Snel gebouwd
Volledige integratie systeembouw en industriële bouw
Woningnood staat weer hoog op de maatschappelijke agenda. De komende tien jaar moeten er dan ook 845.000 nieuwe woningen bij komen om het woningtekort te beheersen. Daarnaast moet de CO2-uitstoot in 2030 met 49% zijn gedaald ten opzichte van 1990. In 2050 moet dat zelfs 95% minder zijn. Tot slot moet Nederland in 2030 al 50% minder primaire grondstoffen gebruiken en in 2050 volledig circulair zijn. Dit vraagt een radicale omslag in bouwen. Pieter Huijbregts, voormalig voorzitter van het Netwerk Conceptueel Bouwen, doet in een essay een voorstel voor een volledige integratie van systeembouw en industriële bouw.
Tekst: ing. Frank de Groot
In 2014 startte VolkerWessels met de bouw van een unieke fabriek die comfortabele en duurzame woningen onder de naam ‘MorgenWonen’ aan de lopende band kon produceren. Door een continue bouwstroom van 440 woningen per jaar worden er anno 2020 iedere dag ergens in Nederland twee nieuwe Nul-op-de-Meter woningen van MorgenWonen geassembleerd. De 2000e woning werd recent gerealiseerde in het nieuwbouwproject Hollandse Linde aan de Katenhorst in Ede.
Dit najaar begint Van Wijnen met de bouw van een woningfabriek in Heerenveen. In 2022 wordt de fabriek operationeel en moeten er uiteindelijk jaarlijks 4.000 Fijn Wonen woningen de fabriek verlaten. Doelstelling is een woning die 30 procent goedkoper is dan een traditionele woning. En dan is er bijvoorbeeld het Belgische baksteenbedrijf Vandersanden dat samen met de Nederlandse producent van prefab casco’s Spaansen prefab woningen in een stroomversnelling willen brengen. Voortaan kan Spaansen gevels compleet afgewerkt met keramische baksteenstrippen leveren. Het zijn maar enkele voorbeelden van de industriële ontwikkelingen op dit moment.
“Deze ontwikkelingen zijn eigenlijk al de derde generatie van industriële systeembouw. Deze biedt meer ontwerpvrijheid en heeft daarnaast de potentie om de vraag naar nieuwe en gerenoveerde woningen betaalbaarder, sneller én duurzamer te kunnen beantwoorden. ISB zal de bouwnijverheid definitief omvormen tot een moderne industrie”, aldus Pieter Huijbregts in zijn Essay ‘Opschalen. Hoe industriële systeembouw de woningnood in Nederland kan oplossen en kan leiden tot duurzame wijken. Een voorstel voor regie over de groei van industriële systeembouw.’
Historie
Bij traditioneel bouwen wordt het wiel volgens Huijbregts telkens opnieuw uitgevonden. Voor ieder woningbouwproject worden unieke plannen gemaakt. Dit maakt bouwen duur, foutgevoelig en langzaam. En het is arbeidsintensief; omdat de arbeidscapaciteit beperkt is, remt dat de groei. Om de woningnood in Nederland aan te pakken, is het dus belangrijk af te stappen van dit klassieke bouwen.
Het inzetten van systeembouw en industrieel bouwen om woningnood tegen te gaan, is volgens de auteur ook geen nieuw idee. Het gebeurde zelfs al vóór de Tweede Wereldoorlog: “Systeembouw is het ontwerpen en bouwen vanuit een vast systeem. De techniek van bouwen kan variëren van ambachtelijk handwerk tot vergaand industrieel. De eerste generatie systeembouw, de periode van de massawoningbouw, kwam op na de Tweede Wereldoorlog. Met 40% minder mensen dan bij het klassieke bouwen werden er honderdduizenden woningen mee gebouwd. Door gebrek aan ontwerpvrijheid stopte de golf midden jaren tachtig. De volgende generatie, de periode van conceptueel bouwen, begon midden jaren negentig en is nog volop in beweging. Conceptuele systeembouw verschilde van de eerste generatie door te werken met concepten in plaats van precies gedefinieerde producten, en door de systemen op te delen in modules. Daardoor ontstond er veel meer ontwerpvrijheid.”
