Denken in oplossingen in plaats van producten

Tekst: ing. Frank de Groot

Het is ook niet niks, wat er allemaal op de huidige ontwerpers, bouwers en ontwikkelaars afkomt. Naar verwachting treedt op 1 januari 2022 de Omgevingswet in werking. Dat betekent tevens de komst van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Een private kwaliteitsborger toetst dan gebouwen bij oplevering aan de van toepassing zijnde bouwregelgeving. Er wordt gestart met gebouwen in Gevolgklasse 1. Dat zijn onder meer grondgebonden eengezinswoningen, bedrijfspanden van maximaal twee bouwlagen (inclusief klein kantoor / kantine) en bijvoorbeeld vergunningplichtige verbouwingen van hiervoor genoemde bouwwerken.
Nog belangrijker voor aannemers is een aanpassing in het Burgerlijk Wetboek (BW). Bij aanneming van bouwwerken is (en blijft) de aannemer na inwerkingtreding van de Wkb aansprakelijk voor gebreken die bij de oplevering van het werk niet zijn ontdekt, tenzij deze gebreken niet aan de aannemer zijn toe te rekenen. Hiervan kan niet ten nadele van de particuliere opdrachtgever worden afgeweken.
“We merken nu al dat aannemers meer zekerheden willen van partners verderop in de keten. Wkb-proof oplossingen dus. Wij hebben die kennis in huis op het gebied van onder meer constructies van cellenbeton en kalkzandsteen. Het gaat niet alleen over de producten die je levert, maar ook om samenwerking op het gebied van engineering, werkvoorbereiding en eventuele montage”, zegt Han den Hartog.

Brandveiligheid

Een belangrijk aandachtspunt bij aansprakelijkheid is brandveiligheid. Een brand kan tot forse (gevolg)schade leiden en veel persoonlijk leed. Met de komst van de Omgevingswet komen er ook nieuwe eisen op bouwers af. Om bijvoorbeeld personen in een gebouw te beschermen tegen de effecten van een incident met gevaarlijke stoffen, introduceert de Omgevingswet het begrip ‘voorschriftengebied’. In een voorschriftengebied gelden aanvullende bouweisen. Deze eisen maken deel uit van het toekomstige Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl, opvolger van het Bouwbesluit). Ze zijn bedoeld om de personen in het gebouw te beschermen tegen warmtestraling bij brand van een gevaarlijke stof en tegen overdruk bij een explosie van een gevaarlijke stof. Denk vooral aan zeer kwetsbare gebouwen – zoals ziekenhuizen, basisscholen, kinderdagverblijven en gebouwen voor 24-uurszorg – nabij een spoorweg, rijksweg, hogedruk aardgastransportleiding of LPG-tankstation.
Met de komst van de nieuwe Omgevingswet krijgen ook de PGS-richtlijnen een nieuwe opzet. Dat zijn richtlijnen voor bijvoorbeeld het beheersen van de risico’s van de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen (PGS 15). Deze maatregelen zijn gebaseerd op een risicobenadering, die uitgaat van mogelijke scenario’s. Dat is een omslag vergeleken met de huidige aanpak die regelgericht is. “Belangrijk daarbij is dat stakeholders – opdrachtgever, aannemer, veiligheidsregio en verzekeraar – elkaar vroegtijdig opzoeken. De meeste partijen streven namelijk een ander veiligheidsniveau na. Voor de brandweer kan dat niveau wel eens veel hoger liggen dan voor een bedrijf. Natuurlijk zijn hier juridische kaders voor, maar in de praktijk is het vaststellen van het juiste veiligheidsniveau vaak ook een grijs gebied. Daarom moet je al vroeg om tafel zitten om argumenten uit te wisselen.”

