk om in bestaande grote gebouwen deze meting betaalbaar uit te voeren.
Tevens moet het gebouw wind- en regendicht zijn en moeten verdiepingen en werkruimten worden afgesloten voor gebruik. Ook het afplakken van alle openingen naar buiten, zoals ventilatiekanalen, dak, vloer en muurdoorvoeringen, is arbeidsintensief en kostbaar. Vindt men luchtlekken, dan is reparatie soms niet meer mogelijk of erg duur.
Een thermografie camera is een prima hulpmiddel. Je ziet niet alleen de binnenstromende koude lucht, maar ook andere temperatuur verschillen die invloed hebben op het binnenklimaat, comfortbeleving en de isolatie. Echter, om een infrarood foto te maken moet er voldoende temperatuurverschil zijn. Daarvoor moet het gebouw ook wind- en regendicht zijn en gestookt of gekoeld worden.
Het meten met onhoorbaar ultrasoon geluid (40.000 kHz) heeft niet de nadelen van de traditionele methodes. Ultragraphyx™ is een ideale methode om in een vroeg stadium problemen in beeld brengen en de kwaliteit te borgen. Deze methode leent zich bijzonder goed om de meetresultaten via bijvoorbeeld een QR code op de meetplaats, te laten opnemen in BIM. Het betreft echter altijd wel een kwalitatieve meting. Het is dus geen kwantitatieve meting die aan de prestatie-eisen in het Bouwbesluit is te toetsen. Dat wil wel zeggen dat een blowerdoortest vaak noodzakelijk blijft voor een door de klant gewenste gecertificeerde meting tijdens de oplevering van een renovatie of nieuwbouw.
Resultaat van ultrasone meting bovenkant deur.
Voordelen ultrasone meting
Ultragraphyx™ (Ultrasoon Imaging) kan in een vroeg stadium worden toegepast, voordat het gebouw wind- en regendicht is. In deze fase kan nog geen kierdichting gecontroleerd worden met thermografie of de blowerdoortest, omdat het gebouw dan al volledig gesloten moet zijn. Bij warmtedetectie moet het gebouw ook al verwarmd of gekoeld worden.
Met ultrasone meting kan al kierdichting worden gecontroleerd tijdens de plaatsing van bouwdelen, zoals geprefabriceerde gevelelementen en stelkozijnen. Voordeel daarvan is dat er nog tijdig ingegrepen kan worden bij problemen en zijn hoge faalkosten achteraf te voorkomen. Achteraf repareren is ook vaak niet mogelijk zonder dat gevels moeten worden afgebroken. Voorkomen is altijd beter dan genezen.
Met Ultragraphyx™ wordt de kierdichting ook helder in beeld gebracht. Er wordt een foto gemaakt waarbij met kleuren is aangegeven hoe groot de lekkage is. Dit is een groot voordeel bij het samenstellen van rapportages, net zoals met infrarood foto’s. Voordeel is verder dat twee keer op dezelfde wijze meten dezelfde foto oplevert. Bij een rookmeting is dat niet het geval.
De ultrasone meting is verder niet gebonden aan weeromstandigheden. De blowerdoortest kan alleen uitgevoerd worden als de windkracht beneden 4 Bft is. Een infrarood opname van buitengevels kan alleen plaatsvinden als er voldoende temperatuurverschil over de gevel is (’s nacht en in de winter). Er mag ook geen zon op het gevelvlak hebben gestaan in de uren voor de meting en de gevelvlakken moeten goed droog zijn. Ook sterke wind, maakt de infraroodopname niet geschikt, of we moeten bewust gebruik maken van lij- en loef-effecten. Ultragraphyx™ maakt gebruik van onhoorbaar ultrasoon geluid en is nauwelijks gevoelig voor weersomstandigheden.
Een ultrasone meting is ook uit te voeren terwijl het gebouw in gebruik is. Het ultrasoon geluid is onhoorbaar en de meting is snel uitgevoerd. Daarnaast is het gebruik van rook (parafine basis) vaak niet toegestaan of ongewenst. Denk bijvoorbeeld aan applicaties bij winkels, kantoren, woningen, cleanrooms of operatie kamers.
Meting geluid.
Ultragraphyx™ kan ook voor binnenruimtes gebruikt worden waar thermografie niet toepasbaar is, indien alle ruimtes dezelfde temperatuur hebben. Met ultrasone meting kan snel potentiële rooklekkage bij dichtingen van een branddeur of doorvoer van leidingen gecontroleerd worden. Het geluid gaat door de kleinste spleten en gaatjes en kan dus ook kleine luchtlekken vinden, die met rook of thermografie niet aantoonbaar zijn. Tot slot veroorzaakt ultrasone meting geen gevaar voor schade aan de constructie. Tijdens een blowerdoortest test kunnen door de onder- en overdruk slecht aangebrachte folies, pur en/of kitnaden losraken.