Systeembouw en industrieel bouwen
Systeembouw en industrieel bouwen zijn volgens Huijbregts niet hetzelfde: “Industrieel bouwen betekent arbeid verplaatsen van de bouwplaats naar de fabriek. Tot aan de Tweede Wereldoorlog betrof dat vooral het in de fabriek maken van eenvoudige bouwproducten. Na WOII kwamen er grotere elementen; de periode van de prefab. Tegenwoordig wordt de slag gemaakt naar volledige, industriële modules. Die modules worden opgepikt door systeembouwers om goedkoper en sneller te worden. En met de integratie van die industriële modules komt er een derde generatie systeembouw op: de industriële systeembouw (ISB).”
Bij industriële systeembouw worden woningen ontworpen en gebouwd volgens een bedrijfseigen standaardsysteem. Dat systeem bestaat uit modules, die steeds vaker geproduceerd worden in smart industries. Op de ISB woningbouwmarkt concurreren systeemaanbieders met elkaar op zowel prijs als product. Het verschil met de eerdere systeembouwgeneraties zit hem vooral in de ontwerpvrijheid, de snelheid, de kwaliteit en de betaalbaarheid. “Als het lukt ISB mainstream te maken, worden de voordelen beduidend groter. Hiertoe is een roadmap met drie deelplannen geschreven”, aldus Huijbregts.
Drie deelplannen
- Plan 1 heeft als doel de systeembouwsector klaar te maken voor de groei. Maak ISB bekender en geliefder. Belangrijk is ook vraag te bundelen om de productiecapaciteit vol te benutten.
- Plan 2 streeft naar het op een hoger plan brengen van de modulaire industriële productie. Om mooie en fijne woningen ook betaalbaar te laten zijn, moeten maatwerk en massaproductie gecombineerd kunnen worden. Daar is een gevarieerd aanbod van industrieel gemaakte modules voor nodig. Belangrijk is dus vooral het ordenen en afstemmen van het moduleaanbod, om te beginnen met een modulestandaard.
- Plan 3 heeft als doel de belemmeringen rondom de woningbouwmarkt om te zetten in gunstige condities voor de systeembouwmarkt. Overheden en professionele opdrachtgevers kunnen daar het nodige aan doen, zoals ISB een vaste plek geven in het woningbouwbeleid.
Om de roadmap met de drie deelplannen tot een succes maken, wordt door Huijbregts voorgesteld een publiek-private samenwerking (PPS) voor ISB te vormen. Daarin zorgt de ISB-sector zelf voor de groei (deelplan 1 en 2). Daarvoor geeft de sector aan wat er (op termijn) mogelijk is, en welke externe middelen daarvoor nodig zijn (geld, regelgeving, rol NMA, …). Het Rijk met de andere overheden geven de visie en de doelen aan, zorgen voor gunstige voorwaarden voor de industriële systeembouwmarkt (deelplan 3) en ze faciliteren waar nodig de groei van de ISB-sector. Professionele afnemers, corporaties en ontwikkelaars/beleggers vormen een verbindende schakel tussen de overheid en de ISB-sector. Voorgesteld wordt dat die drie partijen met elkaar (regionale) deals sluiten, waarin ze zich verplichten tot het realiseren van de gestelde doelen (ISB-PPS). De PPS werkt samen met de kennissector en met particuliere regie-initiatieven die ISB hoog in het vaandel hebben.
De essay is voor door iedereen kosteloos te downloaden. Ga naar prefabbeurs.nl. Ga met de muiswijzer naar het vinkje naast ‘Algemene info’. Onderaan de pop-up ziet u ‘Essay: Opschalen’.
