Cultuuromslag in de bouw

Tekst: Mark Kemna, FSC Nederland
Beeld: FSC Nederland

‘FSC-bos vaak niet optimaal benut’.

De omslag in denken lijkt overigens al voorzichtig te zijn ingezet, en tot veler verbazing speelt de overheid daarbij een belangrijke voortrekkersrol. Rijkswaterstaat ziet hout als hét bouwmateriaal van de toekomst voor een groot aantal toepassingen in de grond- weg- en waterbouw, zoals wegportalen, bruggen en vangrails. De provincie Zuid-Holland kondigde vorige maand aan meer onderzoek te gaan doen naar houttoepassingen in de bouw. Het doel daarbij is tweeledig: door houtgebruik kan de grote woningbouwopgave van de provincie op korte termijn worden gerealiseerd, bovendien gebeurt dat ook nog eens op een heel klimaatvriendelijke, circulaire manier.
Die laatste conclusie trekt de provincie op basis van de verkenning ‘Zuid-HOUTland’. Deze studie laat de bijdrage zien die de Zuid-Hollandse en nationale woningbouwopgave kunnen leveren aan de klimaatdoelstellingen. Hun idee over de meest effectieve maatregel: tot nu toe gangbare ‘fossiele’ bouwmaterialen vervangen door biobased materialen zoals hout. Volgens de Zuid-Hollandse gedeputeerde Adri Bom-Lemstra wil de provincie ‘serieus aan de slag’ met houtbouw. “We zien in het buitenland al veel langer hout toegepast in de woningbouw, dus waarom zouden we dat in Zuid-Holland ook niet meer toepassen?”, aldus de bestuurder bij de presentatie van de plannen.

Rick Kamphorst (links) en Jan de Jong.

Onderzoek

Een belangrijke reden van genoemde overheden om te kiezen voor grootschalige houtbouw is het grote klimaatvoordeel. Een steekhoudend argument, dat wordt ondersteund door legio onderzoek. Anderhalf jaar geleden publiceerde W-E adviseurs de studie ‘Klimaatwinst door bouwen met hout’. Het onderzoeksbureau, bekend van het uitrollen van de GPR-richtlijn, concludeerde dat een consequente toepassing van houtskeletbouw (HSB) tot 24% vermindering van CO2-emissies leidt in de grondgebonden nieuwbouw. Wordt hout niet alleen in HSB gebruikt, maar bovendien eerste keus in toepassingen als kozijnen, deuren, gevels en vloeren, is zelfs tot 42% CO2-besparing mogelijk.

Circl.

Circulaire kansen

In 2017 kreeg TNO opdracht van het ministerie van BZK om de meest milieuvriendelijke circulaire maatregelen in de nieuwbouw te presenteren. In het onderzoek werden acht mogelijke maatregelen (scenario’s) uitgewerkt. Maatregelen die zijn onderzocht zijn bijvoorbeeld de legolisering van bakstenen en beton en het hergebruik van metalen als koper en aluminium. Het vervangen van 10% van de hoeveelheid toegepast beton door hout bleek echter met afstand de meest effectieve circulaire maatregel om de milieu-impact in de bouw te verminderen.

Kozijn van de toekomst

Hout is weliswaar een zeer duurzaam bouwmateriaal, maar dat wil niet zeggen dat hout altijd 100% voldoet aan de wensen van deze tijd. Om die reden hebben FSC Nederland en TNO dit voorjaar de samenwerking gezocht om een ‘state of the art’ houten kozijn te ontwikkelen.
Jan de Jong, al tientallen jaren vanuit TNO nauw betrokken bij onderzoek naar kozijnen, ziet veel meerwaarde in het project: “Gezien de ontwikkelingen in de markt en in de wereld en vanuit onze eigen expertise wilden we graag een project opzetten met de houtbranche over beter houtgebruik, vooral in houten kozijnen. Denk vooral aan duurzaamheid, energiezuinigheid, circulariteit en productiemethode, bijvoorbeeld minder afval. In dit project willen we nagaan wat de komende jaren mogelijk is en welke stappen nodig zijn om tot een ander concept kozijn te komen. Het huidige concept is immers in de basis al tientallen jaren hetzelfde.”
TNO-Projectleider Robert Bezemer beschrijft hoe het project de komende zes maanden wordt uitgevoerd: “De insteek van het onderzoek is enerzijds gebaseerd op een inventarisatie van de vraag vanuit de bouw en corporaties en externe factoren die de markt beïnvloeden, en anderzijds op de mogelijke oplossingen. Dit betekent dat het houten kozijn op verschillende manieren wordt benaderd. Zo wordt nagegaan hoe we op de beste manier het ‘kozijn van de toekomst’ kunnen ontwikkelen.”

Herkomst hout bepaalt duurzaamheid

Rick Kamphorst van FSC Nederland ziet de betrokkenheid van zijn organisatie bij het kozijnenproject als een heel logische: “Hout is ontegenzeggelijk een heel duurzaam, milieuvriendelijk materiaal, bovendien van nature circulair en ook nog eens prima te recyclen of hergebruiken. Maar al deze fantastische eigenschappen van hout gelden alleen als sprake is van hout uit goed beheerde bossen. Dat is dan ook de reden dat we als FSC Nederland heel erg betrokken zijn bij het promoten en ontwikkelen van hout als duurzaam bouwmateriaal.”

Genoeg hout voor cultuuromslag?

Blijft de vraag of die cultuuromslag in de bouw, die leidt tot een grootschalige toepassing van hout, niet leidt tot een enorme schaarste van dit materiaal. Rick Kamphorst geeft aan dat daar voorlopig geen sprake van is: “Nog maar 10% van de wereldwijde productieve bossen is gecertificeerd, en dankzij die certificering worden ze beschermd tegen kaalkap voor bijvoorbeeld palmolie- of sojaplantages. We willen daarom juist dat de vraag naar hout groeit, zodat meer bossen duurzaam beheerd worden. Daarnaast worden veel FSC-bossen onvoldoende benut, omdat bouwers en opdrachtgevers vaak alleen vragen om bekende houtsoorten. Andere, minder bekende houtsoorten worden daardoor niet geoogst. Kortom, de vraag naar gecertificeerd hout kan en mag zeker groeien, de certificering zorgt er vervolgens voor dat we bossen nooit zullen uitputten.”