Van ontwerp naar praktijk

Met de opkomst van bedrijfsverzamelgebouwen en XL ‘blokkendozen’ is een goede vertaling van ontwerp naar praktijk een uitdaging voor brandveilige bouw en opslag. Tom Reijers, Adviseur Veiligheid & Milieu bij adviesbureau Oostkracht10 uit Deventer: “Op een tekening kun je eenvoudig een lijn trekken als brandscheiding, maar bij de realisatie van die scheiding in de praktijk gaat het nog wel eens mis. Dat heeft te maken met het volgende: het testen van brandwerende constructies gebeurt vaak in zijn geheel. Maar in de praktijk is een brandwering vaak opgebouwd met onderdelen van verschillende leveranciers. Dat kan impact hebben op een vergunning of aansprakelijkheid. Het is belangrijk voor bedrijven, aannemers en architecten om daar rekening mee te houden”.
De standaardsituaties leveren volgens hem doorgaans weinig problemen op: “Het wordt vaak ingewikkeld bij afwijkingen of maatwerk. Bijvoorbeeld een distributiecentrum dat grotere brandcompartimenten wenst, omdat dit logistiek beter uitkomt. Of men wil extra opslagcapaciteit voor gevaarlijke stoffen. Dan ga je een beetje aan de randen van PGS 15 opereren. Vaak wordt er dan een beroep gedaan op gelijkwaardigheid door bedrijven en aannemers. Anders gezegd: ze stellen dat de afwijkende ruimtes voldoen aan de brandveiligheidseisen. En dan wordt het moeilijk. Want de brandweer geeft advies op de vergunning en heeft een effectbenadering: zij willen de risico’s met hun team kunnen beheersen. Een verzekeraar kan op zijn beurt gaan voor een risicobenadering, terwijl een aannemer gewoon de opdracht heeft om een pand neer te zetten dat aan bepaalde voorwaarden voldoet. Tja, dan kan makkelijk een ‘vrijworstelpartij’ over brandveiligheid ontstaan.”
Han den Hartog reageert: “Een goede compartimentering wordt steeds belangrijker. In bedrijfsverzamelgebouwen wil je het risico op branddoorslag of -overslag vanuit een naastgelegen bedrijf beperken. En bij grote panden, zoals distributiecentra, wil je een brand beperken tot een deel van een gebouw. Maar dat vraagt ook een visie op de wijze waarop je die compartimenten gebruikt. Nike liet bijvoorbeeld in België een distributiecentrum bouwen met compartimentering. Maar als al je maten 42 t/m 44 in één compartiment liggen dat uitbrandt, heb je alsnog een leveringsprobleem. Dan kun je beter kiezen voor een gespreide opslag van de maten over meerdere compartimenten. Een mooi voorbeeld van risicospreiding.”

Verzekeraars

Verzekeraars krijgen ook steeds meer invloed op materiaalkeuze en compartimentering. In het buitenland is het heel normaal dat verzekeraars een bepalende rol hebben, in Nederland is dat van oudsher de regelgeving. “Maar dat begint te kantelen. We zien bijvoorbeeld steeds meer gebruik van zonnepanelen op daken in de utiliteitsbouw. Er zijn verzekeraars die een gebouw met zonnepanelen op een dakconstructie met brandgevaarlijke isolatiematerialen niet meer willen verzekeren. Ook kunnen ze eisen stellen aan de compartimentering en materiaalgebruik.”
Han den Hartog besluit: “Er komt zoveel op ontwerpers, aannemers, ontwikkelaars en gebouweigenaren af: dat kan je zelf bijna niet meer sturen. Wij treden dan ook steeds meer op als kennispartner. Wij kunnen adviseren op het gebied van brandwerende constructies en kwaliteitsborging. De total cost of ownership is daarbij bepalend. Daarnaast kun je met onze systemen in cellenbeton en Silka kalkzandsteen snel bouwen. Wij verzorgen daarbij tevens de uitvoering en denken aan veilig bouwen. Vaak zie je dan dat je door de hoge bouwsnelheid een gebouw eerder in gebruik kan nemen. Als dat gebouw dan ook nog brandveilig is, biedt dat een grote meerwaarde.”